Την Παρασκευή το υπουργικό συμβούλιο στο Βέλγιο αποφάσισε δύο πολύ μεγάλες αλλαγές σε σχέση με την πρόσβαση στο καθεστώς ασύλου. Πρώτον, η πρόσβαση στο άσυλο θα συνοδεύεται από την υπογραφή του αιτούντα ενός εγγράφου με το οποίο θα αποδέχεται τις αρχές του κράτους δικαίου όπως οριζεται στη χώρα. Αυτό θα ισχύει και για αυτούς που δικαιούνται οικογενειακή επανένωση και για τους αιτούντες άδεια (visa) εργασίας.

Πιο συγκεκριμένα, θα δηλώνει ότι αποδέχεται τις αρχές του Συντάγματος και του κράτους δικαίου, την ελευθερία της έκφρασης, τη θρησκευτική και φιλοσοφική ελευθερία, την ισότητα ανδρών και γυναικών, τον χωρισμό Κράτους-Εκκλησίας, τον σεβασμό στις επιλογές του τρόπου ζωής και γενικότερα τις ευρωπαϊκές συνθήκες που σχετίζονται με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η άρνηση υπογραφής θα βαρύνει στην τελική απόφαση απονομής  ασύλου, αλλά και στην, πιθανή στο μέλλον, αίτηση για απονομή ιθαγένειας.

Δεύτερον, το καθεστώς ασύλου θα δίνεται προσωρινά για πέντε χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων το κράτος θα μπορεί να το επανεξετάσει. Ο Τεό Φράνκεν, υφυπουργός για το άσυλο και τη μετανάστευση, τόνισε ότι «εφόσον η κατάσταση βελτιώνεται σε κάποια χώρα και δεν υπάρχει πια λόγος κάποιος να παραμένει στο Βέλγιο μπορούμε να εξετάσουμε τη δυνατότητα επιστροφής των ενδιαφερομένων».

Ο πρόεδρος της βελγικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου αντέδρασε θετικά επί της αρχής, προβάλλοντας μία αντίρρηση. Συμφώνησε ότι δεν είναι παράλογο να ζητείται η υπογραφή του εγγράφου με το οποίο δηλώνεται ο σεβασμός σε βασικές αρχές, αλλά άσκησε κριτική αναφέροντας ότι η σύνδεση της υπογραφής αυτής με την απονομή ασύλου αντιβαίνει στη Συνθήκη της Γενεύης, η οποία ισχύει χωρίς αυτόν τον όρο.

Αυτές οι αποφάσεις μπορούν να ενταχθούν στο γενικότερο πλαίσιο της συζήτησης περί προσφύγων με αφορμή τη δραματική αύξησή τους φέτος το καλοκαίρι. Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες, αιφνιδιασμένες, προσπαθούν να αντιδράσουν, ιδιαίτερα από τη στιγμή που η ΕΕ δεν δείχνει ικανή να δημιουργήσει ένα ενιαίο ευρωπαϊκό πλαίσιο.

Στην ίδια λογική εντάσσεται και η συζήτηση περί σεβασμού των ευρωπαϊκών αξιών από τους νεοφερμένους πρόσφυγες και μετανάστες μετά και την έντονη συζήτηση σχετικά με το μοντέλο της πολυπολιτισμικότητας. Είναι υποχρέωση των μεταναστών και προσφύγων να σέβονται τις ευρωπαϊκές αξίες, και πώς διασφαλίζεται αυτό; Στο ίδιο πλαίσιο σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πρέπει η Ευρώπη να σεβαστεί το δικαίωμα των ανθρώπων να μετακινηθούν όπου επιθυμούν, και πώς αυτό συμβαδίζει με τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών, τα οποία βάζουν κανόνες και όρους για τη είσοδό τους στη χώρα; Ταυτόχρονα με ποιο τρόπο εξασφαλίζεται και το ευρωπαϊκό κεκτημένο της συνθήκης Σένγκεν;

Πώς συνδυάζονται το δικαίωμα και η ελευθερία ενός ανθρώπου με το δικαίωμα και την ελευθερία ενός κράτους, όταν εκφράζουν και υπηρετούν διαφορετικές ανάγκες και συμφέροντα; Η εξίσωση είναι δύσκολο και πιθανόν αδύνατο, επί του παρόντος, να επιλυθεί.

Με την ίδια λογική, πώς συμφιλιώνουμε τον φόβο και την ανάγκη για ασφάλεια με την ευρωπαϊκή κουλτούρα του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ανοιχτής κοινωνίας και της αλληλεγγύης;

Η εικόνα ενος φοβικού ευρωπαϊκού κοινοβουλίου που αντίκρισα στις Βρυξέλλες σε πρόσφατο ταξίδι μου, με τους επισκέπτες να περιμένουν έξω από τις πόρτες του χωρίς να έχουν πια τη δυνατότητα να εισελθουν μέσα στην αίθουσα αναμονής, για λόγους ασφαλείας, είναι μια ζοφερή εικόνα του παροντος. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, που ανέκαθεν συμβόλιζε τη διάθεση και την ανάγκη της Ευρώπης για ανοιχτή επαφή και επικοινωνία με όλους, βρίκεται αποκλεισμένο και αποστειρωμενο.

Η αναζήτηση περισότερης ασφάλειας είναι ένδειξη ότι ο φόβος κερδίζει, χωρίς να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι η ελευθερία στην εποχή μας έχει κόστος. Δυστυχώς.

Η επιλογή ανάμεσα στους διάφορους συνδυασμούς έχει σαφέστατα ιδεολογικό πρόσημο και θα πρέπει κάποια στιγμή να την κάνουμε, σαν Πολιτεία, σαν κοινωνία και σαν άτομα.

* Ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης είναι δημοτικός σύμβουλος στην Αθήνα, πρόεδρος του Συμβουλίου Ένταξης Μεταναστών του Δήμου Αθηναίων.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News