Το Λονδίνο έχει αποκτήσει τη φήμη της «παγκόσμιας πρωτεύουσας των διαζυγίων», προσελκύοντας πλούσιους και ισχυρούς από όλον τον κόσμο που αναζητούν ευνοϊκότερες δικαστικές αποφάσεις. Η πρόσφατη υπόθεση της Νατάλια Ποτάνινα, πρώην συζύγου ενός ρώσου ολιγάρχη, ανέδειξε ξανά το ζήτημα και άνοιξε συζήτηση για τον λεγόμενο «τουρισμού διαζυγίου».

Στις αρχές του μήνα η Ποτάνινα κέρδισε το δικαίωμα να εισάγει την υπόθεση του διαζυγίου της στα αγγλικά δικαστήρια, παρότι ο χωρισμός είχε οριστικοποιηθεί στη Ρωσία περισσότερο από δέκα χρόνια νωρίτερα. Η Ποτάνινα, που υπήρξε επί τρεις δεκαετίες σύζυγος του Βλαντίμιρ Ποτάνιν, πρώην αναπληρωτή πρωθυπουργού και δύο φορές πλουσιότερου ανθρώπου της Ρωσίας σύμφωνα με το Forbes, επιδιώκει αποζημίωση πολλών δισεκατομμυρίων από την περιουσία του, που υπολογίζεται στα 20 δισ. δολάρια.

Η απόφαση, γράφουν οι Financial Times, ανοίγει τον δρόμο για τη μεγαλύτερη υπόθεση διαζυγίου που έχει εκδικαστεί ποτέ στη Βρετανία· ταυτόχρονα, δικηγόροι υποστηρίζουν ότι θα ενθαρρύνει ακόμη περισσότερους «τουρίστες διαζυγίου» να προσφεύγουν στα αγγλικά δικαστήρια, παγιώνοντας το Λονδίνο ως «παγκόσμια πρωτεύουσα των διαζυγίων».

Οπως σχολίασε στους FT ο δικηγόρος Μάικλ Γκούριε, η υπόθεση «δεν ανοίγει απλώς την πόρτα στον τουρισμό διαζυγίου, αλλά τις πύλες σε ένα νέο κύμα αιτημάτων μετά το διαζύγιο». Με άλλα λόγια, ακόμη και αν έχει υπάρξει τελεσίδικη απόφαση σε άλλη χώρα, είναι δυνατόν να επανεξεταστεί η οικονομική συμφωνία στην Αγγλία, εφόσον αποδειχθεί κάποια ουσιαστική σύνδεση με τη χώρα.

Ο λόγος για τον οποίο η Αγγλία και η Ουαλία είναι τόσο ελκυστικές για τον οικονομικά ασθενέστερο σύζυγο είναι το νομικό πλαίσιο: εκεί η συζυγική περιουσία θεωρείται κοινή και η αφετηρία των διακανονισμών είναι η ισότιμη κατανομή της, ανεξαρτήτως ποιος υπήρξε ο κύριος «κουβαλητής». Σε αντίθεση, στη Σκωτία και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες η διατροφή περιορίζεται σε λίγα χρόνια «υποστήριξης», με την προσδοκία οικονομικής ανεξαρτησίας και για τα δύο μέρη.

Αυτός ο «χρυσός κανόνας» έχει οδηγήσει σε έναν άτυπο αγώνα δρόμου: οι οικονομικά αδύναμοι επιδιώκουν να καταθέσουν αγωγή στο Λονδίνο, ενώ οι εύποροι προτιμούν άλλες χώρες. Ο νομικός Τσαρλς Χέιλ παρατηρεί εύστοχα: «Οι διεθνείς επιχειρήσεις έρχονται στο Λονδίνο για πολύπλοκες διαφορές· οι σύζυγοι για τα διαζύγιά τους. Οι λόγοι είναι οι ίδιοι: ανεξαρτησία δικαστών, νομική αρτιότητα, ευελιξία του συστήματος».

Ο κίνδυνος για πολλούς πλούσιους, ιδίως άνδρες που χώρισαν σε χώρες χωρίς πλήρη διαφάνεια οικονομικών στοιχείων, είναι ότι μπορεί να βρεθούν ξανά αντιμέτωποι με αγωγές στο Λονδίνο, γράφουν οι FT. Αν η σύζυγος καταφέρει να αποδείξει κάποια σύνδεση με την Αγγλία, τότε «ο νόμος είναι ξεκάθαρος: ακόμη και μετά από διαζύγιο αλλού, μπορεί να αξιώσει νέο διακανονισμό», εξηγεί ο Χέιλ.

Παρότι τα διαζύγια στη Βρετανία βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά, οι λονδρέζικες νομικές εταιρείες που χειρίζονται διεθνείς, υψηλού προφίλ υποθέσεις έχουν πάρα πολλή δουλειά. Ομως αυτή η «φλέβα χρυσού» προκαλεί και αντιδράσεις: αφενός επιβαρύνει ένα ήδη πιεσμένο δικαστικό σύστημα, αφετέρου εγείρει ερωτήματα για το αν πρέπει το Λονδίνο να αναμειγνύεται σε αποφάσεις που πάρθηκαν σε άλλες χώρες.

Η δυνατότητα διεκδίκησης αποζημίωσης στην Αγγλία, μετά από διαζύγιο στο εξωτερικό, θεσπίστηκε ήδη από το 1984. Η αφετηρία, ωστόσο, για τον τίτλο «πρωτεύουσα των διαζυγίων» ήταν στις αρχές του 2000 με την υπόθεση των αγροτών Μάρτιν και Παμέλα Γουάιτ. Τότε, ο Λόρδος Νίκολς τόνισε ότι «ο γάμος είναι ισότιμη συνεργασία» και δεν πρέπει να ευνοείται ο «κουβαλητής» εις βάρος του γονέα ή του φροντιστή. Από τότε, ο κανόνας είναι η ίση μοιρασιά, με εξαιρέσεις μόνο για πολύ σοβαρούς λόγους.

Χαρακτηριστική είναι η υπόθεση της Κριστίνα Εστράντα, το 2016. Το πρώην μοντέλο διεκδίκησε 53 εκατ. λίρες (60 εκατ. ευρώ) από τον σαουδάραβα δισεκατομμυριούχο Ουαλίντ Τζουφαλί. Οι «ανάγκες» της περιλάμβαναν ένα εκατ. λίρες τον χρόνο για ρούχα, 40.000 λίρες για γούνες, 8.000 για κατοικίδια και 138.000 για καλλυντικά. Το ποσό φάνταζε τεράστιο τότε· όμως η διεκδίκηση της Ποτάνινα μπορεί να το ξεπεράσει κατά πολύ.

Το 2014, τα ρωσικά δικαστήρια της έδωσαν μόλις 40 εκατ. δολάρια. Εκείνη όμως υποστήριξε ότι το ποσό δεν αντανακλούσε το επίπεδο της έγγαμης ζωής της, γράφουν οι FT, και κατέθεσε αίτηση στην Αγγλία διεκδικώντας 6 δισ. δολάρια. Μετά από χρόνια νομικών διαμαχών, το Εφετείο έκρινε, το 2023, ότι έχει «ουσιαστική σύνδεση» με τη Βρετανία, καθώς ζει εκεί, διαθέτει βίζα επενδυτή και αγόρασε ακίνητο στο Λονδίνο. Η απόφαση ανέτρεψε την αρχική απόρριψη του 2019, που προειδοποιούσε για «ανεξέλεγκτο τουρισμό διαζυγίου».

Ωστόσο, τέτοιες διαδικασίες είναι προνόμιο μόνο των πλουσίων. Οπως εξηγεί στους FT η δικηγόρος Κλερ Γουάιζμαν, «το κόστος μπορεί να ανέλθει σε εκατοντάδες χιλιάδες, ακόμη και εκατομμύρια λίρες». Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η εκτέλεση των αποφάσεων. Με τον Ποτάνιν να τελεί υπό βρετανικές κυρώσεις, το πώς θα εξασφαλιστεί η πληρωμή παραμένει ασαφές.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Φαρχάντ Αχμέντοφ, που το 2016 υποχρεώθηκε να πληρώσει στη σύζυγό του 518 εκατ. ευρώ. Επειτα από ατελείωτες νομικές διαμάχες σε Μονακό, Ντουμπάι και Αγγλία, εκείνη αναγκάστηκε να υποχωρήσει, αποτυγχάνοντας ακόμη και να κατασχέσει τη θαλαμηγό του.

Παρά τα εμπόδια, υπάρχει παράδοση εκτέλεσης αγγλικών αποφάσεων διεθνώς, τονίζουν οι νομικοί. Ομως, τα τελευταία χρόνια οι δικαστές έχουν γίνει πιο συγκρατημένοι: τα ισόβια επιδόματα έχουν σχεδόν εκλείψει και οι προγαμιαίες συμφωνίες λαμβάνονται όλο και περισσότερο υπόψη. Παρ’ όλα αυτά, ελάχιστες χώρες προσφέρουν τόσο γενναιόδωρο πλαίσιο όσο η Αγγλία. Αν, για παράδειγμα, η Ποτάνινα είχε μετακομίσει στη Σκωτία, δεν θα είχε καμία δυνατότητα αξίωσης.

Το ζήτημα, λοιπόν, είναι αν πρέπει να αναθεωρηθούν τα κριτήρια σύνδεσης του αιτούντος με την Αγγλία. Οπως εξηγεί ο Γκούριε στους FT, «ο απλός πολίτης ίσως βρει ενοχλητικό ότι η Αγγλία δέχεται αγωγές μετά από διαζύγιο στο εξωτερικό, χωρίς ουσιαστικό δεσμό με τη χώρα».

Παράλληλα, κάποιοι προειδοποιούν ενάντια των γενικεύσεων. Η πραγματική έκταση των διεθνών υποθέσεων ίσως να είναι μικρότερη από όσο θεωρείται, ενώ τα κριτήρια παραμένουν αυστηρά: εξετάζονται η κατοικία, η περιουσία, η βίζα, αλλά και αν οι ξένες διαδικασίες υπήρξαν δίκαιες.

Και όμως, η διεθνής αίγλη του Λονδίνου ασκεί πίεση στο ήδη πιεσμένο σύστημα, καταλήγουν οι FT. Τα στοιχεία δείχνουν ότι ο μέσος χρόνος για να ολοκληρωθεί ένα διαζύγιο αγγίζει τις 41 εβδομάδες. Οπως το θέτει η δικηγόρος Σάρα-Τζέιν Λένιχαν, «η καθημερινή πραγματικότητα για τον μέσο πολίτη είναι καθυστερήσεις και έλλειψη δικαστών. Οταν βλέπουμε να αφιερώνεται χρόνος σε υποθέσεις σαν της Ποτάνινα, είναι απογοητευτικό».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News