Η εξέλιξη: Η μεγαλύτερη εξέλιξη των περασμένων ετών στην ογκολογία ήταν η δημιουργία θεραπευτικών εμβολίων. Τα φάρμακα της «ανοσοθεραπείας» όπως ονομάζεται, δεν επιτίθενται στα καρκινικά κύτταρα. Απλώς εκπαιδεύουν τον ίδιο τον οργανισμό να παράγει τα κατάλληλα αντισώματα ώστε να αναγνωρίζει και να σκοτώνει ο ίδιος τον καρκίνο. Η πρώτη γενιά αυτής της κατηγορίας φαρμάκων έχει αποδείξει ότι είναι αρκετά αποτελεσματική.

Στις αρχές του έτους επιστήμονες είχαν ανακοινώσει αισιόδοξα αποτελέσματα και από μία ακόμη διαφορετική θεραπευτική προσέγγιση: γενετικά τροποποιημένα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, με την ιδιότητα να αναγνωρίζουν τις κακοήθειες. Τα εν λόγω κύτταρα κατάφεραν να επιζήσουν για 14 χρόνια σε ανθρώπινο οργανισμό, αυξάνοντας με αυτόν τον τρόπο τις ελπίδες για δημιουργία «ζωντανών φαρμάκων» που θα μπορούσαν σε πρώτη φάση να θεραπεύσουν και σε δεύτερη να αποτρέψουν ενδεχόμενες επιπλοκές, όπως είναι οι μεταστάσεις. Σε παρόμοια μέθοδο χρησιμοποιήθηκαν με επιτυχία ιοί, αλλά όχι παθογόνοι, οι οποίοι ενδυνάμωναν το ανοσοποιητικό σύστημα για πιο καίριες επιθέσεις έναντι των καρκίνων.

Πού βρισκόμαστε σήμερα: Τα ανοσοθεραπευτικά φάρμακα στην ογκολογία μετατρέπονται γρήγορα σε πυλώνες της θεραπευτικής ογκολογίας και συμπεριλαμβάνονται σε πολλά βασικά θεραπευτικά σχήματα, σε συνδυασμό πάντα με τη χειρουργική αφαίρεση του όγκου και τη χημειοθεραπεία. Σε κάποιους ασθενείς που η νόσος θα τους επέτρεπε να ζήσουν μόνο για μερικούς μήνες, η ανοσοθεραπεία τους έχει επιτρέψει να είναι καλά στην υγεία τους για 15 χρόνια. «Σε κάποιους δεν είναι εύκολο ούτε να ξεστομίσουν τη λέξη που αρχίζει από Κ (καρκίνος). Εμείς σκεφτόμαστε όχι απλώς την αντιμετώπιση, αλλά τη θεραπεία του καρκίνου», εξηγεί μιλώντας στους Τάιμς του Λονδίνου ο Αλέν Μελσέρ, καθηγητής στο Βρετανικό Αντικαρκινικό Ερευνητικό Ίδρυμα. «Το ανοσοποιητικό σύστημα έχει την ικανότητα να εξελίσσεται παράλληλα με τον καρκινικό όγκο. Έτσι, όταν γίνουν αλλαγές τις αντιλαμβάνεται και ανταποκρίνεται».

Η πιο επιτυχημένη μέθοδος της ανοσοθεραπείας είναι αυτή που εφαρμόζεται στον καρκίνο του δέρματος. Όπως αποδείχθηκε η νέα θεραπεία βοήθησε τους ασθενείς να ζήσουν περισσότερο και εξαφάνισε τους όγκους σε μία στις πέντε περιπτώσεις.

Η πιο επιτυχημένη μέθοδος της ανοσοθεραπείας είναι αυτή που εφαρμόζεται στον καρκίνο του δέρματος. Μάλιστα, τα αποτελέσματα από τις κλινικές μελέτες ήταν τόσο εντυπωσιακά, που το Εθνικό Ινστιτούτο για την Αριστεία στην Υγεία και την Περίθαλψη (NICE) της Βρετανίας έκανε μία μεγάλη υπέρβαση των κανόνων αδειοδότησης φαρμάκου, δίνοντας σε χρόνο – ρεκόρ έγκριση στην πρώτη συνδυαστική θεραπεία. Όπως αποδείχθηκε η νέα θεραπεία βοήθησε τους ασθενείς να ζήσουν περισσότερο και εξαφάνισε τους όγκους σε μία στις πέντε περιπτώσεις. Οι κλινικές δοκιμές συνεχίζονται σε καρκίνους του μαστού, του εντέρου και του ήπατος.

Ωστόσο, σημαντικά θέματα παραμένουν προς επίλυση. Πρόσφατα, το φάρμακο νιβολουμάμπη, μία από τις πιο εξελιγμένες ανοσοθεραπείες, δεν κατάφερε σε κλινική μελέτη να αποδείξει ότι είναι καλύτερο από τη χημειοθεραπεία στον καρκίνο του πνεύμονα. Μάλιστα, η κλινική δοκιμή κόστισε στην παρασκευάστρια εταιρεία Bristol-Myers Squibb 23 εκατ. δολάρια. Πάντως, η NICE γνωμοδότησε ότι το φάρμακο δεν έχει ακόμη την αναγκαία αποτελεσματικότητα για το κόστος του σε προχωρημένους καρκίνους του πνεύμονα και των νεφρών. Μία από τις πιο σημαντικές άγνωστες «πτυχές» του που αναζητούν οι ειδικοί, είναι γιατί κάποιοι ασθενείς έχουν εντυπωσιακά αποτελέσματα, ενώ σε κάποιους άλλους δεν υπάρχει καμία δράση.

 Η εξέλιξη: Ενθαρρυντικά είναι τα αποτελέσματα που έχουν δημοσιευτεί πρόσφατα για φάρμακα που στοχεύουν σε δύο διαφορετικά σημεία που εμπλέκονται στην πρόκληση και εξέλιξη της νόσου Αλτσχάιμερ. Ένα φάρμακο κατάφερε για δεύτερη φορά να καθαρίσει από τον εγκέφαλο την πρωτεΐνη Β-αμυλοειδούς, η οποία πιστεύεται ότι σκοτώνει τα εγκεφαλικά κύτταρα και προκαλεί και εξελίσσει τη νόσο. Το ίδιο είχε καταφέρει για πρώτη φορά φάρμακο μόλις το περασμένο έτος. Και πριν από ένα μήνα δραστική ουσία που στοχεύει μία άλλη πρωτεΐνη, βρέθηκε να σταματάει την έκπτωση των νοητικών λειτουργιών που προκαλεί το Αλτσχάιμερ σε ασθενείς που δεν έπαιρναν κανένα φάρμακο.

194 είναι σήμερα οι κλινικές μελέτες που γίνονται για την άνοια σε ολόκληρο τον πλανήτη, διπλάσιες από αυτές του 2013

Η έρευνα για την άνοια έλαβε μία τεράστια ώθηση από τη συμφωνία που είχε γίνει πριν από τρία χρόνια στη Σύνοδο Κορυφής των G8. Οι ηγέτες των οκτώ πιο πλούσιων χωρών του κόσμου συμφώνησαν να επενδύσουν χρήματα ώστε να βρεθεί φάρμακο που αναχαιτίζει τη νόσο έως το έτος 2025. Από τότε οι κλινικές μελέτες που γίνονται σε ολόκληρο τον πλανήτη διπλασιάστηκαν και σήμερα έχουν φτάσει τις 194.

Πού βρισκόμαστε σήμερα: Τα τελικά αποτελέσματα από πληθώρα κλινικών δοκιμών πρόκειται να είναι εξαιρετικά ενθαρρυντικά αλλά θα είναι διαθέσιμα τα επόμενα χρόνια, εξηγεί ο Τέιμς Πίκετ, επικεφαλής έρευνας της Εταιρεία Νόσου Αλτσχάιμερ. Δυστυχώς το 99% από τις κλινικές δοκιμές που γίνονται για την άνοια αποτυγχάνουν. Ωστόσο, ο δρ. Πίκετ εκφράζει την αισιοδοξία του ότι οι νέες δοκιμές θα αποδώσουν πολλαπλά οφέλη. «Εάν ένα από όλα αυτά τα φάρμακα που βρίσκονται στα εργαστήρια επιτύχει τον τελικό του στόχο, θα έχουμε κάνει το πρώτο βήμα για μία επαναστατική ανακάλυψη. Όπως το HIV και ο καρκίνος, έτσι και η νόσος Αλτσχάιμερ θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με πλειάδα διαφορετικών φαρμάκων, τα οποία θα χτυπούν συγχρόνως διάφορους στόχους», καταλήγει ο ίδιος.

 Η εξέλιξη: Ένας από τους διαρκείς επιστημονικούς στόχους είναι να δώσουν στους τυφλούς το φως τους. Τον Απρίλιο ομάδα ειδικών από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης ανακοίνωσε ότι κατάφεραν να δώσουν την όραση σε έξι ασθενείς οι οποίοι έπασχαν από μία μορφή κληρονομικής τύφλωσης. Πρόκειται για το πιο εντυπωσιακό αποτέλεσμα που έχει δώσει μέχρι σήμερα η γονιδιακή θεραπεία και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και ενθουσιασμού για χιλιάδες ασθενείς και γιατρούς ανά τον κόσμο.

Η θεραπευτική τεχνική περιλαμβάνει την ένεση ενός ιού μέσα στο μάτι, ο οποίος αντικαθιστά την λειτουργία των ελαττωματικών γονιδίων, αφού μπορεί να παράξει πρωτεΐνες, η έλλειψη των οποίων προκαλεί την απώλεια όρασης. Η τεχνική δοκιμάζεται για χρόνια, αλλά είχε «σκοντάψει» στην παράδοση του DNA που έπρεπε να αντικατασταθεί, κάτι που επιλύθηκε.

Οι κλινικές δοκιμές διερευνούν πολλούς διαφορετικούς τύπους κληρονομικής τύφλωσης. Ένας ακόμη στόχος των ειδικών είναι η θεραπεία της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, η οποία προσβάλει περισσότερους από μισό εκατομμύριο ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Η νόσος αυτή είναι ακόμη πιο περίπλοκη καθώς δεν είναι καθαρά γενετική κατάσταση, αλλά οι επιστήμονες ελπίζουν ότι η ίδια μέθοδος μπορεί να θεραπεύσει και αυτήν τη νόσο.

Πού βρισκόμαστε σήμερα: Τέλος Αυγούστου, δηλαδή πριν από μερικές ημέρες, εφαρμόστηκε η μέθοδος από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης στον πρώτο ασθενή με χοριοειδερημία (πάθηση που εκδηλώνεται μόνο σε άντρες και κληρονομείται με φυλοσύνδετο τρόπο). Εάν αποδειχθεί ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες, θα δοκιμαστεί και σε άλλες νόσους που προκαλούν τύφλωση, διαβεβαιώνουν οι γιατροί και ελπίζουν ότι η μέθοδος θα εφαρμόζεται σε κάθε νοσοκομείο σε περίπου πέντε με δέκα χρόνια.