Κάποιοι άνθρωποι συλλέγουν ποδοσφαιρικές φανέλες, ενώ άλλοι σπεύδουν να αγοράσουν τη φανέλα με το όνομα του νέου μεταγραφικού αποκτήματος της αγαπημένης τους ομάδας. Ποιος θα σκεφτόταν, όμως, ότι οι ποδοσφαιρικές φανέλες κρύβουν πίσω τους ένα πολύπλοκο πλέγμα από οικονομικά συμφέροντα, γεωπολιτικές στρατηγικές και ηθικά διλήμματα;

Στο βιβλίο «More Than A Shirt (Κάτι παραπάνω από μια φανέλα)» ο Τζόι Ντ’Ούρσο γράφει ότι οι χορηγοί που κοσμούν τις εμφανίσεις των κορυφαίων ομάδων δεν είναι απλώς εμπορικές επιλογές· είναι ενδείξεις για το ποιοι επενδύουν, ποιοι επηρεάζουν και, τελικά, ποιοι ελέγχουν το σύγχρονο ποδόσφαιρο.

Στις 13 Ιουλίου, η Τσέλσι, ομάδα της αγγλικής Premier League, επικράτησε της γαλλικής Παρί Σεν Ζερμέν με σκορ 3-0 στον τελικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου Συλλόγων. Πέρα από το γόητρο, καθώς η Παρί θεωρείτο φαβορί, και το επιβλητικό χρυσό τρόπαιο, η Τσέλσι εξασφάλισε χρηματικό έπαθλο ύψους περίπου 110 εκατ. δολαρίων.

Αυτά τα χρήματα ήταν παραπάνω από ευπρόσδεκτα, γράφει ο Economist. Οι προσεκτικοί θεατές ίσως παρατήρησαν ότι η φανέλα της Τσέλσι δεν φέρει χορηγό στο στήθος. Από τότε που ένας αμερικανικός επενδυτικός όμιλος αγόρασε την ομάδα, το 2022, η διοίκηση αναζητά έναν επικερδή χορηγό, αλλά χωρίς επιτυχία. Αλλες ομάδες βρίσκονται σε πολύ καλύτερη οικονομική θέση: η Παρί, για παράδειγμα, φέρεται να λαμβάνει περίπου 70 εκατ. δολάρια ετησίως από την Qatar Airways, έναν χορηγό που, όπως και η ίδια η ομάδα, ανήκει στο κράτος του Κατάρ.

Ο Ντ’Ούρσο, δημοσιογράφος των Times του Λονδίνου, θεωρεί ότι αυτές οι λεπτομέρειες δεν είναι ασήμαντες. Στο βιβλίο του υποστηρίζει ότι οι ποδοσφαιρικές φανέλες, και ειδικά οι χορηγοί που εμφανίζονται επάνω τους, αποτελούν ενδείξεις για τις οικονομικές και γεωπολιτικές ισορροπίες. Αν και οι Aρχές του ποδοσφαίρου έχουν διαπρέψει στην εμπορευματοποίηση του αθλήματος, όπως σημειώνει, έχουν αποτύχει να το προστατεύσουν από αμφιλεγόμενα συμφέροντα.

Πριν από μερικές δεκαετίες, η χορηγία φανέλας ήταν μια απλή υπόθεση, υπενθυμίζει ο Economist. Εταιρείες καταναλωτικών προϊόντων πλήρωναν αρκετά χρήματα για να διαφημιστούν μέσω τοπικών ποδοσφαιρικών συλλόγων. Οταν ξεκίνησε η Premier League το 1992, η Λίβερπουλ είχε ως χορηγό μια μπύρα και η Αρσεναλ μια εταιρεία ηλεκτρονικών. Ομως, καθώς το ποδόσφαιρο έγινε παγκόσμιο σπορ, οι φανέλες των κορυφαίων ομάδων προσέλκυσαν χορηγούς πιο ποικίλων και συχνά περίπλοκων συμφερόντων.

Ο Ντ’Ούρσο φέρνει ως παράδειγμα τη συμφωνία του 2006 μεταξύ της γερμανικής ομάδας Σάλκε και της Gazprom, της ρωσικής ενεργειακής εταιρείας. Αντικαθιστώντας έναν τοπικό ασφαλιστικό οργανισμό, η Gazprom έγινε ο κύριος χορηγός της ομάδας. Ο συγγραφέας επισημαίνει εύστοχα ότι «κανείς από τους οπαδούς ή θεατές δεν πρόκειται να αγοράσει ένα κυβικό μέτρο φυσικού αερίου της Gazprom». Ο σκοπός της συμφωνίας ήταν κυρίως πολιτικός, γράφει ο Economist: στόχος της εταιρείας ήταν να παρουσιάσει τη Ρωσία ως έναν «φιλικό γείτονα» στο γερμανικό κοινό. Και όπως φαίνεται, το κατάφερε· κατά τη διάρκεια της συνεργασίας, η Γερμανία αύξησε σημαντικά την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο.

Το πιο δυνατό σημείο του βιβλίου, σύμφωνα με τον Economist, εστιάζει στην έλλειψη ελέγχου από πλευράς των ομάδων όταν επιλέγουν χορηγούς. Το 2021, η Τσέλσι υπέγραψε συμφωνία με την Leyu Sports, μια ασιατική στοιχηματική εταιρεία. Ποδοσφαιριστές επιστρατεύτηκαν για διαφημιστικά βίντεο στα κινεζικά, ενώ το λογότυπο της εταιρείας εμφανίστηκε στο γήπεδο. Οταν όμως ο Ντ’Ούρσο προσπάθησε να εντοπίσει την εταιρεία που φέρεται να μεσολάβησε για τη συμφωνία, διαπίστωσε ότι δεν υπήρχε. Οι «υπάλληλοί» της ήταν ανύπαρκτοι. «Απλώς», συμπεραίνει, «κανείς δεν ξέρει ποιος κρύβεται πίσω από αυτές τις εταιρείες». Χωρίς τέτοιες πληροφορίες, οι ομάδες δεν γνωρίζουν τι ακριβώς προωθούν, αν και αυτό μπορεί να οφείλεται περισσότερο σε αδιαφορία παρά σε δόλο.

Ανάλογη «απροσεξία» διαπιστώνεται και στις σχέσεις του ποδοσφαίρου με τα κρυπτονομίσματα. Την περίοδο 2021-2022, 19 από τις 20 ομάδες της Premier League διαφήμιζαν τέτοια προϊόντα στους φιλάθλους τους. Πολλές συνεργάστηκαν με crypto startups για να κυκλοφορήσουν NFTs, συλλεκτικά ψηφιακά αντικείμενα. Ο Ντ’Ούρσο διαπιστώνει ότι ο κλάδος των κρυπτονομισμάτων στοχεύει το ποδόσφαιρο διότι «πρόκειται για τον φθηνότερο τρόπο να προσεγγίσεις νεαρούς άνδρες», μια ομάδα πιο επιρρεπή σε οικονομικά ρίσκα. Σύντομα, οι αξίες των προϊόντων αυτών κατέρρευσαν, αν και τα crypto έχουν αρχίσει να ανακάμπτουν.

Ο συγγραφέας συνομιλεί και με απογοητευμένους φιλάθλους. Ορισμένοι, γράφει ο Economist, αισθάνονται ότι οι ομάδες εκμεταλλεύτηκαν την εμπιστοσύνη τους. Αλλοι δηλώνουν σοκαρισμένοι που οι παίκτες, τους οποίους θεωρούσαν έντιμους, προώθησαν επικίνδυνα προϊόντα.

Ορισμένοι φίλαθλοι μάλιστα νιώθουν την ανάγκη να αντιδράσουν απέναντι στους χορηγούς. Νωρίτερα φέτος οι οπαδοί της Αρσεναλ απαίτησαν να διακοπεί η χορηγία από τον Οργανισμό Τουρισμού της Ρουάντα μετά την εισβολή ενόπλου κινήματος, με κρατική στήριξη, στο ανατολικό Κονγκό. Αν και οι δύο χώρες υπέγραψαν εκεχειρία, η ζημιά είχε γίνει. Ο Ντ’Ούρσο επισημαίνει ότι ελάχιστοι φίλαθλοι θέλουν να εμπλέκονται σε τέτοια γεωπολιτικά διλήμματα. Ωστόσο, καταλήγει ο Economist, όπως καταδεικνύει το βιβλίο, η γεωπολιτική βρίσκει τρόπο να μπει στο γήπεδο.

Η δύναμη της ποδοσφαιρικής φανέλας δεν είναι πλέον απλώς εμπορική. Είναι καθρέφτης πολιτικών, οικονομικών και ηθικών εντάσεων. Σε έναν κόσμο παγκοσμιοποιημένο και πολύπλοκο, η φανέλα μιας ομάδας ίσως λέει περισσότερα και από το σκορ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News