Ηταν πριν από τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές, όταν κάτοικοι του Νιου Χαμσάιρ έλαβαν ένα παραποιημένο ηχητικό μήνυμα με τη φωνή του Τζο Μπάιντεν, που καλούσε σε αποχή από την κάλπη. Την ίδια περίοδο, ο Ντόναλντ Τραμπ είχε δηλώσει με εικόνες σε social media ότι έχει την υποστήριξη της δημοφιλέστατης και επιδραστικότατης –με 283 εκατομμύρια ακολούθους στο Instagram– Τέιλορ Σουίφτ. Και για να μη μένουμε μόνο στην άλλη όχθη του Ατλαντικού: δεν έχει περάσει παρά λίγος καιρός από το viral ηχητικό στο οποίο ακουγόταν ο δήμαρχος του Λονδίνου, Σαντίκ Καν, να κάνει εμπρηστικά σχόλια πριν από μια μεγάλη φιλοπαλαιστινιακή πορεία – το ηχητικό απόσπασμα πυροδότησε μάλιστα βίαιες συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και αντιδιαδηλωτών.

Τρελάθηκε η Σουίφτ; Ξεμωράθηκε ο Μπάιντεν; Αποφάσισε ο Καν να μπουρλοτιάσει το Λονδίνο (και την καριέρα του); Οχι, έβαλε όμως το χεράκι της η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) με deepfakes, το πιο απειλητικό είδος παραπληροφόρησης που έχει γεννηθεί, καθώς με σοκαριστική ακρίβεια αντιγράφει πρόσωπα και φωνές, κάνοντας το ψέμα να σφιχταγκαλιάζει την αλήθεια.

Είναι πολλοί, βλέπετε, αυτοί που κοιτάζουν λάγνα τους πολίτες, εν δυνάμει ψηφοφόρους, ιδίως όταν μια εκλογική αναμέτρηση πλησιάζει. Μετρούνται ως υπολογίσιμοι και όσοι ενίοτε έχουν λόγους για πυροδότηση κοινωνικών «εμφυλίων» – δεν είναι δα και δύσκολο, η γειτονιά του κόσμου βράζει. Και μόνο λιγοστοί δεν μοιάζουν εκείνοι που βάζουν στο στόχαστρο (κυρίως για εμπορικούς λόγους) δημόσια πρόσωπα, μα και κοινούς θνητούς, ιδίως σε σχέσεις όπου χωράει η «εκδίκηση». Τα deepfakes γεννήθηκαν, άλλωστε, μέσα από το revenge porn.

Στην Ελλάδα έχει εμφανιστεί δημοφιλής καθηγήτρια Ιστορίας να διαφημίζει προϊόντα για ηλικιωμένους, αλλά και δημοσιογράφοι-anchorwomen, όπως η Αντριάννα Παρασκευοπούλου και η Χριστίνα Βίδου, ως πρωταγωνίστριες deepfakes, κάνοντας τες να τρίβουν τα μάτια τους για την πειστικότητα του περιεχομένου: πασιφανώς ήταν αυτές, ναι, αλλά τελικά δεν ήταν.

Με τις εκλογές στον ορίζοντα, τόσο κοντά όσο και μακριά, το Protagon είναι σε θέση να γνωρίζει ότι η κυβέρνηση επεξεργάζεται ρύθμιση στο τοπίο, συναρμοδιότητας των υπουργών Δικαιοσύνης Γιώργου Φλωρίδη και Ψηφιακής Διακυβέρνησης Δημήτρη Παπαστεργίου. Την μπαγκέτα του συντονισμού και της προεργασίας κρατάει ο Γιάννης Μαστρογεωργίου, Ειδικός Γραμματέας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού στην Προεδρία της Κυβέρνησης.

Ο ίδιος ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχει, εξάλλου, εκφράσει την ανησυχία του για το τι θα ακολουθήσει στις επόμενες εθνικές εκλογές, και τη σύγχυση που θα επικρατήσει ως προς το τι είναι αληθινό και τι ψεύτικο.

Ο κ. Μαστρογεωργίου, απαντώντας σε ερώτηση του Protagon, έκανε σαφές ότι η χώρα δεν θα μπορούσε να αφήσει αναπάντητες τις προκλήσεις που έρχονται από το μέλλον, πόσο μάλλον όταν διαθέτουν επικίνδυνες πτυχές για τους θεσμούς, για την ίδια την κοινωνία. Τονίζει, δε, ότι τα deepfakes έχουν ήδη τεθεί στο μικροσκόπιο, με την κυβέρνηση να χαράσσει στρατηγική κινούμενη στα χνάρια της Δανίας. Το δεύτερο 15ήμερο του Σεπτεμβρίου, μάλιστα, καταφθάνει αντιπροσωπεία από την Κοπεγχάγη, προκειμένου να ανιχνευθούν τα καυτά σημεία και να υπάρξει ζύμωση για τη σκοτεινή αυτή πλευρά της τεχνολογίας.

Φθάνοντας στον πυρήνα του προβλήματος, ο κ. Μαστρογεωργίου υπογραμμίζει ότι ο κίνδυνος δεν είναι μόνο να πέσει κανείς στην παγίδα και να εκλάβει το κάλπικο ως γνήσιο, αλλά να απαξιώσει τα πάντα σε έναν πολτό στρέβλωσης και αναλήθειας, δίνοντας τελικά ώθηση σε ακραίες πολιτικά φωνές.

Copyrights του «εαυτού»

Η κίνηση της Δανίας (σημειωτέον ότι στην ίδια κατεύθυνση βαδίζει και η Ολλανδία) ήρθε ως απάντηση στη ραγδαία ανάπτυξη της γενετικής ΤΝ, που έχει καταστήσει ευκολότερη παρά ποτέ τη δημιουργία πειστικής ψεύτικης εικόνας, βίντεο ή ήχου, με ψηφιακή απομίμηση ταυτότητας. Μια πολύ ρεαλιστική ψηφιακή αναπαράσταση προσώπου, συμπεριλαμβανομένης της εμφάνισης και της φωνής του.

Τι κάνει ακριβώς για την προστασία των πολιτών της; Με ευρείες συναινέσεις, καθιερώνει copyrights του «εαυτού». Της μοναδικότητας των βιολογικών χαρακτηριστικών του. Οι αλλαγές στη νομοθεσία αφορούν κατά κύριο λόγο τον κόσμο των πνευματικών δικαιωμάτων, παρέχοντας σε όσους τυχόν θίγονται το δικαίωμα να απαιτούν από τις διαδικτυακές πλατφόρμες την αφαίρεση του συγκεκριμένου
περιεχομένου, εάν αυτό κοινοποιείται χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Η παραβίαση των κανόνων θα μπορούσε, δε, να εγείρει αίτημα αποζημίωσης των εκάστοτε θιγομένων.

Είναι πάντως σημαντικό ότι το πλαίσιο δεν θα θίγει την παρωδία και τη σάτιρα, στοιχείο που θεωρείται σίγουρο ότι θα διατηρηθεί και στην ελληνική εκδοχή της προστασίας από την ΤΝ. Θα έχετε ίσως ήδη δει στο Instagram (πλην όμως με την ένδειξη της ΤΝ) το σατιρικό περιεχόμενο που γεννήθηκε με αφορμή την υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ, με υπουργούς βοσκούς και γίδια στα έδρανα του Κοινοβουλίου…

Το φαινόμενο δεν σταματά όμως στην ανάρτηση του περιεχομένου, αλλά επεκτείνεται στο πόσο κυκλοφορεί, με άλλα λόγια πόσο διάστημα απαιτείται ώστε να κατεβεί από τις πλατφόρμες. Μιλώντας σε αδρές γραμμές, ο κ. Μαστρογεωργίου σημειώνει ότι σε κάθε περίπτωση εξετάζονται βέλτιστες πρακτικές ανά τον κόσμο, από την απαγόρευση δια ροπάλου των robocalls (αυτοματοποιημένες τηλεφωνικές κλήσεις
με προηχογραφημένο μήνυμα) στις Ηνωμένες Πολιτείες, ως τους fast checkers που έχει καθιερώσει η Ταϊβάν, και την προσπάθεια που καταβάλλεται ως προς την ανοσοποίηση των πολιτών απέναντι στο ψέμα των deepfakes.

Οι ενημερωτικές εκστρατείες είναι στο πρόγραμμα, και στην ημεδαπή, και μάλιστα με συγκεκριμένα εργαλεία ανίχνευσης του ψεύδους, με βασικό concept τη μαιευτική, τη μέθοδο του Σωκράτη.

Τα δικαστήρια και οι συσκευές που εκπαιδεύονται

Στο σαρωτικό πέρασμα της τεχνολογίας, ο κ. Φλωρίδης και το υπουργείο Δικαιοσύνης φαίνεται πως δεν βλέπουν μόνο το σκοτάδι, αλλά και το φως (της προόδου), καθιερώνοντας τη χρήση της ΤΝ μέσα στις αίθουσες των δικαστηρίων, κατά την ακροαματική διαδικασία, αλλά και σε όλο το στάδιο της ποινικής προδικασίας, στην ανάκριση φερειπείν.

Η ισχυρή παρουσία μεταναστών στη χώρα, και δη από χώρες με γλώσσες και διαλέκτους που δεν μιλιούνται ευρέως στην Ευρώπη, κρίνεται ότι καθιστά επιτακτική την ανάγκη χρήσης εργαλείων, τα οποία και τα δικαιώματα των αλλοδαπών θα προστατεύουν, και την αξιοπιστία της δικαστικής διαδικασίας θα «κλειδώνουν», αυξάνοντας παράλληλα τους ρυθμούς περαίωσης των υποθέσεων.

Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές του υπουργείου Δικαιοσύνης, στην παρούσα φάση τρέχουν τρία πιλοτικά προγράμματα ΤΝ: για γραπτή μετάφραση σε έξι ζεύγη γλωσσών (π.χ. από αραβικά σε ελληνικά ή από κινεζικά σε ελληνικά), για διερμηνεία (μεταξύ άλλων για παστού, μία από τις δύο επίσημες γλώσσες του Αφγανιστάν, αλλά και για φαρσί, την περσική γλώσσα), καθώς και για διαδικασίες που αφορούν τη φιλική προς το παιδί δικαιοσύνη. Το εγχείρημα εντάσσεται στο πλαίσιο του Εθνικού Δικτύου Υποδομών Τεχνολογίας και Ερευνας (ΕΔΥΤΕ Α.Ε.-GRNET S.A.), τεχνολογικού φορέα του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης.

Με πρότυπο εν πολλοίς το σύστημα της Βουλής, στο πλαίσιο του οποίου στέλνονται στους βουλευτές οι ομιλίες σε γραπτό κείμενο αμέσως μόλις κατεβούν από το βήμα, οι δικαστές θα έχουν πλέον τη δυνατότητα να βλέπουν γρήγορα και σε γραπτό κείμενο στην ελληνική βερσιόν πολύτιμα για τις υποθέσεις που εξετάζουν έγγραφα, καταθέσεις μαρτύρων, απολογίες κατηγορουμένων. Στη δικαστική αίθουσα, όπου ήδη διενεργείται ηχογράφηση της ακροαματικής διαδικασίας, θα υπάρχει μεγάλη οθόνη, στην οποία θα προβάλλεται άμεσα η μετάφραση του προφορικού λόγου του εμπλεκομένου αλλοδαπού.

Η καινοτομία εκτιμάται ότι θα μπει στις δικαστικές αίθουσες το 2026, καθώς τη στιγμή αυτή δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην πιστοποίηση των συστημάτων, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η φερεγγυότητά τους. «Τα συστήματα εκπαιδεύονται με νομική ορολογία για να μην υπάρχουν ανακρίβειες και στρεβλώσεις. Είναι προϋπόθεση εκ των ων ουκ άνευ η υψηλή ποιότητά τους, προκειμένου να υπάρξει ευρύτατη χρήση τους», τονίζει γνώστης του ζητήματος.

Με τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία τo ελληνικό υπουργείο Δικαιοσύνης πρωτοπορεί: μόνο το Λουξεμβούργο εμφανίζεται να έχει παρόμοια εργαλεία στη δικονομική του πραγματικότητα, και η Eurojust, ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ενωσης για τη Συνεργασία στον Τομέα της Ποινικής Δικαιοσύνης.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News