Ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ σε δήλωσή του φάνηκε να μην ξέρει γεωγραφία, καθώς υποστήριξε ότι θα συναντηθεί με τον Βλαντίμιρ Πούτιν σε ρωσικό έδαφος, αναφερόμενος στην Αλάσκα. Πρόκειται, φυσικά, για λάθος, αλλά εάν είχε κάνει αυτήν τη δήλωση πριν από ενάμισι και πλέον αιώνα θα είχε απόλυτο δίκιο, όπως σημειώνει σε ανάλυσή του ο Guardian.

Η Αλάσκα, με πρωτεύουσα την Νόβο-Αρχάγγελσκ, παρέμεινε μέρος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας υπό τον Τσάρο Αλέξανδρο Β΄ μέχρι την πώλησή της στις ΗΠΑ το 1867. Ως εκ τούτου ο Πούτιν στην Αλάσκα βρήκε ίχνη της παλιάς ρωσικής παρουσίας. Από τις άγριες, τραχιές ακτές του νησιού Μπάρανοφ μέχρι το Ανκορατζ, τη μεγαλύτερη πόλη της περιοχής, οι ρωσικές ορθόδοξες εκκλησίες με τους χαρακτηριστικούς τρούλους σε σχήμα κρεμμυδιού εξακολουθούν να κοσμούν το τοπίο.

Το ρωσικό έρεισμα στην Αλάσκα δεν ξεκίνησε με χρήση στρατιωτικών μέσων αλλά λόγω της γούνας. Στα μέσα του 18ου αιώνα, έμποροι και τυχοδιώκτες κινήθηκαν ανατολικά μέσα από τη Σιβηρία, παρακινημένοι από την υπόσχεση πλούσιων σε γούνα θαλάσσιων ενυδρίδων. Στη δεκαετία του 1780, η Μεγάλη Αικατερίνη ενέκρινε τη δημιουργία της Ρωσο-Αμερικανικής Εταιρείας, δίνοντάς της μονοπώλιο στο εμπόριο και τη διοίκηση της περιοχής, σημειώνει η βρετανική εφημερίδα.

Ο Αλεξάντερ Μπάρανοφ, ένας σκληροτράχηλος έμπορος, εδραίωσε τον ρωσικό έλεγχο στην περιοχή στα τέλη του 18ου αιώνα, επεκτείνοντας τους οικισμούς και καταστέλλοντας ανελέητα την αντίσταση. Ηταν τόσο σκληρός που οι ιθαγενείς Τλίνγκιτ του έδωσαν το παρατσούκλι «Ο Αδίστακτος».

Σύντομα ακολούθησαν ρώσοι ορθόδοξοι ιερείς, ιδρύοντας αποστολές και χτίζοντας εκκλησίες. Στη Νέα Αρχάγγελσκ (σημερινή Σίτκα) ανήγειραν τον Καθεδρικό του Αγίου Μιχαήλ, με τον πράσινο τρούλο του να υψώνεται μπροστά σε φόντο παγετώνων, παραμένοντας έως σήμερα κεντρικό στοιχείο του τοπίου μετά από 150 και πλέον χρόνια.

Ωστόσο, στα μέσα του 19ου αιώνα, η Ρωσική Αυτοκρατορία άρχισε να βλέπει την Αλάσκα περισσότερο ως βάρος παρά ως πλεονέκτημα και ξεκίνησε διακριτικά να αναζητά αγοραστή, σημειώνει ο Guardian. Μετά την ταπεινωτική της ήττα στον Κριμαϊκό Πόλεμο, η περιοχή προκαλούσε οικονομική αιμορραγία στην Αγία Πετρούπολη, επιβαρυμένη και από την αυξανόμενη ανησυχία για την επέκταση της ναυτικής παρουσίας της Βρετανίας στον Ειρηνικό.

Σε επιστολή προς φίλο του τον Ιούλιο του 1867, ο Εντουάρ ντε Στόεκλ, ρώσος απεσταλμένος στην Ουάσιγκτον και επικεφαλής διαπραγματευτής της πώλησης, παραδέχτηκε: «Η συνθήκη συνάντησε ισχυρή αντίσταση … αλλά αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι κανείς στην πατρίδα δεν έχει ιδέα για την πραγματική κατάσταση των αποικιών μας. Επρεπε ή να τις πουλήσουμε ή να δούμε να μας τις παίρνουν».

Η πώληση της Αλάσκας αποτέλεσε σπάνια διπλωματική συμφωνία με κέρδος και για τις δύο πλευρές: για τη Ρωσία, ένας τρόπος να ανακτήσει χρήματα, να αποκτήσει έναν νέο σύμμαχο στον Ατλαντικό και να αποφύγει πιθανή σύγκρουση με τη Βρετανία• για τις ΗΠΑ, μια ευκαιρία να εμποδίσουν την ευρωπαϊκή διείσδυση και να ενισχύσουν την επιρροή τους στον Ειρηνικό.

Ωστόσο, όταν η Ρωσική Αυτοκρατορία συμφώνησε στην πώληση το 1867, λίγοι και στις δύο πλευρές του Ειρηνικού το είδαν εξαρχής ως μίας θετική εξέλιξη. Στην Αγία Πετρούπολη, κάποιοι το θεώρησαν ως μία ακόμη ταπείνωση για την αυτοκρατορία. Η αποικία, απομακρυσμένη και δαπανηρή στον εφοδιασμό, δεν είχε ποτέ υπάρξει «διαμάντι» της αυτοκρατορίας, αλλά η τιμή – 7,2 εκατομμύρια δολάρια – φάνηκε σε πολλούς εξευτελιστικά χαμηλή.

Η φιλελεύθερη εφημερίδα Golos χαρακτήρισε τη συμφωνία «βαθιά προσβλητική για όλους τους αληθινούς Ρώσους. Είναι άραγε το εθνικό αίσθημα περηφάνιας τόσο ανάξιο προσοχής ώστε να μπορεί να θυσιαστεί για μόλις έξι ή επτά εκατομμύρια δολάρια;».

Στις ΗΠΑ, ο υπουργός Εξωτερικών Ουίλιαμ Χ. Σιούαρντ, που διαπραγματεύτηκε τη συνθήκη, χλευάστηκε για το ότι ξόδεψε –κατά τους επικριτές– ένα παράλογο ποσό για μια παγωμένη ερημιά. Η New-York Daily Tribune χαρακτήρισε την εξαγορά ως «την τυπική κατοχή αδιάβατων ερήμων χιονιού».

«Μπορεί να συνάψουμε συνθήκη με τη Ρωσία», παραπονέθηκε στο κύριο άρθρο της, «αλλά δεν μπορούμε να συνάψουμε συνθήκη με τον Βόρειο Ανεμο ή τον Βασιλιά του Χιονιού». Αλλοι αναρωτήθηκαν αν η τιμή ήταν ύποπτα χαμηλή και αν η Ρωσία απλώς ξεφορτώθηκε ένα άχρηστο κομμάτι γης. «Η Ρωσία μας πούλησε ένα στημένο πορτοκάλι. Οποια κι αν είναι η αξία αυτής της περιοχής και των γύρω νησιών για εμάς, για τη Ρωσία έχει πάψει να έχει κάποια», έγραψε η New York World την 1η Απριλίου 1867.

Ωστόσο, αυτή η αντίληψη θα ανατρεπόταν δραματικά. Ο «πυρετός του χρυσού» στα τέλη του 19ου αιώνα και η ανακάλυψη κοιτασμάτων πετρελαίου δεκαετίες αργότερα μετέτρεψαν αυτό που κάποτε χλευαζόταν ως ανοησία σε μία από τις πιο πλούσιες σε πόρους περιοχές των ΗΠΑ – και σε μία από τις μεγαλύτερες «ευκαιρίες» της ιστορίας.

Η φθηνή τιμή πώλησης έμεινε χαραγμένη στη ρωσική μνήμη και κατά καιρούς ενέπνευσε περιθωριακές εθνικιστικές εκκλήσεις για την ανάκτηση της Αλάσκας. Το 1974, όταν οι Αμερικανοί διαμαρτυρήθηκαν για τη χαμηλή τιμή που πλήρωσε η ΕΣΣΔ για το σιτάρι, ο σοβιετικός εμπορικός αξιωματούχος Βλαντιμίρ Αλκίμοφ σημείωσε σκωπτικά ότι η Αλάσκα είχε πουληθεί μόνο για επτά εκατομμύρια δολάρια.

Το 1867, το κλίμα ήταν διαφορετικό. Για λίγο, η πώληση της Αλάσκας άνοιξε ένα σύντομο κεφάλαιο θερμής σχέσης μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ. Η New York Herald επαινούσε τότε τη Ρωσία ως πιθανό νέο σύμμαχο, γράφοντας: «Η παραχώρηση της ρωσικής Αλάσκας αποκτά μεγάλη σημασία. Δείχνει μέχρι ποιο σημείο η Ρωσία είναι έτοιμη να υλοποιήσει την εγκάρδια συμμαχία της με τις Ηνωμένες Πολιτείες».

Αυτή η θέρμη στις σχέσεις κορυφώθηκε το 1871, όταν ο Μέγας Δούκας Αλεξέι Αλεξάντροβιτς ηγήθηκε μιας ναυτικής μοίρας προς τη Νέα Υόρκη, όπου τον υποδέχθηκαν με στρατιωτικές παρελάσεις, λαμπρές δεξιώσεις και τιμές.

Οταν ο Τραμπ και ο Πούτιν συναντηθούν, το σκηνικό θα είναι η προοπτική μιας ιστορικής αναθέρμανσης των σχέσεων. Για το Κίεβο, η ελπίδα είναι ότι αυτή τη φορά η θερμή αυτή ατμόσφαιρα δεν θα έρθει εις βάρος της επικράτειάς του – και ότι η εποχή όπου οι μεγάλες δυνάμεις αντάλλασσαν εδάφη σαν τα «πουκάμισα» έχει περάσει ανεπιστρεπτί.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News