«Οι φιλελεύθεροι πρέπει να λάβουν ένα μάθημα από τα χρόνια της Μέρκελ». Αυτό τόνισε ο αρθρογράφος των Financial Times, Τζάναν Γκάνες, σε ένα σκληρό άρθρο-ανάλυση για τη «φθίνουσα κληρονομιά» της τέως καγκελαρίου της Γερμανίας, άρθρο που απευθύνεται και σε όσους μοιράστηκαν την οπτική και την κοσμοθεωρία της. 

Οι FT θεωρούν δεδομένο ότι η κληρονομιά της Μέρκελ έχει στιγματιστεί από την επιλογή της ενεργειακής εξάρτησης από τον Πούτιν, ενώ τα βέλη του αρθρογράφου δεν κατευθύνονται μόνο στην ίδια, αλλά και στους φιλελεύθερους πολιτικούς και τους αναλυτές της Δύσης που την εκθείαζαν, αποκαλώντας την ακόμα και «βασίλισσα της Ευρώπης». 

Ας τα πάρουμε με τη σειρά. Καταρχάς, ο Γκάνες σημειώνει ότι η Μέρκελ δεν είπε ποτέ “mea culpa” για την πολιτική της εξάρτησης από το φυσικό αέριο του Πούτιν, τη στροφή κατά της πυρηνικής ενέργειας και τις ανεπαρκείς αμυντικές δαπάνες, παρότι οι επιλογές της αυτές, όσο ήταν καγκελάριος, ωρίμασαν «όσο καλά ωριμάζει το γάλα». Δηλαδή βγήκαν ξινές για τη χώρα της. 

Και παρομοιάζει την άρνησή της να παραδεχτεί τα σφάλματά της, με την άρνηση του Τζορτζ Μπους Τζούνιορ να πει ότι ήταν μεγάλο λάθος ο πόλεμος στο Ιράκ, ή τη σιωπή των κεντρικών τραπεζιτών για την ευθύνη που είχαν να διαγνώσουν τη φούσκα των στεγαστικών δανείων πριν την οικονομική κρίση του 2008. 

Τόσο θεμελιώδη θεωρεί ο αρθρογράφος τα λάθη της Μέρκελ, παρότι επισημαίνει δηκτικά ότι πια «δεν έχει σημασία αν κάποιος που δεν πρόκειται να αναλάβει ποτέ ξανά δημόσιο αξίωμα, διδάσκεται ή έστω παραδέχεται τα λάθη του».

«Αντίθετα όμως, αυτό δεν ισχύει για όσους την εκθείαζαν» προσθέτει και επιμένει ότι οι φιλελεύθεροι στη Δύση, που εξακολουθούν να καθορίζουν εξελίξεις, θα πρέπει να αφομοιώσουν τρία σημεία της «στιγματισμένης κληρονομιάς» της Μέρκελ: 

♦ Πρώτον, «η συναίνεση και ο συμβιβασμός δεν αποτελούν αυτοσκοπό» σημειώνει ο Γκάνες, αγγίζοντας το στιλ, ή αλλιώς το παράδειγμα ηγεσίας της Μέρκελ που επικροτήθηκε πολλές φορές από τους φιλελεύθερους αναλυτές στη βάση του πραγματισμού. Ο αρθρογράφος παραδέχεται ότι η σύγκριση με τον «ξεροκέφαλο» Τραμπ ήταν ευνοϊκή για εκείνη αλλά ταυτόχρονα η ροπή της προς την επιφυλακτικότητα και τα ημίμετρα είχε κόστος. Και φέρνει ως παράδειγμα ότι τελικά έπεσε στα χέρια του διαδόχου της, Ολαφ Σολτς, η «καυτή πατάτα» να πείσει τους Γερμανούς να αμβλύνουν την απέχθειά τους για τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς. «Η επιμονή στη σταδιακή προσέγγιση έγινε μια μορφή αποφυγής» σχολιάζουν οι FT για τη Μέρκελ.

♦ Το δεύτερο μάθημα είναι ότι «το εμπόριο δεν είναι πάντα, ούτε γενικά, μια δύναμη που προάγει την ειρήνη μεταξύ των εθνών». Και παρότι η Μέρκελ, λέει ο Γκάνες, εξέφραζε αμφιβολίες για το αν ισχύει το δόγμα της «προόδου μέσω του εμπορίου», στην πράξη, σε ό,τι αφορά τις σχέσεις με τη Ρωσία, το υιοθετούσε. Μοιάζει με θαύμα, σημειώνει, ότι η πίστη στις λεγόμενες «εκπολιτιστικές ιδιότητες του καπιταλισμού» επιβιώνει ακόμη παρά τα ατράνταχτα ιστορικά παραδείγματα που μαρτυρούν το αντίθετο. Για παράδειγμα, η Ευρώπη ήταν ένα πρότυπο οικονομικής ολοκλήρωσης το 1914 όταν άρχιζε η τετραετής αιματοχυσία του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Ενώ οι σχέσεις των ΗΠΑ με την Κίνα είναι σήμερα χειρότερες από ό,τι ήταν πριν την αλματώδη οικονομική αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Η ανάπτυξη των εμπορικών και οικονομικών σχέσεων δεν αποτελεί πάλι εγγύηση ούτε για την πεφωτισμένη μεταρρύθμιση στο εσωτερικό μιας χώρας. Και το παράδειγμα δεν είναι μόνο η Κίνα. Ακόμη και «η Πολωνία και η Ουγγαρία εξέλεξαν μη-φιλελεύθερες κυβερνήσεις αφού πρώτα οι οικονομίες τους μπήκαν στην κοινή αγορά της ΕΕ».

♦ Τρίτον, «οι φιλελεύθεροι δεν είναι πάντα οι καλύτεροι υπερασπιστές του φιλελευθερισμού», υποστηρίζει ο Γκάνες. Και σημειώνει ότι υπήρξαν συντηρητικοί πολιτικοί, όπως ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Ρεξ Τίλερσον (επί προεδρίας Τραμπ) ή ο Μπόρις Τζόνσον όταν ήταν υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου, που έβλεπαν ξεκάθαρα τον κίνδυνο από τον αγωγό φυσικού αερίου Nord Stream 2, που θα συνέδεε τη Ρωσία με τη Γερμανία, όταν «τόσο φωτισμένοι και καταρτισμένοι πολιτικοί όσο η Μέρκελ και ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ζίγκμαρ Γκάμπριελ δεν τον έβλεπαν».

Το τελευταίο σημείο θεωρείται και το κυριότερο για τη «φθίνουσα φήμη» της Μέρκελ. Διότι, όπως σημειώνουν οι FT, παρότι υπήρξε για τους υποστηρικτές της το γεωμετρικό αντίθετο του λαϊκισμού και ένας «γίγαντας ανάμεσα σε πυγμαίους» στο πολιτικό περιβάλλον της Δύσης, οι εσφαλμένες εκτιμήσεις και οι επιλογές της είναι πολύ σοβαρές για να παραβλεφθούν.

«Ο κίνδυνος επανάληψης των ίδιων λαθών σε άλλo πλαίσιo -με το προφανές να είναι αυτό της Κίνας- είναι πολύ σοβαρός. Η ίδια η Μέρκελ δικαιούται να αποσυρθεί σε ήσυχους περιπάτους στη Βαλτική και να γράψει τα απομνημονεύματά της. Με τους θαυμαστές της σε όλο τον κόσμο, ωστόσο, θα υπάρξουν κι άλλες αντεγκλήσεις» καταλήγουν οι Financial Times. 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News