Τρεις άγνωστες μέχρι πρότινος ελαιογραφίες που αποδίδονται στον αβανγκάρντ ζωγράφο Καζιμίρ Μαλέβιτς εκτίθενται σε κρατικό μουσείο στο Βουκουρέστι. Εάν αποδειχτεί η αυθεντικότητά τους, η τιμή τους θα ξεπεράσει τα 115 εκατ. ευρώ, αλλά, όπως αναφέρει το BBC, κορυφαίοι μελετητές θεωρούν την ιστορία πίσω από την προέλευσή τους προβληματική. Τώρα, το μουσείο που εκθέτει τους πίνακες αρνείται να επιβεβαιώσει τη γνησιότητά τους.

Ο Καζιμίρ Μαλέβιτς, γεννημένος στο Κίεβο από πολωνούς γονείς, θεωρείται ένας από τους πιο επιδραστικούς καλλιτέχνες του 20ού αιώνα. Στην αγορά τέχνης οι πίνακές του έχουν αξία μεγαλύτερη από εκείνους οποιουδήποτε άλλου ουκρανού ή ρώσου καλλιτέχνη – με ένα έργο του να πωλείται στην τιμή-ρεκόρ των 72,8 εκατ. ευρώ το 2018.

Το 2023, κατά τη διάρκεια μιας μετακόμισης, τρεις άγνωστοι πίνακες του Μαλέβιτς ανακαλύφθηκαν κάτω από το στρώμα της ισραηλινής συνταξιούχου Εύα Λεβάντο, σύμφωνα με τον Γιανίβ Κοέν, ισραηλινό επιχειρηματία με έδρα το Βουκουρέστι και ιδιοκτήτη των έργων. Η συνταξιούχος είναι γιαγιά της συζύγου του και του είχε χαρίσει τις ελαιογραφίες.

Οι πίνακες έχουν τους τίτλους «Σουπρεματιστική σύνθεση με πράσινο και μαύρο ορθογώνιο» (1918), «Κυβοφουτουριστική σύνθεση» (1912-13) και «Σουπρεματιστική σύνθεση με κόκκινο τετράγωνο και πράσινο τρίγωνο» (1915-16) και εκτίθενται στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Ρουμανίας μέχρι τα τέλη Αυγούστου. Η έκθεση χρηματοδοτείται από την οδοντιατρική κλινική του Κοέν.

Ωστόσο ο κόσμος της τέχνης παραμένει σκεπτικός. Ακαδημαϊκοί από την Ουκρανία και τις ΗΠΑ αναφέρουν στο BBC ότι τα αρχεία που αποδεικνύουν την ιστορία των πινάκων και τους συνδέουν με το στούντιο του Μαλέβιτς είναι ελλιπή. Ισχυρίζονται ότι τα τρία έργα δεν τεκμηριώθηκαν, φωτογραφήθηκαν ή παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του καλλιτέχνη.

Η Εύα Λεβάντο κληρονόμησε τους πίνακες από τον πατέρα της, έναν λογιστή από την Οδησσό της σοβιετικής Ουκρανίας. Φέρεται να αγόρασε τον έναν και να έλαβε τους άλλους δύο ως πληρωμή για τις υπηρεσίες του. Η απουσία αρχείων που να υποστηρίζουν αυτό το ιστορικό αφήγημα ίσως να συνδέεται με την καταστολή της μοντερνιστικής τέχνης την εποχή του Στάλιν, όπως αναφέρει ο Κοέν στο BBC.

Η Λεβάντο μετανάστευσε στο Ισραήλ το 1990, παίρνοντας μαζί της τους πίνακες, σύμφωνα με τον Κοέν. Αλλά ερευνητές έργων τέχνης ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχουν στοιχεία για την κυκλοφορία έργων του Μαλέβιτς στις ρωσικές ή ουκρανικές αγορές τέχνης στα τέλη της δεκαετίας του 1920 και στις αρχές της δεκαετίας του 1930 – ενώ και τα αρχεία του καλλιτέχνη δεν αναφέρουν ιδιωτικές πωλήσεις μετά το 1917.

Για να ενισχύσει τον ισχυρισμό του, ο Κοέν παρουσίασε πιστοποιητικά που υπογράφει ο ουκρανός ιστορικός τέχνης Ντμίτρο Χορμπατσόφ, που περιγράφουν τα έργα ως «πρώτης τάξεως δείγματα» του στυλ του Μαλέβιτς. Καταλήγει σε αυτό το συμπέρασμα αναλύοντας το στυλ και την τεχνική των πινάκων – ωστόσο ο Χορμπατσόφ έχει στο παρελθόν επιβεβαιώσει την αυθεντικότητα αμφισβητούμενων πινάκων, που στη διαδρομή κατηγορήθηκαν ως πλαστοί.

Ο ιστορικός τέχνης ισχυρίζεται ότι είναι σύμβουλος των οίκων αξιολόγησης Sotheby’s και Christie’s, αλλά εκπρόσωποι των δύο οίκων διαψεύδουν ότι ο εν λόγω αναλυτής έχει εργαστεί ποτέ ως σύμβουλός τους. Το BBC εξέτασε αναλύσεις των τριών έργων που παρήχθησαν από το Ινστιτούτο Συντήρησης Τέχνης και Χρώματος στο Παρίσι, καθώς και από γερμανικό εργαστήριο.

Αν και χρονολογούν τις χρωστικές ουσίες και άλλα στοιχεία από την εποχή που έζησε ο Μαλέβιτς, οι δύο αναφορές δεν επιβεβαιώνουν ότι τα έργα ζωγραφίστηκαν από τον καλλιτέχνη. Το γερμανικό εργαστήριο αναφέρει στο BBC ότι δεν είναι σε θέση να αποδείξει την αυθεντικότητα ενός πίνακα, ενώ το γαλλικό δηλώνει ότι οι αναφορές που παράγει «δεν συνιστούν απόδειξη αυθεντικότητας» – και ότι δεν έχει εκδώσει ποτέ πιστοποιητικό αυθεντικότητας για έργα του Μαλέβιτς.

Ο Κοέν επιμένει ότι δεν έχει κανένα ενδιαφέρον να πουλήσει τους πίνακες, παρά το γεγονός ότι ο Χορμπατσόφ εκτιμά την αξία τους ανάμεσα στα 136 και τα 161 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, σύμφωνα με email που ήρθαν στην κατοχή του BBC, οι πίνακες έχουν προσφερθεί ως εγγύηση για παροχή δανείου στον επιχειρηματία – ο οποίος απείλησε με αγωγές το βρετανικό δίκτυο μετά το συγκεκριμένο δημοσίευμά του.

Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Ρουμανίας (MNAC), που φιλοξενεί τους πίνακες στην έκθεσή του, έχει λάβει αποστάσεις από τη συζήτηση για την αυθεντικότητά τους. Σε ανακοίνωσή του χαρακτηρίζει την έκθεση ως «πείραμα επιμελητείας» και προσθέτει ότι δεν διαθέτει «πραγματογνωμοσύνη για την αυθεντικοποίηση των συγκεκριμένων έργων», προσθέτοντας ότι βασίστηκε στα έγγραφα που του παρείχε ο Κοέν.

Αναλυτές αναφέρουν στο BBC ότι οι δημόσια γνωστές περιπτώσεις αμφισβητούμενων έργων του Μαλέβιτς και άλλων καλλιτεχνών της συγκεκριμένης περιόδου είναι μόλις η κορυφή του παγόβουνου, καθώς χιλιάδες αμφισβητούμενοι πίνακες ρωσικής και ουκρανικής μοντερνιστικής τέχνης εξακολουθούν να κυκλοφορούν στις μέρες μας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News