Στο μέσο ενός μακρόστενου σχεδόν σκοτεινού διαδρόμου, στο υπόγειο της Στέγης Γραμμάτων & Τεχνών, υπάρχουν δυο σειρές από λευκά χαμηλά καθίσματα. Είναι έτσι τοποθετημένα ώστε όταν κάθεσαι να έχεις μπροστά σου μια μεγάλη οθόνη. O ρόλος της είναι να γίνει ο σύνδεσμος με τον κόσμο της εικαστικού Κάντι Τσανγκ, η βάρκα για μια βόλτα στα νερά μιας ιδιαίτερης εξομολόγησης. Η ιδιαιτερότητά της έγκειται στο γεγονός ότι πολύ σύντομα ανακαλύπτεις πως οι μύχιες σκέψεις και οι προβληματισμοί της Τσανγκ είναι και δικοί σου. Kαλωσήλθατε, στην έκθεση «School of the Future».

Πώς μπορεί άραγε μια άγνωστη γυναίκα  που μένει στη Νέα Ορλεάνη να έχει τόση μεγάλη εξοικείωση με τους δικούς σου βυθούς; Να ένα πολύ καλό ερώτημα στο οποίο η ίδια, ντυμένη στα μπλε, μέσα από το video που προβάλλεται μπροστά σου, δίνει την απάντηση κοιτώντας σε στα μάτια. Αρχίζοντας από το να συστηθεί. Η Κάντι Τσάνγκ με καταγωγή από την Ταϊβάν έχει γεννηθεί στο Πίτσμπουργκ.

Είναι μια καλλιτέχνης, μια αντικομφορμίστρια σχεδιάστρια με έντονες πολεοδομικές ανησυχίες. Παθιάζεται με την εξερεύνηση των τρόπων που μπορούν να κάνουν μια πόλη περισσότερο άνετη και τους κατοίκους της πιο στοχαστικούς. Την ίδια στιγμή, πιστεύει ακράδαντα ότι τόσο οι δυνατότητες της ενδοσκόπησης, όσο και η συλλογική σοφία του δημόσιου χώρου μπορούν να μας κάνουν να ζήσουμε καλύτερα. Για αυτό το λόγο τα -με γενναίες δόσεις ακτιβισμού- έργα της την ανέδειξαν σε ηγετική φυσιογνωμία στην ανάπτυξη νέων στρατηγικών στο σχεδιασμό των πόλεων.

Η Candy Chang στη Στέγη from SGT | OCC on Vimeo.

Στην Αθήνα και συγκεκριμένα στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, η Κάντι Τσανγκ έρχεται με τρεις εγκαταστάσεις ενδεικτικές του τρόπου σκέψης και δράσης της. Για εκείνη η εν λόγω συνεργασία είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς η πόλη στη συνείδησή της αποτελεί τη γενέτειρα της δημοκρατίας και του διαλόγου που αναπτύσσεται μέσα στο δημόσιο χώρο. Η εικαστικός χρησιμοποιεί τη λέξη «αγορά» με έμφαση, τονίζοντας κάθε συλλαβή. Έτσι ξεκαθαρίζει ότι την αντιλαμβάνεται ως δημοκρατικό πόλο και, κατ’ επέκταση, ως τον πιο αποτελεσματικό τρόπο καταπολέμησης όλων των σύγχρονων εμποδίων.

Επισημαίνει επίσης και κάτι άλλο. Το λόγο για τον οποίο αγαπά να δημιουργεί συμμετοχικά έργα τέχνης. Η Τσανγκ θεωρεί ότι ο κόσμος που ανταποκρίνεται σε αυτά τα πρότζεκτ είναι ανώνυμος, επομένως δεν πληγώνεται. Παράλληλα, επειδή πρόκειται για μια προσωπική διαδικασία διατηρείται η ανθρωπιά και η μοναδικότητα της συμμετοχής. Υποστηρίζει, επίσης, πως τα έργα της, ακριβώς επειδή έχουν δημόσιο χαρακτήρα, είναι εύκολα επισκέψιμα. Και αυτό αυξάνει τη συλλογικότητα, επομένως την οικειότητα, την κατανόηση και τη συμπάθεια μεταξύ των ανθρώπων. Ούτε λίγο ούτε πολύ η Αμερικανίδα καλλιτέχνης αναλαμβάνει το ρόλο ενός αγαθού ψυχολόγου χωρίς να σε προσεγγίζει ατομικά. Σου απευθύνεται σαν να είσαι αναπόσπαστο κομμάτι ενός ευρύτερου συνόλου. Μέσα από αυτό το ομαδικό κάλεσμα όμως καλεί εσένα προσωπικά να συλλογιστείς για τη ζωή σου. Με ειλικρίνεια. Κυρίως όμως σου ζητά να αποδεχθείς το γεγονός της τρωτότητας και της αδυναμίας σου. Γιατί το κάνει αυτό; Πρωτίστως για να σου δείξει το πόσο ευεργετικό είναι  να ζούμε μαζί, διότι υπάρχουν κι άλλοι σαν κι εσένα.

Η πρώτη εγκατάσταση της, το «School of the Future», ξεκίνησε με αφορμή ένα εγκαταλελειμμένο δημοτικό σχολείο στην Αλαμπάμα, που ερέθισε τη φαντασία της. Γέμισε μια αίθουσά του με χίλια κόκκινα μπαλόνια τα οποία τα χώριζε στη μέση ένας μακρόστενος λευκός διάδρομος. Στην άκρη του υπήρχε ένα θρανίο αντίκα και επάνω σε αυτό ένα στυλό κι ένα τετράδιο με λευκές σελίδες που ρωτούσε αφενός «τι είναι σημαντικό να μαθαίνουμε στα παιδιά μας;» και αφετέρου «τι θα ήθελες να μάθεις όταν ήσουν στο σχολείο;». Ακριβώς το ίδιο σκηνικό αναπαράχθηκε και στη Στέγη. Και είχε την ίδια ενθουσιώδη ανταπόκριση.

Οσοι το επισκέφθηκαν είχαν τη δυνατότητα να παίξουν με τα κόκκινα μπαλόνια, ζωντανεύοντας τις παιδικές τους αναμνήσεις και έπειτα να γράψουν στο συλλογικό σημειωματάριο απόψεις οι οποίες αντανακλούν τις εμπειρίες και τα θέλω τους, τη συναισθηματική και πρακτική τους σοφία. Να γίνουν μαθητές και δάσκαλοι την ίδια στιγμή. Να ξεχάσουν το στρες, έστω για λίγο, και ξεφεύγοντας από τα πλαίσια των ερωτημάτων να σκεφτούν το τι είναι τελικά σημαντικό στη ζωή. Όταν βρέθηκα εκεί ήμουν εντελώς μόνη, οπότε προτίμησα να χαθώ στην κόκκινη παρηγορητική αγκαλιά  των μπαλονιών και στην ησυχία. Έκλεισα τα μάτια. Κι όταν σηκώθηκα έγραψα μια ευχή για ένα σχολείο λιγότερο αποπνικτικό, περισσότερο χαρούμενο και για ανθρώπινες σχέσεις με τα ίδια χαρακτηριστικά. Ίσως διότι θαμπώθηκα από το άλικο χρώμα. Ίσως γιατί συνειδητοποίησα ότι διανύοντας το δεύτερο μισό της ζωής μου, πως οι αξίες μου έχουν αλλάξει.

Το «School of the Future» θα παραμείνει διαθέσιμο για μελέτη μέχρι τις 6 Μαρτίου. Κατόπιν, τον Μάιο, θα ακολουθήσουν δύο ακόμη πειράματα της Chang. Το πρώτο από αυτά έχει τίτλο «Before I die» και πρόκειται για μία εγκατάσταση που ξεκίνησε η ίδια στη Νέα Ορλεάνη βιώνοντας βαριά την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Ένα έρημο σπίτι στη γειτονιά της, αφού βάφτηκε ώστε να μετατραπεί σε μαυροπίνακα, έγινε ο καμβάς για να γραφτεί πολλές φορές η φράση «Πριν πεθάνω, θέλω να…». Η καλλιτέχνης δεν ήταν σίγουρη στην αρχή αν ο κόσμος ανταποκριθεί στο κάλεσμα να συμπληρώσει τα κενά. Με έκπληξη, ανακάλυψε πως μέχρι το βράδυ οι τοίχοι γέμισαν κι ότι σε λίγο δεν ήταν αρκετοί!

Αυτό το πείραμα τελικά εξελίχθηκε σε παγκόσμια επιτυχία – επαναλήφθηκε σε ακόμη 1.000 τοίχους σε 70 χώρες. Αποτέλεσε, μάλιστα, τον τρόπο να αντιληφθεί η ίδια τους γείτονές της και να τους ρωτήσει πράγματα  τα οποία από ντροπή δεν τα ξεστόμισε ποτέ. Τόσο για εκείνη όσο και για τους υπόλοιπους, λειτούργησε ως μια διαρκή υπενθύμιση του πόσο λίγη είναι η ζωή και του πόσο μπορεί να σε παγιδεύσει η ρουτίνα, κάνοντάς σε να ξεχάσεις τι είναι σημαντικό. Μέχρι να είναι πολύ αργά. Ο θάνατος, βλέπετε, είναι θέμα ταμπού και μας είναι εξαιρετικά εύκολο να καταπιέζουμε τις ανάγκες μας και να θεωρούμε τους ανθρώπους δεδομένους. Η «δουλειά» πάντως, αυτή η αλλαγή στάσης, έγινε με αστείες φράσεις όπως «πριν πεθάνω θα ήθελα να γίνω καλόγρια και στρίπερ ταυτόχρονα», με αγωνιώδεις όπως «πριν πεθάνω θα ήθελα να πάψω να φοβάμαι», αλλά και με βαθιά τρυφερές όπως «πριν πεθάνω θα ήθελα να την αγκαλιάσω μια τελευταία φορά».

Το τελευταίο πρότζεκτ της Κάντι Τσανγκ θα έχει τον τίτλο «Confessions». Σύμφωνα με την ίδια πρόκειται για μια συμμετοχική εγκατάσταση την οποία δημιούργησε αρχικά για το Cosmopolitan’s public P3 Studio gallery, στο Λας Βέγκας. Οι επιρροές της είχαν να κάνουν με τη γνωστή αμερικάνικη παροιμία  «Οτι γίνεται στο Βέγκας, μένει στο Βέγκας», με την εξομολόγηση που ανακουφίζει τους καθολικούς και, κυρίως, με ένα ταξίδι της στην Ιαπωνία. Εκεί η Τσανγκ εντυπωσιάστηκε από τις ευχές και τις προσδοκίες που έγραφαν οι πιστοί στους θεούς και τις κρεμούσαν ως αφιερώματα με την κρυφή ελπίδα ότι θα εισακουστούν. Γυρνώντας στην Αμερική έφτιαξε ένα χώρο όπου ανώνυμα, πίσω από κατακόκκινα παραβάν, το κοινό μπορούσε να συμπληρώσει σε ξύλινες πινακίδες τις πιο βαθιές του σκέψεις και μετά να τις αφήσει να εκτεθούν.

Μέχρι το τέλος της έκθεσης συγκεντρώθηκαν πάνω από 1.500 καρτελάκια με εξομολογήσεις όπως «μου αρέσει να βλέπω πορνό περισσότερο από ότι αρέσει στον άντρα μου» ή «έφαγα πολύ τυρί», αλλά και «μόλις έκλεψα 15.000 δολάρια από τη δουλειά μου» ή «είμαι στο στρατό και φοβάμαι να πεθάνω» και «δεν ξέρω τι κάνω, αλλά μου τελειώνει ο χρόνος». Πόσο καλά κρύβουμε τους φόβους και το άγχος μας, ε; Τελικά ,όπως και η ίδια ομολογεί, δεν είμαστε τίποτε παραπάνω και τίποτε λιγότερο από αυτό που είχε πει ο James Hollys. «Μικρά φοβισμένα ζώα που προσπαθούν να επιβιώσουν ανάμεσα σε άλλα τρομαγμένα ζώα».

Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές η μελαχρινή Κάντι Τσανγκ, με τα μακριά μαλλιά και τα τατουάζ, μπορεί να αναζητά την έμπνευση οπουδήποτε στον κόσμο. Η δουλειά της άλλωστε έχει εκτεθεί ανάμεσα στα άλλα στην Tate Modern, στη Venice Architecture Biennale και στο San Francisco Museum of Modern Art, αλλά και σε χώρες όπως η Νότιος Αφρική, το Ιράκ και η Ταϊτή. Ή μπορεί ακόμη να γράφει και την επόμενη ομιλία της για το TED. Το site της γράφει πως ασχολείται εντατικά με το στήσιμο των εγκαταστάσεων «The Atlas of Tomorrow» και «The Prosthetics Society». Για εκείνη οι υποδομές που δημιουργεί είναι εξαιρετικά σημαντικές για την ψυχή της. Και την ψυχή των άλλων. Σε κάθε περίπτωση όμως μπορώ να μαντέψω ένα πράγμα. Το όραμά της για τη ζωή, για αυτό το απίστευτα μεγάλο, ειλικρινές χάος πόνου, ανασφάλειας και χαράς είναι ένα. Να βροντοφωνάξει σε όλους μας και σε καθέναν ξεχωριστά, βιώνοντας την τραγικότητα και την ομορφιά ταυτόχρονα: Φίλε, δεν είσαι μόνος.

Info:

http://www.sgt.gr/gre/SPG1475/

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News