Το τέρας της υπερκατανάλωσης το γνωρίζουμε όλοι, κάποιοι του σφίγγουμε ενίοτε το χέρι, κάποιοι το επιλέγουμε για συγκάτοικο ανά περιόδους. Η Μ. Βρετανία, γνωστή πια για τη μανία της, κάθε φορά στα γνωστά Black Friday, Cyber Monday, Christmas sales κ.ο.κ, σπάει τα κοντέρ των πωλήσεων online. 129 εκατομμύρια ψηφιακά μηνύματα εστάλησαν μέσω εταιρειών μέσα σε μία ώρα, το 2014, την εν λόγω «μαγική Δευτέρα» και η αύξηση στο twitter 1731%, έναντι του 2013, συζητήσεων συσχετιζόμενες με μεγάλες εταιρείες, αποδεικνύει για άλλη μια φορά ότι η μανία των αγοραστών είναι περισσότερο ανθρωποφαγική όσο ποτέ.

Γνωστές και οι ουρές έξω από μεγαθήρια εταιρειών όπως η NΙΚΕ, ΑPPLE, ποδοπάτημα μα κυρίως μία «ωμοφαγική» εκστασιακή τελετουργία προς χάριν αγοράς προϊόντων σε προσφορά. Αυτό που ίσως δεν ξέρετε -και εγώ φέτος το έμαθα- είναι ότι η ουρά πλέον είναι και διαδικτυακή. Ένα κλικ και περιμένεις την ψηφιακή στιγμή αποδοχής, ώστε να οδηγηθείς στο καλάθι αγορών σου και να το πληρώσεις, όχι χρυσό, αλλά με γαλόνια ιδρώτα να στάζουν από κροτάφους μέχρι πατούσες. Περιμένεις το τριήμερο της Διονυσιακής Λατρείας και με τις πιτζάμες ακόμα στήνεσαι με τη γλώσσα έξω και 5 βαθμούς τριγύρω σου, για να αγοράσεις το πολυπόθητο smartphone που ονειρευόσουν εδώ και ένα τριμήνο. Με τις πιτζάμες, ναι. Εδώ θα βγουν να πάρουν το γάλα τους με το κατωπίτζαμο, δεν θα τρέξουν να χωθούν στην τριακοσίων μέτρων ουρά, για ένα iphone στις τρεις τα ξημερώματα;

Με αφορμή, λοιπόν, τα παραπάνω, καιρός είναι να θυμηθούμε λίγο το planned obsolescence, την προγραμματισμένη αχρήστευση προϊόντων και επιτέλους να δούμε το πολυπόθητο δάσος. Η μέθοδος αυτής της συνωμοσίας -της μόνης ίσως που έχει μαζική αποδοχή- υιοθετήθηκε από μεγάλες εταιρείες στις αρχές του 20ου αιώνα. Η ανθεκτικότητα των προϊόντων δεν εξυπηρετεί την αύξηση των κερδών. Είναι επιχειρηματικός νόμος και πάνω σε αυτόν η παραγωγή, η ταχύτητά της με την ταυτόχρονη τεχνολογική ανάπτυξη, έπρεπε κάπως να εξασφαλίσει με έναν νέο σχεδιασμό τους καταναλωτές της. Το να φορέσεις ένα καλσόν μέχρι τα γεράμματα ή να χρησιμοποιείς επαναφορτιζόμενες μπαταρίες εσαεί ή ένα κινητό που δεν θα χρειαστεί να πετάξεις στα σκουπίδια επειδή τα ανταλλακτικά του κοστίζουν τριπλάσια τιμή από την αγορά του, θα φαλιρίσει μια εταιρεία στα δύο πρώτα χρόνια ζωής της.

Μύθος ή πραγματικότητα; H Apple έχει κατηγορηθεί περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη εταιρεία για τη δημιουργία του ιστού της αποτελεσματικότητας των προϊόντων της, μέσα στον οποίο παγιδεύονται άβουλοι οι καταναλωτές της. Η στρατηγική της προγραμματισμένης αχρήστευσης στοχεύει στην ανάγκη αγοράς νέων προϊόντων και υπηρεσιών, τα οποία αντικαθιστούν μια παλιομοδίτικη και πτωχή παραγωγικά σειρά άλλων. Τα νέα προϊόντα δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι και πιο λειτουργικά. Δεν είναι μόνο η βιομηχανία κινητής τηλεφωνίας και υπολογιστών. Ούτε τα παράγωγά τους. Στοχεύει κυρίως στη «βουλιμική υπερφαγία» των καταναλωτών, η οποία ουσιαστικά συντηρεί την ταχύτατη παραγωγή όλο και περισσότερων προϊόντων.

Στο βιβλίο Ending the depression with planned obsolescence (1932), o Bernard London ενθαρρύνει ουσιαστικά τους καταναλωτές να πετάξουν τα παλιά τους προϊόντα, μιας και δεν εξυπηρετούν πλέον τις ανάγκες τους. Αυτή η υποβόσκουσα ύπνωση ίσως ήταν και η πιο πετυχημένη μέχρι τώρα. Ο Brooks Stevens, βιομηχανικός σχεδιαστής, είχε σημειώσει το 1954 ότι η προγραμματισμένη αχρήστευση «ενσταλάζει στην επιθυμία του αγοραστή, την ανάγκη να έχει στην κατοχή του κάτι πιο καινούριο, καλύτερο και νωρίτερα απ' ό,τι το χρειάζεται». Ενδιαφέρον έχει αυτό το βίντεο, αν θελήσετε να μάθετε περισσότερα για το θέμα.

Οδεύουμε προς Πάσχα. Σκεφτείτε τι πραγματικά έχετε ανάγκη. Και ίσως περισσότερο αυτούς που δυσκολεύονται λίγο πιο πολύ να βρούνε τη χαρά. Σίγουρα θα τη βρούνε πιο άμεσα σε μια αγκαλιά, παρά σε μια επαναστατική ψηφιακή συσκευή.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News