Ηταν ως τώρα από τις λίγες παρθένες και ανεπηρέαστες από κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα περιοχές που είχαν απομείνει: ένας πνεύμονας οξυγόνου και αποθήκη άνθρακα για όλο τον πλανήτη.

Ομως, όπως προειδοποιούν οι επιστήμονες, η κλιματική αλλαγή δεν αφήνει πια ανεπηρέαστα τα τεράστια δάση στον Καναδά, στη Σκανδιναβία και στη Σιβηρία. Η καταστροφική πυρκαγιά που ξέσπασε στην Αλμπέρτα του Καναδά την Πρωτομαγιά και συνέχιζε να κατακαίει τεράστιες εκτάσεις επί δύο εβδομάδες, είναι δυστυχώς μια χαρακτηριστική αλλά όχι μόνη τέτοια περίπτωση…

Παρόλο που και στα βόρεια δάση -όπως και στα μεσογειακά- οι φωτιές είναι ένας μηχανισμός ανανέωσης του οικοσυστήματος, η κλιματική αλλαγή έχει προκαλέσει αφύσικη ένταση και συχνότητα στις πυρκαγιές, σημειώνουν οι μελετητές που υποδεικνύουν μια ανησυχητική αναδιαμόρφωση των περιβαλλοντικών παραμέτρων στις περιοχές κοντά στον Αρκτικό Κύκλο: Μεγαλύτερες περίοδοι ξηρασίας και μικρότεροι χειμώνες που σε συνδυασμό με την παρατεταμένη ηλιοφάνεια του καλοκαιριού οδηγούν σχεδόν νομοτελειακά στην πύρινη καταστροφή.

Προτού συμβεί αυτή η καταστροφή, ο κατάλογος των προβλημάτων από τις υψηλές θερμοκρασίες είναι πράγματι μεγάλος – ειδικά για περιοχές που δεν είναι προετοιμασμένες για κάτι τέτοιο: ξηρά δέντρα που λόγω της θερμοκρασίας γίνονται εύφλεκτα, ακόμα περισσότερο γιατί είναι πεύκα και έλατα τα οποία καίγονται εύκολα. Η άνοδος της θερμοκρασίας λιώνει ακόμη νωρίτερα την άνοιξη τα χιόνια (και τα φέρνει πιο αργά τον χειμώνα) ενώ αφήνει τα δάση εκτεθειμένα και σε έντομα που ζουν περισσότερο χάρη στον πιο ζεστό καιρό. Είναι δε αρκετά πιθανό ότι η υπερβάλλουσα θερμότητα λόγω της αλλαγής προκαλεί και αύξηση στις αστραπές, άρα αναλογικά περισσότερες πιθανότητες να ξεσπάσει πυρκαγιά σε ένα δάσος με σχεδόν αποξηραμένα δέντρα.

Χωρίς να είναι εύκολη η κατάσβεση μέσα στις απέραντες εκτάσεις ειδικά του Καναδά και της Ρωσίας, οι φωτιές μαίνονται για πολλές ημέρες και καίνε κυριολεκτικά μέχρι να βρεθεί κάτι να τις σταματήσει. Οι New York Times σημειώνουν ότι το 2012 κάηκαν στη Σιβηρία περίπου 280.000 τ.χλμ. μία έκταση περίπου διπλάσια από την Ελλάδα!

Αλλα 20.000 τ.χλμ. κάηκαν μόνο το 2015 στην Αλάσκα, μία έκταση σχεδόν όσο η Πελοπόννησος. Ηταν οι χειρότερες πυρκαγιές των τελευταίων 10.000 ετών στην περιοχή λένε ειδικοί από τις ΗΠΑ. Από την άλλη τα στατιστικά των ρωσικών αρχών υποεκτιμούν κατά πολύ το μέγεθος της εκεί καταστροφής, υποστηρίζουν οι ίδιοι.

Τα δάση στο βόρειο ημισφαίριο – λένε οι επιστήμονες – καίγονται με μια ταχύτητα που δεν έχει προηγούμενο τα τελευταία 10.000 χρόνια

Η πρόσφατη τεράστια πυρκαγιά στον Καναδά, που δεν έχει σβήσει ακόμη και έχει αφανίσει ένα μέρος μια πόλης 90.000 ανθρώπων, έδειξε με σαφήνεια τους κινδύνους. Πιθανότερη αιτία για την καταστροφική πυρκαγιά του Φορτ ΜακΜάρεϊ ήταν οι πολύ υψηλές για την εποχή θερμοκρασίες. Σε μια περιοχή με χειμώνα και χιόνια σχεδόν τα τρία τέταρτα του χρόνου, η θερμοκρασία στις αρχές Μαΐου έφτασε τους 25 βαθμούς – μια εξωπραγματική τιμή για την εποχή και την περιοχή. Το ότι μέσα σε αυτήν την κόλαση κινδύνεψαν να παγιδευτούν πάνω από 20.000 άνθρωποι δείχνει και την ανθρώπινη διάσταση του προβλήματος.

Η καναδική πόλη βασίζεται δε σχεδόν αποκλειστικά στην εξόρυξη της πετρελαϊκής άμμου, μιας δαπανηρής και περιβαλλοντικά πολύ «βρόμικης» μεθόδου για την άντληση πετρελαίου. Είναι μια οδυνηρή υπενθύμιση του τι θα μπορούσε να συμβεί και στη Σιβηρία και την Αλάσκα όπου υπάρχει μεγάλη πίεση για την αξιοποίηση των φυσικών πόρων: το δάσος θα είναι σχεδόν σίγουρα από τους χαμένους.

Βέβαια, οι αρνητές του φαινομένου είναι ακόμα πανίσχυροι. Οι καναδοί δημοσιογράφοι που έθιξαν το ζήτημα στη διάρκεια της πυρκαγιάς του Φορτ ΜακΜάρεϊ δέχθηκαν επικρίσεις για κιτρινισμό. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ωστόσο, η άποψη των ειδικών είναι πλέον κοινή. Οι πυρκαγιές ξεσπούν όλο και πιο συχνά, κρατούν όλο και περισσότερο και είναι όλο και πιο καταστροφικές επειδή «η κλιματική αλλαγή μειώνει τις φυσικές άμυνες του πλανήτη».

Η άποψη αυτή ανήκει στην αμερικανική Εθνική Ακαδημία Επιστημών. Που περιγράφει ακόμη έναν φαύλο κύκλο. Γιατί σκοτώνοντας τους πνεύμονες του πλανήτη, οι πυρκαγιές προκαλούν νέα ρύπανση και νέες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Είναι κάτι που γνωρίζουν ακόμη και οι μαθητές του Γυμνασίου: τα δέντρα είναι εργοστάσια οξυγόνου και απορροφητήρες διοξειδίου. Όταν καίγονται, όμως, κάνουν ακριβώς το αντίθετο: καταπίνουν οξυγόνο και παράγουν διοξείδιο.

Σύμφωνα με την αμερικανική Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας, «και οι έξι χειρότερες  περίοδοι δασικών πυρκαγιών στη σύγχρονη ιστορία, καταγράφηκαν μετά το 2000». Η εκδοχή της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών είναι ακόμη πιο ανησυχητική. Τα δάση στο βόρειο ημισφαίριο – λένε οι επιστήμονές της – καίγονται με μια ταχύτητα που δεν έχει προηγούμενο τα τελευταία 10.000 χρόνια. Τα τελευταία 50 χρόνια – επισημαίνουν οι ίδιοι – η συχνότητα των μεγάλων πυρκαγιών έχει διπλασιαστεί. Παράλληλα, έχει επιμηκυνθεί η περίοδος των πυρκαγιών: «78 ημέρες περισσότερες τον χρόνο» υπολογίζει η αμερικανική δασική υπηρεσία.

Την ώρα που οι φλόγες καταβρόχθιζαν το Φορτ ΜακΜάρεϊ, το Global Snow Lab του Rutgers University έδινε στη δημοσιότητα μια έκθεση για την υποχώρηση των πάγων και την τήξη των παλιών χιονιών. Το φαινόμενο αυτό είναι κάτι σαν καταδίκη για τα δάση του βόρειου ημισφαιρίου. Από τις βόρειες περιοχές του Καναδά και των Ηνωμένων Πολιτειών έως την Σκανδιναβία, τη Σιβηρία και τη Μογγολία, τα δάση συγκρατούν το 30% του διοξειδίου του άνθρακα. Και η τήξη των πάγων τα στερεί από τον προστατευτικό μανδύα του κρύου. Οι επιπτώσεις είναι ήδη ορατές: μόνο στη Ρωσία, καίγονται κάθε χρόνο 280 εκατομμύρια στρέμματα δάσους. Και τα μέσα που έχει στη διάθεσή του ο άνθρωπος μοιάζουν να μην είναι πλέον επαρκή. Συμπέρασμα; Βρισκόμαστε πραγματικά στην ώρα μηδέν.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News