Μαθήματα, εξετάσεις, εγγραφές πρωτοετών, ανανεώσεις εγγραφής, ορκωμοσίες πτυχιούχων και οποιαδήποτε εκπαιδευτική και διοικητική δραστηριότητα που πρέπει να συνοδεύει κάθε Πανεπιστήμιο της χώρας κάθε Σεπτέμβρη, για το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών δεν ισχύει. Αυτή η πρωτοφανής αλλά ίσως δικαιολογημένη απόφαση της Συγκλήτου δημιούργησε απορίες και φόβο σε χιλιάδες σπουδαστές. Ο Αριστείδης Χατζής, Αν. Καθηγητής στο Ε.Κ.Π.Α και δραστήριος blogger, ήταν από τους πρώτους εκπαιδευτικούς που επιχείρησε μέσω του blog του να καθησυχάσει άμεσα χιλιάδες αγωνιούντες φοιτητές για το τι μέλει γενέσθαι, καθότι κανένας επίσημος φορέας δεν μπορεί γιατί, απλούστατα, δεν λειτουργεί.

Ποια ήταν για σας τα πιο επώδυνα μέτρα της κυβέρνησης που οδήγησαν σε αυτή την απόφαση της Συγκλήτου;

Στα πλαίσια της κινητικότητας/διαθεσιμότητας/απολύσεων (θα δούμε τελικά τι απ’ όλα είναι) η κυβέρνηση κατάργησε με κοινή υπουργική απόφαση (Υπ. Παιδείας και Υπ. Διοικητικής Μεταρρύθμισης) 1.349 οργανικές και προσωποπαγείς θέσεις μόνιμου και με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου διοικητικό προσωπικό σε 8 πανεπιστήμια. Το μεγαλύτερο πλήγμα υπέστη το ΕΚΠΑ όπου καταργήθηκαν συνολικά 498 θέσεις. Βέβαια είχαν προηγηθεί δύο άλλα μεγαλύτερα πλήγματα: η σημαντική μείωση της χρηματοδότησης τα τελευταία τρία χρόνια και οι μεγάλες περικοπές στις αμοιβές των μελών ΔΕΠ, μεγαλύτερες από άλλους δημόσιους λειτουργούς και δημοσίους υπαλλήλους γιατί οι καθηγητές πανεπιστημίου δεν είχαν πάρει τις μεγάλες αυξήσεις της περιόδου των παχειών αγελάδων (2004-2009) που έλαβαν άλλοι κλάδοι του δημοσίου. Οι άθλιοι μισθοί, η αδυναμία χρηματοδότησης της έρευνας (δεν έχουμε πλέον πρόσβαση ούτε καν στα διεθνή επιστημονικά περιοδικά), η φυγή συναδέλφων και φοιτητών στο εξωτερικό και τώρα η απόλυση σχεδόν 500 υπαλλήλων (στην περίπτωση του ΕΚΠΑ) έχει δημιουργήσει μια ζοφερή κατάσταση στο πανεπιστήμιο. Η απόφαση της Συγκλήτου πρέπει να ειδωθεί μέσα σ’ αυτό το κλίμα.

Προσωπικά έχω σοβαρές αντιρρήσεις με αυτή την απόφαση αλλά κατανοώ γιατί ελήφθη. Πιστεύω όμως ότι το Πανεπιστήμιο δεν πρέπει να κλείνει σε καμία περίπτωση. Όταν κλείνει τιμωρούνται πάντα τα ίδια άτομα, οι φοιτήτριες και οι φοιτητές. Τα άτομα δηλαδή που υποφέρουν περισσότερο από οποιονδήποτε από την παθογένεια του πανεπιστημίου έχοντας ταυτόχρονα τις μικρότερες ευθύνες γι’ αυτήν. Επιπλέον η εικόνα ενός κλειστού πανεπιστημίου είναι απαράδεκτη σε μια φιλελεύθερη δημοκρατική κοινωνία.

Πολλοί αναρωτιούνται αν είναι νόμιμη μια τέτοια απόφαση της Συγκλήτου;
Δεν μπορώ να απαντήσω σ’ αυτό το ερώτημα γιατί χρειάζονται ειδικές γνώσεις διοικητικού δικαίου. Όμως ο τρόπος που έγινε είναι οπωσδήποτε προβληματικός. Δεν μιλάει για αναστολή αλλά για αδυναμία λειτουργίας. Προφανώς ελήφθη αυτή η απόφαση γιατί η νομιμότητα μιας απόφασης αναστολής λειτουργίας επ’ αόριστον είναι αμφισβητούμενη. Όμως και αυτή η απόφαση που ελήφθη είναι ουσιαστικά απόφαση αναστολής της λειτουργίας του πανεπιστημίου επ’ αόριστον. Η προσεκτική χρήση των λέξεων δεν αλλάζει την ουσία.

Σε όλα τα πανεπιστήμια της χώρας υπάρχουν αναρίθμητα φαινόμενα που κάποιοι ακαδημαϊκοί εργάζονται μένοντας στo Παν/μιο έως αργά ενώ κάποιοι δεν πατάνε το πόδι τους στην αίθουσα. Χωρίς να αρνούμαστε την κυβερνητική ευθύνη, μήπως και οι διοικήσεις των Πα/μίων είναι συνυπεύθυνες για αυτή την κατάσταση; Η διάδραση κομματικής πολιτικής και πανεπιστημιακής κοινότητας δεν υπήρξε επιζήμια;

Δυστυχώς έτσι έχουν τα πράγματα. Υπάρχουν συνάδελφοι που κυριολεκτικά ζουν μέσα στο πανεπιστήμιο και άλλοι που ας πούμε ότι δεν κάνουν το ίδιο. Καταρχήν το Πανεπιστήμιο είναι δημόσιο, άρα δεν μπορεί να αποφύγει την παθογένεια του δημόσιου τομέα, και ειδικά του ελληνικού δημόσιου τομέα. Πολλοί εργαζόμενοι στο πανεπιστήμιο φέρονται ως δημόσιοι υπάλληλοι, όχι ως δημόσιοι λειτουργοί. Προσπαθούν δηλαδή να προσφέρουν το ελάχιστο δυνατό. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το εξής: οι φοιτήτριες και οι φοιτητές αντιμετωπίζονται συχνά από ορισμένους εργαζόμενους στο πανεπιστήμιο (καθηγητές ή διοικητικό προσωπικό) με περιφρόνηση και αδιαφορία, όπως συμβαίνει συχνά στον ευρύτερο δημόσιο τομέα.

Άλλος παράγοντας βέβαια, όπως σωστά επισημαίνετε, είναι η κομματικοποίηση. Τα πολιτικά κόμματα κατάφεραν κυριολεκτικά να μολύνουν τη ζωή των πανεπιστημίων με χίλιους διαφορετικούς τρόπους. Το μεγαλύτερο μέρος της διαφθοράς στο πανεπιστήμιο οφείλεται στην κομματική συναλλαγή και στις πελατειακές σχέσεις. Επιπλέον το σύνολο των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών στα πανεπιστήμια οφείλεται επίσης σε κομματικές στρατιές που χρησιμοποιούν το πανεπιστήμιο για να επιβάλλουν την ατζέντα τους με κάθε θεμιτό και κυρίως αθέμιτο τρόπο.

Ακόμα και σήμερα οι κομματικές νεολαίες κυριαρχούν στα πανεπιστήμια και ελέγχουν τους συλλόγους των φοιτητών/τριών, η τεράστια πλειοψηφία των οποίων δεν θέλει να έχει καμία σχέση μ’ αυτό το θλιβερό φαινόμενο και δεν συμμετέχει στις συλλογικές διαδικασίες. Το χειρότερο απ’ όλα είναι ότι αυτά τα ελάχιστα άτομα που ελέγχουν τα πάντα είναι πειθήνια όργανα κομμάτων και πολιτικών παρατάξεων και προσπαθούν να επιβάλλουν την πολιτική ατζέντα τους αδιαφορώντας για τα πραγματικά συμφέροντα των φοιτητών. Είναι δε διατεθειμένοι να χρησιμοποιήσουν κάθε μέσο για να το πετύχουν.

Όλα αυτά βέβαια έχουν συμβάλει στη δημιουργία της εξής θλιβερής εικόνας: στο ελληνικό πανεπιστήμιο συμβαίνουν πράγματα που δεν συμβαίνουν πουθενά αλλού στον κόσμο, ακόμα και σε υπό ανάπτυξη χώρες του τρίτου κόσμου: οι εξεταστικές που κρατάνε 3 και 4 μήνες τον χρόνο (καμιά φορά και περισσότερο), η δυνατότητα φοιτητών να εξετάζονται άπειρες (κυριολεκτικά) φορές σε ένα μάθημα, η δυνατότητα να καταλαμβάνουν όποιοι θέλουν το πανεπιστήμιο και να «απαλλοτριώνουν» χώρους του, το άσυλο σε εγκληματικές πράξεις, κ.λπ.

Βέβαια δεν θέλω να εμφανιστώ ως κήνσορας που κουνάει το δάκτυλο. Κι εγώ σε πολλές περιπτώσεις συλλαμβάνω τον εαυτό μου να κάνει ή να ανέχεται πράγματα που ίσως ποτέ δεν θα έκανα ή δεν θα ανεχόμουν σε ένα πανεπιστήμιο του εξωτερικού. Εφόσον εργάζομαι στο ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο μοιράζομαι ακέραια την ευθύνη με όλους τους συναδέλφους μου για την κατάσταση που επικρατεί.

Το χειρότερο απ’ όλα είναι ότι έχουμε συνηθίσει σ’ αυτήν την κατάσταση. Βλέπω τις φοιτήτριες και τους φοιτητές μου να τα ανέχονται καρτερικά και να τα αποδέχονται ως εύλογα και φυσιολογικά όλα αυτά και ανατριχιάζω…

Η απόφασης της Κυβέρνησης να θέσει σε διαθεσιμότητα 1.349 διοικητικούς υπαλλήλους -498 εκ των οποίων εργάζονται στο ΕΚΠΑ- εδράζεται σε ορθολογικά κριτήρια; Μήπως μαζί με τα «ξερά» καίγονται και τα «χλωρά»;

Η ιστορία των «μεταρρυθμίσεων» των τελευταίων τριών ετών είναι μια ιστορία τσαπατσούλικων, δειλών, σπασμωδικών και αποτυχημένων στις περισσότερες φορές παρεμβάσεων. Είμαι από αυτούς που όχι μόνο υποστηρίζει τις μεταρρυθμίσεις αλλά αρθρογραφεί συνεχώς υπέρ αυτών. Έτσι όπως γίνονται όμως και πραγματικές μεταρρυθμίσεις δεν είναι και δημιουργούν αντι-μεταρρυθμιστικά αντανακλαστικά στον ελληνικό λαό. Στο παράδειγμα των Πανεπιστημίων συμβαίνει αυτό ακριβώς που λέτε. Είναι απολύτως βέβαιο πως θα απομακρυνθούν από το πανεπιστήμιο αρκετά άτομα που είναι εργατικά και απαραίτητα ενώ θα παραμείνουν αργόμισθοι που δεν είναι καθόλου απαραίτητοι. Γιατί θα συμβεί αυτό; Γιατί καταργούνται ολόκληροι κλάδοι με οριζόντιο τρόπο και γιατί δεν υπάρχει κουλτούρα αξιολόγησης του διοικητικού προσωπικού. Π.χ. θα τεθούν σε διαθεσιμότητα βιβλιοθηκονόμοι όταν στο τμήμα μου η Βιβλιοθήκη κλείνει στις 16:00 λόγω έλλειψης προσωπικού και φυσικά δεν λειτουργεί τα Σ/Κ. Οι φοιτητές/τριες δεν έχουν έναν χώρο να εργαστούν στο πανεπιστήμιο το μεγαλύτερο μέρος της εβδομάδας. Αναρωτιέμαι επίσης πώς μπορεί να λειτουργήσει ένα κτίριο χωρίς επιστάτες και φύλακες.

Αναλογικά με μια τέτοια ραγδαία εξέλιξη το υπουργείο δεν θα έπρεπε να αντιδράσει πιο άμεσα, να βγάλει ανακοίνωση;

Η καλύτερη στρατηγική για το Υπουργείο φαντάζομαι ότι είναι να περάσει όσο πιο αναίμακτα γίνεται αυτή η απόφαση. Να αποφύγει την ανοικτή σύγκρουση και να αφήσει το πράγμα να ξεθυμάνει. Όμως η ευθύνη του Υπουργείου είναι να αντιδράσει επίσημα και να κάνει ό, τι μπορεί για να βρεθεί λύση.

Έχετε υπόψη σας παρόμοια απόφαση Συγκλήτου στο εξωτερικό ή στο παρελθόν;

Όχι, δεν έχω. Φαντάζομαι όμως ότι θα υπάρχει σε κάποιες ιδιαίτερες περιπτώσεις (ίσως μεγάλων περικοπών ή κατάργησης τμημάτων). Υποθέτω όμως ότι θα είχε συμβολικό χαρακτήρα και όχι αόριστη διάρκεια. Αν και δεν συμφωνώ με την απόφαση της Συγκλήτου, αναγνωρίζω ότι οι περιστάσεις αυτή τη στιγμή είναι πράγματι ιδιαίτερες στην Ελλάδα.

Πιστεύατε ή πιστεύετε ότι ένας υπουργός με ακαδημαϊκό background έχει περισσότερες πιθανότητες να διαχειριστεί περισσότερο επιδέξια ζητήματα παιδείας και ιδιαίτερα ακαδημαϊκά;

Ναι, το πιστεύω. Καλύτερα ένας άνθρωπος που έχει εργαστεί μέσα στο Πανεπιστήμιο και γνωρίζει τις ιδιαιτερότητές του παρά κάποιος επαγγελματίας πολιτικός που βλέπει το Υπουργείο Παιδείας σαν μια δευτεροκλασάτη θέση, ένα σκαλοπάτι στην πολιτική του καριέρα.

Τι γίνεται με τους φοιτητές που έδωσαν εξετάσεις και πέρασαν σε σχολές του ΕΚΠΑ;

Δεν θα πρέπει να ανησυχούν καθόλου. Όταν τελειώσει η αναστάτωση (αργά ή γρήγορα) και ανοίξει το ΕΚΠΑ, οι εγγραφές θα γίνουν κανονικά. Βέβαια τα παιδιά αυτά μπαίνουν στο πανεπιστήμιο σε μια από τις δυσκολότερες περιόδους της μεταπολεμικής ελληνικής ιστορίας και με το Πανεπιστήμιο σε αυτή τη ζοφερή κατάσταση.

Μια φοιτήτρια μου έλεγε ότι θα χάσει το πτυχίο της. Φοβάται δικαιολογημένα;

Κανένας τέτοιος φόβος. Προφανώς θα καθυστερήσουν όλες οι γραφειοκρατικές διαδικασίες. Όμως κανείς δεν θα χάσει το πτυχίο του, οι βαθμοί από τις εξετάσεις που έγιναν θα καταγραφούν από τις γραμματείες και όλα θα επανέλθουν στη ρουτίνα του ελληνικού πανεπιστημίου. Βέβαια (αυτό είναι το χειρότερο σενάριο) μπορεί αυτή η σύγκρουση να κρατήσει πολύ και να αναστατωθούν τα σχέδια πολλών φοιτητών/τριών. Π.χ. μία φοιτήτρια που υπολόγιζε να περάσει ένα τελευταίο μάθημα τον Σεπτέμβριο και να ξεκινήσει μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό είναι πιθανό να μην τα καταφέρει φέτος.

Βλέπετε μια κρατική διαχείριση τύπου ΕΡΤ στο ΕΚΠΑ;

Όχι! Σε καμία περίπτωση. Είμαι φιλελεύθερος και θεωρώ ότι ο καλύτερος τρόπος να βελτιωθεί η ελληνική ανώτατη παιδεία είναι να καταργηθεί το άθλιο άρθρο 16 του Συντάγματος και να επιτραπεί η λειτουργία ιδιωτικών μη-κερδοσκοπικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων που θα υποχρεώσουν τα αρτηριοσκληρωτικά κρατικά πανεπιστήμια να υιοθετήσουν πλήρως τις διεθνείς πρακτικές. Ταυτόχρονα, τα κρατικά πανεπιστήμια θα πρέπει να ανεξαρτητοποιηθούν πλήρως από την κρατική κηδεμονία. Θα πρέπει το πανεπιστήμιο να έχει πραγματική αυτοδιοίκηση και να απογαλακτιστεί από το Υπουργείο, τα κόμματα και τον στείρο συνδικαλισμό.

Το ΕΚΠΑ ανακοίνωσε ότι θα καταφύγει στην ελληνική και ευρωπαϊκή δικαιοσύνη…

Δεν είμαι ειδικός αλλά πιστεύω ότι η προσφυγή στην ελληνική και τη διεθνή δικαιοσύνη είναι μάταιη γιατί δεν βλέπω ποια θα είναι τα ισχυρά νομικά επιχειρήματα του πανεπιστημίου.

Τι θα ικανοποιήσει από δω και πέρα την ακαδημαϊκή κοινότητα ώστε να επαναλειτουργήσει το Πανεπιστήμιο;

Πιο πάνω, σας περιέγραψα μια ζοφερή κατάσταση. Αυτή δεν πρόκειται να αλλάξει βραχυπρόθεσμα και φοβάμαι ότι δεν μπορεί να αλλάξει ούτε μεσοπρόθεσμα. Το Υπουργείο Παιδείας μπορεί να κάνει ελάχιστα πράγματα. Άλλωστε είναι θέμα κυβερνητικής οικονομικής πολιτικής. Το Πανεπιστήμιο θα ξαναλειτουργήσει, δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά, δεν μπορεί να παραμείνει κλειστό μετά από κάποιο διάστημα. Υποθέτω ότι ο τρόπος να ανοίξει συντομότερα είναι να υπαναχωρήσει η κυβέρνηση (μάλλον απίθανο) ή να επέλθει κάποιος συμβιβασμός που θα επιτρέψει στις Συγκλήτους να ανοίξουν τα πανεπιστήμια χωρίς να εκτεθούν ή να δεχθούν σκληρή κριτική.

*Ο Αριστείδης Χατζής είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών, Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News