Ο Ζακ Ντελόρ είναι/ήταν ό,τι πιο καλό θα μπορούσε να τύχει στην ευρωπαϊκή ενοποίηση. Τον Ντελόρ τον οφείλουμε αποκλειστικά σε δυο μεγάλους ευρωπαίους ηγέτες από διαφορετικές πολιτικές παρατάξεις, τον Μιτεράν και τον Κολ. Τη στιγμή που έβλεπαν την ενδεχόμενη κατάρρευση της τότε Ευρωπαϊκής Κοινότητας επέλεξαν το καλύτερο άλογο ως πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για να σύρει προς τα εμπρός την άμαξα μιας Ενωμένης Ευρώπης, όπως θα την είχε φανταστεί και ο Τσόρτσιλ στην ιστορική του ομιλία το 1946 στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης.

Ο Ντελόρ είχε όραμα για την ενοποίηση της Ευρώπης. Με το που ανέλαβε, το 1985, διατύπωσε, με τη σύμφωνη γνώμη αυτών που τον τοποθέτησαν σε εκείνη τη θέση, την Ενιαία Πράξη –μια νέα Ευρωπαϊκή Συνθήκη–, με την οποία δόθηκε μια νέα ώθηση στην κατασκευή του ευρωπαϊκού οικοδομήματος

Η Ενιαία Πράξη, που υιοθετήθηκε από τα τότε κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, κατάφερε να συγκεράσει τις αντίθετες επιθυμίες των Βρετανών, δηλαδή της Θάτσερ, των νοτίων Παπανδρέου και Γκονζάλες, αλλά και των Δανών. Η Θάτσερ ήταν ευχαριστημένη με το άνοιγμα της Ενιαίας Αγοράς και την ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών, ο Παπανδρέου και οι νότιοι με την Πολιτική της Συνοχής, οι Δανοί με την αναφορά της Συνθήκης για το Περιβάλλον. Ο «έγκυρος» Economist της εποχής είχε αποκαλέσει την Ενιαία Πράξη ένα «ποντικάκι». Το ποντικάκι όμως ήταν ελέφαντας και έβαλε τις βάσεις για όλες τις μεγάλες ευρωπαϊκές πολιτικές που ακολούθησαν.

Η Ενιαία Πράξη αναφέρεται σε έξι πολιτικές: πραγμάτωση της μεγάλης αγοράς χωρίς σύνορα, οικονομική και κοινωνική συνοχή, κοινή πολιτική επιστημονικής και τεχνολογικής ανάπτυξης, ενίσχυση του ευρωπαϊκού νομισματικού συστήματος, ανάδειξη μιας ευρωπαϊκής κοινωνικής διάστασης και συντονισμένη δράση στον τομέα του περιβάλλοντος.

Η ελεύθερη αγορά, όμως, απαιτούσε και έναν ενοποιημένο χώρο με όλες τις έννοιες, ο οποίος θα διευκόλυνε την αποτελεσματική λειτουργία της. Με την Ενιαία Πράξη τίθενται οι αρχές για μια πολιτική κοινωνικής και οικονομικής συνοχής, ως αντιστάθμισμα στη δημιουργία ενιαίας αγοράς. Η κεντρική ιδέα του Ντελόρ ήταν απλή: στο παιχνίδι  του ανταγωνισμού το γήπεδο έπρεπε να είναι επίπεδο, να μη γέρνει προς μία κατεύθυνση, γιατί αλλιώς θα έβαζαν όλα τα γκολ οι βόρειοι στους νότιους. Μια αρχή που ποτέ δεν ακολούθησαν οι ΗΠΑ στις σχέσεις τους με την Κεντρική και Νότια Αμερική.

Τη στιγμή που η Σοβιετική Ενωση, η ένωση με το σύστημα του απόλυτου σχεδιασμού, διαλυόταν, η δημοκρατική Ευρώπη με τον Ντελόρ προχωρούσε, με αυστηρό  σχεδιασμό, στην ενοποίησή της.

Λάβαρο της Ενιαίας Πράξης ήταν η δημιουργία, μέχρι το 1992, της Ενιαίας Αγοράς, δηλαδή της ελεύθερης διακίνησης ατόμων, αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων. Το σύνθημα του «1992» είχε τότε κινητοποιήσει όλη την Ευρώπη, και όχι μόνο.

Είχα μια αστεία προσωπική εμπειρία όταν ήρθαν καινούργιοι ένοικοι στη μονοκατοικία απέναντι από το τότε σπίτι μας. Ηταν μια οικογένεια Ιαπώνων, ένα ζευγάρι με δυο παιδάκια. Ενα πρωί ο γιος μου μας έφερε την πληροφορία (δεν ξέρω πως τα κατάφερε να συνεννοηθεί με το γιαπωνεζάκι) ότι η οικογένεια των Ιαπώνων είχε σκοπό να μας επισκεφθεί το απόγευμα. Ο Ιάπωνας μας έφερε δώρα και μας δήλωσε με έμφαση ότι τον έστειλε η  Mitsubishi, όχι για να προωθήσει τις πωλήσεις της εταιρείας, αλλά για να παρακολουθήσει την πορεία της Ευρώπης προς το 1992.

Κατά τη διάρκεια της πολυετούς θητείας του Ζακ Ντελόρ έγιναν επιλογές και υιοθετήθηκαν πολιτικές που αλλάξαν τη μορφή αλλά και το όνομα της, αρχικά, Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Επέλεξε τη διεύρυνση προς τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, σε αντίθεση με την εμβάθυνση της Ενωσης. Είναι κάτι που συζητείται ακόμα. Θα ήταν ίσως μια άλλη Ενωση αν είχε επιλεγεί η εμβάθυνση.

Μια ενιαία αγορά δεν μπορούσε να λειτουργήσει χωρίς ένα  ενιαίο νόμισμα. Το έκανε με την πρόταση της Συνθήκης του Μάαστριχτ.  Η νομισματική ένωση όμως δεν συνοδεύτηκε και από την οικονομική ένωση, ήταν το μεγάλο παράπονό του.

Ηταν εκεί όταν έπεσε το τείχος του Βερολίνου και επανενώθηκε η Γερμανία.

Μπορούσε να στηρίζει συγχρόνως την κοινωνική δικαιοσύνη αλλά και τη δημοσιονομική σταθερότητα.

Τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης, τα λεγόμενα «πακέτα Ντελόρ», παρά τις όποιες αδυναμίες διαχείρισης, κυρίως των κρατών-μελών, άλλαξαν τη μορφή των λιγότερο αναπτυγμένων περιοχών της Ενωσης. Στην υιοθέτηση της Πολιτικής Συνοχής έπαιξαν τότε σημαντικό ρόλο τρείς Ελληνες: ο Γρηγόρης Βάρφης, έλληνας επίτροπος αρμόδιος για την Περιφερειακή Πολιτική, ο Γιώργος Ρωμαίος, αρμόδιος για τη σχετική έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και Θόδωρος Πάγκαλος, στο Συμβούλιο Υπουργών.

Ο Ντελόρ ήταν η έμπνευση για όσους, την εποχή του, δούλευαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πίστευαν όλοι σε αυτό που έκαναν. Είχε μια τεράστια ικανότητα σύνθεσης. Στις μακριές συνεδριάσεις των επιτρόπων που συμμετείχαν στις εβδομαδιαίες συναντήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μπορούσε να συνοψίσει τις διαφορετικές απόψεις σε 5-10 σημεία, με τις ουσιαστικές κατευθύνσεις για τα επόμενα βήματα της Ενωσης.

Δύσκολα θα υπάρξει ένας άλλος τέτοιος πρόεδρος.

Ο Μάριος Καμχής είναι πρώην στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πρώην προέδρος της ΜΟΔ α.ε.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News