Λίγα λεπτά πριν από την ανακοίνωση του φετινού Νομπέλ Ειρήνης, ανέβηκε στο site των βραβείων ένα βίντεο. Σε αυτό, ο πρόεδρος της νορβηγικής επιτροπής, ο 41 ετών Γιέργκεν Βάτνε Φρίντνες, επιλέγει γραβάτα, με μουσική υπόκρουση που παραπέμπει σε υπερηρωική ταινία. Πολύ ταιριαστό, καθώς λίγο αργότερα ανέβηκε στο βήμα και έκανε μια πραγματικά ηρωική ανακοίνωση.

Ο Ντόναλντ Τραμπ όχι μόνο δεν πήρε το βραβείο, αλλά αναγκάστηκε να ακούσει τον πρόεδρο της επιτροπής να μιλάει για «την ανάγκη να υπερασπιστούμε τη δημοκρατία σε μια εποχή που αυτή κινδυνεύει από τον καλπάζοντα αυταρχισμό».

Ο Φρίντνες μίλησε πολλή ώρα για τη Βενεζουέλα, την πατρίδα της Μαρία Κορίνα Ματσάδο η οποία κέρδισε το βραβείο, αλλά κάποιες στιγμές θα μπορούσε να μιλάει και για τις ΗΠΑ του Τραμπ.

«Η δημοκρατία είναι προαπαιτούμενο για μια διαρκή ειρήνη», είπε ο Φρίντνες. «Ομως, ζούμε σε έναν κόσμο στον οποίο η δημοκρατία υποχωρεί. Το βλέπουμε παντού: Το Κράτος Δικαίου κακοποιείται από εκείνους που είναι στην εξουσία· ο ελεύθερος Τύπος φιμώνεται, οι επικριτές φυλακίζονται και οι κοινωνίες στρατιωτικοποιούνται». Προφανώς οι ΗΠΑ δεν είναι Βενεζουέλα, όμως δεν χρειάζεται πολλή φαντασία για να κάνει κανείς τις αναγωγές.

Εάν ο στόχος της Ακαδημίας είναι να διαφυλάξει τη δημοκρατία και την ελευθερία, πώς θα μπορούσε ποτέ να πάρει το βραβείο ο Ντόναλντ Τραμπ, ένας άνθρωπος που θέλει να κάνει τις φιλελεύθερες πόλεις των ΗΠΑ «πεδίο άσκησης» για τον στρατό και «κόβει» από την τηλεόραση όσους τού ασκούν κριτική;

Η δημοκρατία βασίζεται στους ανθρώπους που αρνούνται να σιωπήσουν, είπε ο Φρίντνες· σε αυτούς που μας υπενθυμίζουν ότι η ελευθερία δεν πρέπει ποτέ να εκλαμβάνεται ως κάτι δεδομένο. Κοιτώντας την κάμερα, θα μπορούσε να απευθύνεται στον ίδιον τον Τραμπ.

Η επιλογή της επιτροπής και ο τρόπος με τον οποίο αυτή ανακοινώθηκε, ήταν ένα σαφές μήνυμα. Σε ερώτηση δημοσιογράφου εάν η επιτροπή, με το φετινό βραβείο, προσπαθεί να «προειδοποιήσει τον κόσμο για την επέλαση του αυταρχισμού», απάντησε ευθέως «ναι, αυτό θέλουμε να κάνουμε».

Σε άλλη ερώτηση δημοσιογράφου, για τις πιέσεις που άσκησε ο Τραμπ, προκειμένου να πάρει το βραβείο, ο Φρίντνες απάντησε ότι η επιτροπή πάντα αντιστέκεται στις πιέσεις και, όταν αποφασίζει, κλείνεται σε ένα δωμάτιο γεμάτη «θάρρος και ακεραιότητα». Η απάντηση ήταν διπλωματική, αλλά ήταν ταυτόχρονα τόσο στα όρια της ευθύτητας, που ο Τραμπ αποκλείεται να μην την κατάλαβε.

Ο πρόεδρος της επιτροπής δεν είπε όλη την αλήθεια. Τα Νομπέλ έχουν υποκύψει στο παρελθόν σε διεθνείς πιέσεις και λόμπινγκ, αλλά φέτος αποφάσισαν να αντισταθούν. Ηταν, εξάλλου, τόσο ξεδιάντροπος ο τρόπος που ο αμερικανός πρόεδρος απαίτησε να πάρει το βραβείο, που αν η επιτροπή ενέδιδε, θα εξευτελιζόταν.

Για έναν άνθρωπο με την ισχύ του Τραμπ, αλλά και με τη συναλλακτική του λογική, τα Νομπέλ είναι κάτι σαν τα Οσκαρ: μπορεί από καιρού εις καιρόν να βραβεύουν κάποιο αουτσάιντερ, αλλά στον πυρήνα τους βρίσκονται τα μεγάλα στούντιο, πολύ απλά διότι αυτά κινούν τη βιομηχανία. Αν άφηναν επί μια τριετία σερί έξω από τα βραβεία όλα τα μπλοκμπάστερ, θα έπαυαν να υπάρχουν.

Τα Νομπέλ μπορεί να μην υφίστανται αποκομμένα από τον έξω κόσμο, φέτος όμως στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων. Θα μπορούσαν, σε μια πιο ευρεία ερμηνεία, να εκπροσωπούν ολόκληρο τον δυτικό φιλελεύθερο κόσμο, συρρικνούμενο και απειλούμενο μεν, ακόμη όρθιο δε. Και πρόθυμο να αντισταθεί.

Του Νομπέλ Ειρήνης, ακολούθησε εκείνο της Λογοτεχνίας, με την κάπως απρόσμενη βράβευση του ούγγρου συγγραφέα Λάσλο Κρασναχορκάι. Ο Κρασναχορκάι μιλάει συχνά στα βιβλία του για τον ολοκληρωτισμό και τους κινδύνους του, μέσα από αλληγορικές αφηγήσεις. Η θεματολογία του περιστρέφεται γύρω από την παρακμή των θεσμών και την επανεμφάνιση του κακού μέσα από την ανθρώπινη αδυναμία, που συχνά θυμίζει τις λογικές και τις συνέπειες των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Στην παράδοση των μεγάλων κεντρικοευρωπαίων συγγραφέων, στα έργα του κυριαρχεί η αίσθηση ενός κόσμου σε κοινωνική, ηθική και πνευματική αποσύνθεση.

Τα Νομπέλ «ζωγράφισαν» τον κόσμο μας με τα φετινά βραβεία τους, επιλέγοντας να κρατήσουν μια σαφή στάση. Πολιτική στάση, όσο κι αν αποφεύγουν τις πολιτικές αναφορές. Είναι μια στάση που στις ημέρες μας πιέζεται πανταχόθεν.

Γι’ αυτό, ακόμη και το συμβολικό της επίπεδο, είναι πολύ σημαντικό.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News