Δύο χρόνια μετά τις φρικαλεότητες της 7ης Οκτωβρίου, η ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς γεννά ελπίδες για σταθερότητα στη Μέση Ανατολή. Παρά τις βαθιές πληγές και τις αμφιβολίες που έχουν εκφραστεί για την αποτελεσματικότητα της συμφωνίας, η προοπτική συνύπαρξης Ισραηλινών και Παλαιστινίων, αλλά και ανοικοδόμησης της Γάζας ίσως αποτελέσει το πιο ρεαλιστικό βήμα προς μια διαρκή ειρήνη.

Πολλοί αμερικανοί πρόεδροι επιχείρησαν να σπάσουν το ιστορικό αδιέξοδο ανάμεσα στο Ισραήλ και τους Παλαιστινίους. Τώρα, ο Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται να το πετυχαίνει, γράφει ο Economist. Η προκαταρκτική συμφωνία μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, που προβλέπει κατάπαυση του πυρός και απελευθέρωση των ομήρων, ανοίγει έναν νέο ορίζοντα για τη Μέση Ανατολή. Ο δρόμος είναι δύσκολος και τα περιθώρια στενά, όμως η συμφωνία αποτελεί την καλύτερη ευκαιρία για διαρκή ειρήνη από τις Συμφωνίες του Οσλο, το 1993 και το 1995.

Αυτή η νέα προοπτική διαφοροποιείται ριζικά από το αναποτελεσματικό μοντέλο του Οσλο. Αντί για ατέρμονες και θεωρητικές διαπραγματεύσεις γύρω από χάρτες και μελλοντικά συντάγματα δύο κρατών, προτείνει μια πρακτική προσέγγιση: καθώς η Γάζα θα διοικείται και θα ανοικοδομείται, απαλλαγμένη από την τρομοκρατία που τη μάστιζε, Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι θα αρχίσουν να πιστεύουν ότι έχουν περισσότερα να κερδίσουν από τη συνύπαρξη παρά από την αλληλοεξόντωση.

Η επιτυχία δεν θα περάσει μέσα από μια τελετή στον Λευκό Οίκο, αλλά μέσα από μια δεκαετία γεμάτη γερανούς και εργοτάξια στη Γάζα, όπου οι ακραίοι έποικοι της Δυτικής Οχθης θα περιοριστούν, οι πύραυλοι θα σωπάσουν και οι πολίτες θα ξαναχτίσουν την πίστη τους σε ένα ασφαλέστερο μέλλον.

Η συμφωνία, σημειώνει ο Economist, αποτελεί «θρίαμβο» του συναλλακτικού και πιεστικού στιλ διπλωματίας του Τραμπ. Οι συνομιλίες έγιναν στο Σαρμ Ελ-Σέιχ, με τη διαμεσολάβηση των ΗΠΑ, της Αιγύπτου, του Κατάρ και της Τουρκίας, οι οποίες ασκούσαν διαρκή πίεση στις δύο πλευρές.

Οι λεπτομέρειες δεν έχουν δημοσιοποιηθεί στο σύνολό τους, αλλά σύμφωνα με πληροφορίες η Χαμάς θα απελευθερώσει τους 20 ισραηλινούς ομήρους που παραμένουν ζωντανοί, ενώ το Ισραήλ θα απελευθερώσει παλαιστίνιους κρατούμενους, θα επιτρέψει τη μαζική είσοδο ανθρωπιστικής βοήθειας και θα αποσύρει τμήμα των δυνάμεών του από τα μεγάλα αστικά κέντρα της Γάζας· οι Ισραηλινοί θα αποσυρθούν πίσω μια «συμφωνημένη γραμμή». Στο Ισραήλ και στη Γάζα επικράτησε αρχικά αίσθημα ανακούφισης και συγκρατημένης ευφορίας, ενώ ο Τραμπ δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο να ταξιδέψει στην περιοχή.

Σύμφωνα με το σχέδιο 20 σημείων, η επόμενη φάση προβλέπει τον σχηματισμό μιας τεχνοκρατικής κυβέρνησης που θα ανοικοδομήσει τη Γάζα, αποκλείοντας τη Χαμάς από κάθε θέση εξουσίας. Η οργάνωση θα αφοπλιστεί και την ασφάλεια της περιοχής θα εγγυάται διεθνής ειρηνευτική δύναμη. Ο ίδιος ο Τραμπ θα προεδρεύει μιας επιτροπής εποπτείας μέχρι οι Παλαιστίνιοι να αναλάβουν την πλήρη διακυβέρνηση, πιθανώς μέσω μιας αναμορφωμένης Παλαιστινιακής Αρχής. Ο ευρύτερος στόχος είναι η «αιώνια ειρήνη» μεταξύ Ισραήλ και όλων των παλαιστινιακών εδαφών.

Ωστόσο, τα εμπόδια είναι τεράστια, σύμφωνα με τον Economist. Οι διαπραγματεύσεις για τον πλήρη αφοπλισμό της Χαμάς και για τη νέα διοικητική δομή της Γάζας μπορεί εύκολα να βαλτώσουν ή να σαμποταριστούν εκ των έσω. Με το 78% των κτιρίων της Γάζας κατεστραμμένα και την οικονομία της σε ερείπια, η ανοικοδόμηση μπορεί να εξελιχθεί σε ατέρμονη διαδικασία. Κυρίως όμως, οι απλοί άνθρωποι, Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι, έχουν χάσει την πίστη τους στην ειρήνη.

Τρεις δεκαετίες μετά το Οσλο και μετά το τραύμα της 7ης Οκτωβρίου, οι περισσότεροι Ισραηλινοί βλέπουν την Παλαιστίνη ως ένα αποτυχημένο κράτος-φάντασμα, βουτηγμένο στη διαφθορά και τη βία. Το 2012, το 61% των Ισραηλινών υποστήριζε τη λύση των δύο κρατών· σήμερα μόλις το ένα τέταρτο συμμερίζεται αυτή την άποψη, ενώ πολλοί δείχνουν ψυχρή αδιαφορία για τις παλαιστινιακές απώλειες.

Από την άλλη πλευρά, οι Παλαιστίνιοι βλέπουν το Ισραήλ ως κατοχική δύναμη που εφαρμόζει συστηματική βία. Σε δημοσκόπηση του περασμένου Μαΐου, οι μισοί δήλωσαν ότι ενέκριναν τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, το 87% αρνήθηκε ότι η Χαμάς διέπραξε φρικαλεότητες και το 41% υποστήριξε την ένοπλη αντίσταση.

Κι όμως, υπάρχουν λόγοι για συγκρατημένη αισιοδοξία. Το τέλος του πολέμου μπορεί να προκαλέσει αλλαγές ηγεσίας και στις δύο πλευρές, με τη Χαμάς να απομακρύνεται από την πολιτική σκηνή και το Ισραήλ να οδηγείται σε εκλογές εντός ενός έτους, πιθανώς χωρίς τον Μπενιαμίν Νετανιάχου και τους ακροδεξιούς του συμμάχους.

Το διεθνές περιβάλλον επίσης μοιάζει πιο ευνοϊκό. Η παγκόσμια κοινή γνώμη στρέφεται ξανά προς την ειρήνη· οι ΗΠΑ, υπό τον Τραμπ, εμφανίζονται πρόθυμες να πιέσουν το Ισραήλ περισσότερο από ποτέ. Η αποδυνάμωση του ιρανικού καθεστώτος και των συμμάχων του περιορίζει τη διάχυση της βίας, ενώ τα αραβικά κράτη του Κόλπου δείχνουν έτοιμα όχι μόνο να χρηματοδοτήσουν την ανοικοδόμηση της Γάζας, αλλά και να στηρίξουν ενεργά τη διαδικασία ειρήνευσης.

Ωστόσο, οι εξωτερικοί παράγοντες θα πρέπει να συγκρατήσουν τα καταστροφικά ένστικτα και των δύο πλευρών. Ο Τραμπ, έχοντας πιέσει το Ισραήλ να σταματήσει τις επιθέσεις στο Ιράν και να προχωρήσει σε ανταλλαγή ομήρων, καλείται τώρα να περιορίσει την επέκταση των εβραϊκών εποικισμών και να ενισχύσει τις παλαιστινιακές θεσμικές δομές, εμποδίζοντας παράλληλα τη βία από εποίκους και στρατιώτες. Οι αραβικές χώρες, από την πλευρά τους, οφείλουν να αξιοποιήσουν την επιρροή τους για να απομονώσουν τη βία και να στηρίξουν μια ανανεωμένη, μεταρρυθμισμένη Παλαιστινιακή Αρχή.

Παράλληλα, θεωρεί ο Economist, χρειάζεται ένα ευρύτερο όραμα: για τους Ισραηλινούς, η προοπτική μιας νέας περιφερειακής τάξης ασφάλειας, βασισμένης στη συνεργασία με τα αραβικά κράτη, ως προέκταση των Συμφωνιών του Αβραάμ του 2020. Για τους Παλαιστινίους, η ελπίδα της ανοικοδόμησης, της ανάπτυξης και των εμπορικών δεσμών με τα κράτη του Κόλπου, που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας και σταθερότητα.

Το κλειδί παραμένει η Γάζα. Οι Παλαιστίνιοι περιμένουν να δουν αν θα επιτρέψει το Ισραήλ τη δημιουργία μιας τεχνοκρατικής κυβέρνησης με διεθνή υποστήριξη, ενώ οι Ισραηλινοί θα παρακολουθούν αν οι Παλαιστίνιοι μπορούν να αυτοδιοικηθούν υπεύθυνα, απομονώνοντας τις δομές της τρομοκρατίας.

Κανείς δεν τρέφει αυταπάτες ότι όλα αυτά θα είναι εύκολα, καταλήγει ο Economist. Τα χαρακτηριστικά που επέτρεψαν στον Τραμπ να επιτύχει την εκεχειρία, η επιμονή, η σκληρότητα και η αίσθηση του κατεπείγοντος, διαφέρουν πολύ από την υπομονή και τη σταθερότητα που θα χρειαστούν για την ανοικοδόμηση. Παρ’ όλα αυτά, σε μια περιοχή που έχει γνωρίσει δεκαετίες βίας, αυτή ίσως να είναι πράγματι μια μοναδική στιγμή: μια ευαίσθητη, αλλά πραγματική ευκαιρία για ένα νέο ξεκίνημα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News