Η ομόφωνη αθώωση της Ηριάννας από το Πενταμελές Εφετείο Κακουργημάτων της Αθήνας προκάλεσε κύμα ενθουσιασμού εντός και εκτός της δικαστικής αίθουσας. Χειροκροτήματα κι επευφημίες, από τους δεκάδες νέους – αλληλέγγυους που είχαν κατακλύσει από νωρίς το πρωί τον χώρο, tweet από τον Πρωθυπουργό, δήλωση από τον τρίτο τη τάξει πολιτειακό παράγοντα, τον Πρόεδρο της Βουλής.

Η δίκη είχε καιρό τώρα ξεφύγει από τις πόρτες και τα παράθυρα του Εφετείου, είχε μεταβληθεί σε αντικείμενο συστηματικής αρθρογραφίας, σύνθημα στους δρόμους, case study για τον δικαιϊκό πολιτισμό, πολιτικό θέμα. Η ταύτιση της Ηριάννας με τη Συνωμοσία των Πυρήνων της Φωτιάς –όπως τουλάχιστον ήθελε η πρωτόδικη απόφαση, με βάση την οποία η 30χρονη πια διδακτορική φοιτήτρια είχε καταδικαστεί σε κάθειρξη 13 ετών χωρίς αναστολή– δεν στάθηκε ικανή να περιορίσει το εύρος της υπόθεσης στον αναρχικό – αντιεξουσιαστικό χώρο, να τη ρίξει από το βάθρο της αθωότητας στη συνείδηση του κόσμου που δεν επαναπαύεται με ερμηνείες του άσπρου – μαύρου. Τα αποδεικτικά στοιχεία εναντίον της ήταν σχεδόν ανύπαρκτα. Ποιός μπορεί να καταδικάζεται στην εποχή της βιοτεχνολογίας, με μια στάλα αμφισβητούμενου DNA;

Την Πέμπτη, στη θέα της Ηριάννας, περικυκλωμένης από πάνοπλους άνδρες των Ομάδων Πρόληψης και Καταστολής Εγκλήματος, με μαύρες μπαλακλάβα-μάσκες πλήρους κάλυψης προσώπου που αφήνουν μόνο τα μάτια έκθετα, και ενώ η δικαστική αίθουσα έχει παγώσει από το «κατηγορώ» της εισαγγελέως, έμοιαζε να αναβιώνει το πνεύμα μιας παλιάς κινηματογραφικής ταινίας, του 1957, αριστουργηματικού δικαστικού δράματος, του Σίντνεϊ Λιούμετ, υπό τον τίτλο «Οι 12 ένορκοι», ή καλύτερα «Οι 12 θυμωμένοι άνδρες» («12 Angry Men») στην αγγλική του εκδοχή – όσοι είχαν κληθεί να κρίνουν την τύχη ενός 16χρονου αμόρφωτου αγοριού, από το Πουέρτο Ρίκο, κατηγορούμενου για φόνο.

Η κοινωνική αλληγορία για την εφαρμογή της Δημοκρατίας στην κοινωνία συναντούσε τη σύγχρονη ιστορία μιας κατηγορούμενης –παρολίγον έγκλειστης στο πιο δημιουργικό της μέλλον.

Σε μια από τις κομβικές σκηνές της ταινίας, όταν οι ένορκοι αποσύρονταν για να πάρουν την απόφασή τους, ο δικαστής τους θύμισε ίσως το πιο ισχυρό αξίωμα του δυτικού νομικού πολιτισμού. «Μπορείτε να οδηγηθείτε σε καταδίκη μόνον όταν δεν έχετε γι’ αυτήν καμία αμφιβολία. Αν έχετε αμφιβολίες, δεν μπορείτε, οφείλετε να τον αθωώσετε».

Καλύτερα ένας ένοχος ελεύθερος, παρά ένας αθώος στη φυλακή. Ξεκάθαρα πράγματα, σταράτα λόγια. Στη Δημοκρατία ηθικά βαραίνει πολλαπλάσια το δεύτερο, σε σχέση με το πρώτο.

Στην ταινία, το αν διεπράχθη όντως ο φόνος είναι κάτι που δεν γίνεται ποτέ γνωστό, ίσως δεν ενδιαφέρει και τόσο. Σημασία έχει η υπέρβαση των προκαταλήψεων, η κρίση χωρίς κοινωνικές παρωπίδες, η απαλλαγή από φθηνές καταγγελτικές λογικές. «Η ζωή είναι στα χέρια τους, ο θάνατος στο μυαλό τους», έγραφε κάποτε η αφίσα του φιλμ. Πόσο καταστροφική μπορεί να γίνει μια διαδικασία σε δικαστική αίθουσα…

Η δίκη του δεύτερου βαθμού στην περίπτωση της Ηριάννας κατέδειξε σαφώς τα κενά, τα σημεία όπου χώλαινε η αποδεικτική διαδικασία, την ανεπάρκεια των επιστημονικών ευρημάτων αναφορικά με το DNA.

Αθώα. Χωρίς αστερίσκους. Οι δικαστές της 30χρονης αρνήθηκαν να φερθούν με κοινωνικό μίσος, κινήθηκαν –ως όφειλαν– στις σταθερές τους. Επέτυχαν να απεκδυθούν τον όποιο προσωπικό μανδύα και να σταθούν με σεβασμό πάνω από τη δικογραφία και τα στοιχεία της, ισχνά για να τους κάνουν να κηρύξουν ενοχή. Παραδέχθηκαν, αυτοί που είχαν το βάρος της απόδειξης της ενοχής της -ως κατηγορούσα αρχή-, ότι δεν μπόρεσαν να το κάνουν, πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας.

Ο πρόεδρος ήταν σαφής ενόσω ανακοίνωνε την ετυμηγορία. Δεν μπορείς να καταδικάσεις κάποιον, επειδή έχει πάρε δώσε με μέλη μιας οργάνωσης… Οι κοινωνικές συναναστροφές δεν ποινικοποιούνται.

Τα πρόσωπα έχουν τη λιγότερη σημασία. Κανείς, ποτέ, δεν είδε τα χαρακτηριστικά του πιτσιρίκου στο κινηματογραφικό πανί, όπως κανείς από το ευρύ κοινό δεν μπορεί να αναγνωρίσει στον δρόμο τη μικροκαμωμένη φιγούρα της Ηριάννας –με τη ροζ (σχεδόν παιδική) μπλούζα τη μέρα της ετυμηγορίας.

Αυτό που μετράει, είναι το εκτόπισμα της δίκης, η λογική και η φιλοσοφία της απόφασης, η προάσπιση των δικαιωμάτων, η νίκη για την ίδια τη Δημοκρατία. Η απόφαση ξεκλειδώνει το κελί της Ηριάννας στέλνοντας τη σπίτι της, συνιστά όμως και δημόσιο καταπίστευμα. Που θα υπάρχει και πολύ μετά την Ηριάννα, και μακράν της δικής της περίπτωσης, με όφελος συλλογικό. Το έχει πει, συμπυκνωμένα, σοφά, ο περίφημος Μπέντζαμιν Καρντόζο, πάλαι ποτέ ανώτατος δικαστής στις Ηνωμένες Πολιτείες: ο απώτατος σκοπός του Νόμου είναι η ευημερία της ίδιας της κοινωνίας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News