Το ραντεβού μου με το Γιάννη Σμαραγδή ήταν προγραμματισμένο στην κεντρική είσοδο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, ωστόσο συμπτωματικά συναντηθήκαμε λίγο νωρίτερα. Στις κυλιόμενες σκάλες του μετρό. Σε μια γενική πρόβα για την επίσημη παγκόσμια πρεμιέρα της νέας του ταινίας “Ο Θεός αγαπάει το Χαβιάρι” που θα γίνει την Δευτέρα 1η Οκτωβρίου στο ΜΜΑ και λίγο πριν έλθει σε όλες τις αίθουσες της Ελλάδας στις 11 Οκτωβρίου από την Feelgood ο Γιάννης Σμαραγδής μας μίλησε φυσικά για την νέα του ταινία που αφορά τη ζωή του Ιωάννη Βαρβάκη, το νέο προφίλ των Ελλήνων εφοπλιστών, τις ευθύνες που έχουν και οι καλλιτέχνες για την κρίση, ενω απαντάει στο αν υπάρχουν σήμερα ευεργέτες. 

Την ταινία θα την δούμε σε λίγες ημέρες, ωστόσο αν δεν κάνω λάθος στο μυαλό σου άρχισες να την δουλεύεις πριν πολύ καιρό.

Λίγους μήνες πριν ξεκινήσουν τα γυρίσματα του “Ελ Γκρέκο”, είχε έλθει ένας άνθρωπος, απόφοιτος της “Βαρβακείου Σχολής", ο οποίος και μου έδωσε φωτοτυπίες για την ζωή του Ιωάννη Βαρβάκη προκειμένου να κάνουμε ένα ντοκιμαντέρ. Έτσι ξεκίνησε. Του απάντησα πως δεν μπορώ να ασχοληθώ γιατί μπροστά μου είχα μια άλλη ταινία. Το έβαλα στην άκρη, του είπα “πως θα το κοιτάξω και θα ξαναμιλήσουμε”. Κάποια στιγμή που κινδύνευσε ο “Έλ Γκρέκο” να μην γίνει, το κοίταξα και ακαριαία είπα “πως αυτή θα είναι η επόμενη μου ταινία. Είτε γίνει ο “Έλ Γκρέκο” είτε όχι”. Αυτή η ιστορία λοιπόν κρατάει έξι χρόνια.

Σε αυτά τα έξι χρόνια έχουν αλλάξει πάρα πολλά. Άλλη ήταν η Ελλάδα, στην οποία σου έφερε ο απόφοιτος της “Βαρβακείου Σχολής” τις φωτοτυπίες για τον Ιωάννη Βαρβάκη, άλλη είναι αυτή στην οποία θα προβληθεί σε λίγες ημέρες το “ο Θεός αγαπάει το Χαβιάρι”.  Αυτές οι αλλαγές επηρέασαν την οπτική σου στο έργο, γιατί φαντάζομαι πως θα συνάντησες πολλές δυσκολίες.

Εγω θεωρώ θαύμα το γεγονός πως αυτή η ταινία ολοκληρώθηκε. Ακόμα ρωτάω την γυναίκα μου, που είναι και η παραγωγός της ταινίας “πώς έγινε”. Ήταν γραπτό να γίνει. Ουσιαστικά το βασικό πρόβλημα της ταινίας ήταν η κρίση που δεν επέτρεπε στο χρήμα να έλθει. Από την άλλη όμως μεριά, η ταινία καλλιτεχνικά δεν είχε δυσκολίες και ούτε επέτρεψε το φιλμ να την επηρεάσει η γενικότερη κατάσταση γιατί τότε θα ήταν καταθλιπτικό. Αντίθετα η ταινία είναι αισιόδοξη γιατί στην πραγματικότητα περιγράφει ένα μέλλον -παρότι αφηγείται το παρελθόν- το οποίο μπορούσε να οδηγήσει την χώρα εκεί που είναι σήμερα. Συγχρόνως αφηγείται ένα προσωρινά απαισιόδοξο μέλλον της χώρας, από την άλλη πλευρά όμως το ανθρώπινο δυναμικό όπως εμφανίζεται στην ταινία αποτελεί παράδειγμα απόλυτης αισιοδοξίας από την άποψη πως ο Ιωάνης Βαρβάκης είναι ένας ήρωας του παρελθόντος και ένας ήρωας του μέλλοντος, που αν ο καθένας μας ακολουθούσε το παράδειγμα του, τότε σίγουρα η Ελλάδα σήμερα θα ήταν διαφορετική.

Υπάρχουν σήμερα τέτοιοι άνθρωποι στην Ελλάδα;

Εγώ γνώρισα μόνο έναν. Τον Αχιλλέα Κωνσταντακόπουλο, ο οποίος συμπεριφέρθηκε στην ταινία, αλλά και γενικότερα απ' ό,τι ακούω, σαν να είναι απόγονος του Βαρβάκη. Είναι βέβαια φυσικός απόγονος του Βασιλη Κωνσταντακόπουλου, ο οποίος άλλαξε τον χαρακτήρα της Πύλου, της πόλης δηλαδή στην οποία γεννήθηκε. Έκανε επενδύσεις την στιγμή που οι άλλοι έβγαζαν τα χρήματα τους έξω. Γνώρισα πολλούς ανθρώπους που ουσιαστικά είναι απόγονοι του Ιωάννη Βαρβάκη, πλοιοκτήτες, εφοπλιστές, από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο, οι οποίοι ουσιαστικά με απέτρεψαν να κάνω την ταινία. Ο ένας από αυτούς μου είπε πως “αυτά μας είναι ξένα” κάτι που για εμένα αποτέλεσε μαχαιριά, ενώ ένας άλλος μου είπε, “εσύ έχεις ταλέντο, τι γυρεύεις στην Ελλάδα”. 

Υπάρχει μετάλλαξη στους πλούσιους Έλληνες. Έχει φύγει η έννοια του ευπατρίδη, το χρήμα φαίνεται πως πια είναι πολυεθνικό. Με τρομάζει όμως πως οι πλούσιοι Έλληνες δεν λύσανε το πρόβλημα της Ελλάδος, ενώ θα μπορούσαν να το είχαν πράξει μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο όπως δηλαδή έκανε ο Βαρβάκης. Με τρομάζει επίσης και το γεγονός πως οι σημερινοί ευεργέτες, οι φιλάνθρωποι είναι πρόσωπα όπως ο Μπίλι Γκέιτς, ένας Αμερικάνος δηλαδή. Αυτά είναι πρόσωπα που δεν έχουν στην παράδοση τους ούτε την φιλανθρωπία, την συμπόνια κτλ, που είναι μέσα στο αίμα των Ελλήνων. Σε αυτές τις έννοιες οικοδομήθηκε ο ελληνισμός. Οι έννοιες “χορηγία” και “φιλοπατρία”, έφτιαξαν την Ελλάδα. Η αθηναϊκή δημοκρατία υποχρέωνε τους πλουσίους να καταθέτουν το 10% της περιουσίας τους ή για την περιφρούρηση της πατρίδας ή για τον πολιτισμό. Βλέπετε σημερινούς ανθρώπους αντίστοιχου βάρους να βοηθούν να σταθεί όρθια η πατρίδα ή τον πολιτισμό; Εξαιρώ το Ίδρυμα “Σταύρος Νιάρχος” το οποίο κάνει κοινωνική και πολιτιστική πολιτική με πραγματική αγάπη για την πατρίδα και όχι για το θεαθήναι.

Γνωρίζω πως “έφτυσες αίμα” για να βρεις χρήματα προκειμένου να γυρίσεις το “Ο Θεός αγαπάει το Χαβιάρι”. Μια ταινία που εκτός από την δουλειά του Σμαραγδή, προβάλει και την Ελλάδα. Η ερώτηση μου είναι η εξής: ο μοναδικός πονοκέφαλος του Αμερικανού, Βρετανού κτλ, συνάδελφου σου, είναι πού θα τοποθετήσει την κάμερα. Ο αγώνας που έκανες για να βρεις τα χρήματα, αφαίρεσαν ενέργεια από τη δουλειά σου; 

Ενέργεια από την δουλειά μου δεν αφαίρεσε, μου αφαίρεσε από το ψυχικό μου περίσσευμα. Μίκρυνε. Οι δυνάμεις μου περιορίζονται. Δεν αφήνω όμως να επηρεάσουν την δουλειά μου. Με θλίβει βέβαια γιατί αυτό δεν συμβαίνει μόνο με εμένα, αλλά με όλους τους ανθρώπους. Στην εποχή μας, και συγκεκριμένα στη χώρα μας ουδείς μιλάει για πολιτισμό. Αν είναι να αλλάξει η εικόνα της χώρας μας αυτό μόνο μέσα από τον πολιτισμό μπορεί να συμβεί. Πρέπει να μπουν τα πράγματα σε μια τάξη και να έλθει ο πολιτισμός να δώσει την εικόνα της καινούργιας Ελλάδας. Γιατί ο πολιτισμός μαζί με τον τουρισμό είναι οι μεγάλες μας δυνάμεις. Αυτά πρέπει να είναι συνδεδεμένα και ισχυρά. Εμείς κάναμε αυτή την ταινία με ένα βαθύ αίσθημα χρέους και ανεξαρτήτως του τιμήματος που πρέπει να καταβάλουμε. Είπες πριν “έφτυσες αίμα”. “Φτύνω αίμα ακόμα”. Αυτή τη στιγμή χρωστάμε 1 εκατομμύριο Ευρώ. Δεν με απασχολεί. Το πολύ-πολύ να πάω φυλακή. Η ταινία όμως έγινε σε μια εποχή που Έλληνες χρειάζονται κλαδιά να πιαστούν -οι Κρητικοί τα λέμε κερκέλια- για να πάνε πιο ψηλά. Η ταινία αυτή πιστεύω πως θα βοηθήσει τους Έλληνες και να πάρουνε δύναμη και να αισθανθούν υπερήφανοι και κυρίως να τους δώσει φωτεινό μέλλον. Γιατί όταν ένας λαός έχει τόσο ισχυρά φωτεινό παρελθόν με τόσο ισχυρά φωτεινούς Έλληνες, όπως ήταν ο Βαρβάκης, δεν μπορεί παρά να έχει μέλλον. Δεν θα εμφανιστούν “Βαρβάκηδες” σε αυτή την εποχή. Θα εμφανιστούν σε εκατό χρόνια. Τι είναι εκατό χρόνια; Για λαούς ιστορικούς όπως είναι οι Έλληνες, οι Εβραίοι, οι Κινέζοι, τα εκατό χρόνια είναι μια στιγμή. Γι' αυτό πρέπει να οργανωθούμε. Όχι για τους εαυτούς μας, αλλά για το μέλλον της πατρίδας. Κάναμε μια ταινία βατήρα, στον οποίο θα μπορέσει ο “κατώτερος” Έλληνας να πατήσει για να πάει πιο πάνω, εγκαταλείποντας τον “κατώτερο” της ιδιοτέλειας και της εγωπάθειας. Να γίνει κέντρο μας η πατρίδα και οι άλλοι άνθρωποι και όχι ο εαυτός μας.

“Ο Θεός αγαπάει το Χαβιάρι”. Ο Θεός αγαπάει τον Σμαραγδή;

Δεν με απασχολεί. Με απασχολεί και θα ήθελα να αγαπήσει την ταινία μου.

Σου έκανα αυτή την ερώτηση γιατί ξέρω πως έχει μια ειδική σχέση με τον Θεό ή την ανώτερη δύναμη.

Όλοι οι άνθρωποι είναι δημιουργήματα της κεντρικής πύλης όπως λέει ο Πλάτωνας. Και η κεντρική πύλη είναι φως. Όλοι οι άνθρωποι έχουν μέσα τους φως. Αρκεί να το καλέσεις το φως με αληθινή πίστη για το καλό των άλλων και όχι τον εαυτό σου. Από αυτή την άποψη και εγώ και άλλοι άνθρωποι που πιστεύουμε, ακολουθούμε τον δρόμο του Πλάτωνα. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο στον Σμαραγδή ή στους καλλιτέχνες. Οποιοσδήποτε άνθρωπος επικαλεστεί το κεντρικό φως, το φως θα τον βοηθήσει.

Αν δεν κάνω λάθος το “Ο Θεός αγαπάει το Χαβιάρι” θα είναι η δεύτερη ταινία στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου, που θα τύχει διεθνούς διανομής. Σωστά;

Πράγματι. Έχει την τύχη να έχει διεθνή διανομή. Απ' όσο ξέρω διεθνή διανομή είχε και ο “Ζορμπάς” του Μιχάλη Κακογιάννη, στον οποίον όμως τα κεφάλαια ήταν βρετανικά. Εδώ τα κεφάλαια είναι ελληνικά μαζί με ρώσικα κα. Tην ταινία την έχει η SONY PICURES και αυτό το οφείλουμε στην κα. Ειρήνη Σουγανίδου η οποία είναι εκπρόσωπος της Sony στην Ελλάδα και στον Κώστα Τριανταφυλλίδη. Όταν ο ένας από τους δυο είχε διαβάσει το 2010 το σενάριο, είχε πει πως το 2012 που θα βγει η ταινία ο μέσος πολίτης του κόσμου θα είναι σε χειρότερη ταινία από αυτή που είναι τώρα και μια ταινία σαν αυτή με θετικούς ήρωες, θετική ενέργεια θα είναι χρήσιμη. Και δυστυχώς είχε δίκιο.

Τους πρωταγωνιστικούς ρόλους τους υποδύονται ξένοι ηθοποιοί. Αυτό γιατί έγινε;

Οι επιλογές των ηθοποιών έγιναν σε σχέση με το ποιοι μπορούσαν να παίξουν αυτούς τους ρόλους. Δηλαδή δεν υποτιμώ τους Έλληνες ηθοποιούς, αλλά δεν βρήκα έναν ηθοποιό που θα μπορούσε να παίξει τον Βαρβάκη. Βρήκα όμως Έλληνες ηθοποιούς που έπαιξαν μικρότερους ρόλους, αλλά σημαντικούς ρόλους, όπως ο Λάκης Λαζόπουλος, ο Άκης Σακελαρίου, η Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου, η Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου, ο Χριστόφορος Παπακαλιάτης, ο Παύλος Κοντογιαννίδης, κα οι οποίοι ήταν εξαιρετικοί σε πράγματα που μπορούσαν να τα υποστηρίξουν και τα υποστήριξαν καλύτερα από τους ξένους ηθοποιούς. Τώρα για την Μεγάλη Αικατερίνη πήραμε την Κατριν Ντενέβ, η λάμψη της Τσαρίνας ενώθηκε με την λάμψη και την ομορφιά του παγκόσμιου κινηματογράφου. 

Η συνεργασία σου με αστέρια του παγκόσμιου κινηματογράφου σε δίδαξε πράγματα;

Σίγουρα. Είναι ένας εμπλουτισμός διότι καταλαβαίνεις ένα πράγμα. Ότι κανείς τους δεν είναι τυχαίος και ότι ο κινηματογράφος είναι μια ομαδική τέχνη. Όσο πιο ελεύθεροι είναι οι άνθρωποι να δημιουργήσουν, τόσο πιο λειτουργικά είναι τα πράγματα. Όσο μεγαλώνω, τόσο πιο ελεύθερους αφήνω τους συνεργάτες μου.

Αρκετοί είναι οι τραγουδιστές που αποφεύγουν να ακούσουν τη φωνή τους. Εσύ βλέπεις τα φιλμ σου;

Όχι. Αποφεύγω να τις βλέπω γιατί μόνο λάθη ανακαλύπτω. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι όταν βγουν οι ταινίες, να παρατηρώ τα μάτια των θεατών την στιγμή που εξέρχονται από την αίθουσα. Γι΄ αυτό πηγαίνω κρυφά στις εξόδους των κινηματογράφων για να βλέπω τι υπάρχει μέσα στα μάτια τους. Εαν είναι υγρά, λαμπερά, φωτεινά ή σκοτεινά. Τα δημιουργήματα των ανθρώπων έχουν δική τους ψυχή. Μόλις ολοκληρωθούν,  γίνονται αυτόνομα και φεύγουν…

Σε κάποια αποσπάσματα που είχα δει από την ταινία σου πριν από κάποιους μήνες διέκρινα θεατρικά στοιχεία.

Πράγματι.

Θα σε ενδιέφερε κάποια στιγμή να σκηνοθετήσεις μια θεατρική παράσταση;

Όχι γιατί κάθε φορά που πηγαίνω ως θεατής στο θέατρο και βγαίνει ένας ηθοποιός στην σκηνή, ψάχνω να δω πού πρέπει να τοποθετήσω την κάμερα. Οπότε αισθάνομαι τεράστιο περιορισμό στο “θεατρικό κουτί”.

Το κράτος πρέπει να χρηματοδοτεί τα θέατρα και τις ταινίες;

Η αθηναϊκή δημοκρατία υπερασπίζονταν τον πολιτισμό με τον ίδιο τρόπο που προστάτευε την άμυνα της χώρας. Ναι, πρέπει το κράτος να βοηθάει την ανάπτυξη του πολιτισμού και κυρίως τους νέους δίδοντας τους βήμα να σταθούν. Ταυτόχρονα πρέπει εμείς οι άνθρωποι του πολιτισμού να έχουμε πάντα στο μυαλό μας, πως ο ελληνικός πολιτισμός και ο ελληνισμός ήταν ισχυροί όταν ήταν εξαγώγιμοι. Ο ελληνικός πολιτισμός και η Ελλάδα είναι ισχυροί όταν συγχρόνως είναι και οικουμενικοί. Αυτό το ξεχνάνε. Το θέμα είναι να μην γίνουν ξαφνικά τα θέατρα και ο κινηματογράφος κρατικοδίαιτες δραστηριότητες. Δηλαδή να μην γίνουμε και εμείς μια ομάδα δημοσίων υπαλλήλων.

Η τρόικα θα έπρεπε να μπει και στο υπουργείο Πολιτισμού;

Να μπει να δει πού πηγαίνουν τα χρήματα, αλλά για να γίνει αυτό πρέπει να υπάρχουν χρήματα. Από τη στιγμή που μέχρι σήμερα γλίτωσε ο ο πολιτισμός μας από την τρόικα, ελπίζω ο αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού Κωστας Τζαβάρας -που ύστερα από τρεις επαφές που είχα μαζί του διέκρινα έναν σοβαρό και με χιούμορ άνθρωπο- να βρει τα χρήματα για να βάλει και μια τάξη. 

Μίλησες νωρίτερα για τις ευθύνες των επιχειρηματιών. Οι καλλιτέχνες δεν έχετε ευθύνες για την σημερινή εικόνα;

Μεγάλες και χαίρομαι που με ρωτάς. Όλοι έχουμε ευθύνες για το πώς φτάσαμε εδώ. Αλληθωρίσαμε σε μια σειρά πραγμάτων, όλοι κάναμε παραβάσεις. Και οι καλλιτέχνες φυσικά. Γιατί κάναμε τα θεατράκια μας και προσπαθούσαμε να βάλουμε μέσα επτά θεατές. Κάναμε τις ταινιούλες μας για να παίρνουμε λεφτά από το Κέντρο Κινηματογράφου και να πηγαίνουμε σε κανένα φεστιβάλ. “Κάναμε τις μικροζημιές, μικροκέρδη, συμψηφίζοντας”. Η Ελλάδα έφτασε εκεί γιατί οι Έλληνες έκαναν τρόπο ζωής τον στίχο του Τ. ¨Ελιοτ που σου ανέφερα (sic). Όσοι μπαίνουν σε αυτή τη λογική χάνουν. Έχασε ο ελληνικός πολιτισμός. Με τις εξαιρέσεις ευτυχώς.

Έχεις αρχίσει να καταστρώνεις τα πλάνα σου, για την νέα σου ταινία;

Για να είμαι ειλικρινής θα πρέπει να ξέρω πώς θα πάνε τα πράγματα για να ξέρω αν θα πάω φυλακή. Γιατί αν πάω φυλακή άλλο έργο θα γράψω. Όταν ρωτούσαν τον Μιχαήλ Άγγελο ποιο θα είναι το επόμενο σας έργο έλεγε: στο κάτω μέρος του στομαχιού μου έχω έναν Δαβίδ, λίγο πιο πάνω μια πιέτα, αριστερά έναν άγγελο και δεξιά ένα σύμπλεγμα. Το τι θα ξεπηδήσει να βγει πρώτο δεν ξέρω.

Εδω κα δυο χρόνια είσαι και αντιπρόεδρος του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Θα μας μιλήσεις για αυτό;

Το Φεστιβαλ έχει για διευθυντή του, τον Δημήτρη Εϊπίδη. Είναι ο πιο άξιος άνθρωπος που θα μπορούσε να διευθύνει αυτό το Φεστιβάλ. Είναι μια τεράστια κινηματογραφική προσωπικότητα με τεράστια πείρα στο εξωτερικό κάτι που το γνωρίζω προσωπικά. Η ευθύνη του καλλιτεχνικού προγράμματος είναι ορθώς 100% δική του.

Λίγες ημέρες πριν βγει η ταινία σου, θα μας πεις τι περιμένεις από αυτή;

Βγαίνει από την Feelgood το ελληνικό μέρος της SONY σε πολύ μεγάλη διανομή, που σημαίνει πως όπου και να είναι Έλληνες θα μπορέσουν να την δουν. Η ταινία διεκδικεί την αθωότητα μας. Αν δει κανείς την ταινία με αθωότητα θα πάρει δύναμη και υπερηφάνεια, εάν την δει με καχυποψία τότε δεν θα πάρει τίποτα. Σε έναν θεατή που θέλει να επικοινωνήσει με τις ουσίες του ανώτερου του εαυτού, θα βρει και παρηγοριά, αισιοδοξία και υπερηφάνεια.  Είμαι σίγουρος για αυτό.

Η παγκόσμια πρεμιέρα έγινε πριν λίγες ημέρες στο φεστιβάλ του Τορόντο. Τι εντυπώσεις εισέπραξες;

Τα εισιτήρια είχαν προπωληθεί πολλές ημέρες πριν την έναρξη του Φεστιβάλ. Μάλιστα το κοινό ζήτησε να γίνει και δεύτερη προβολή για να την δουν και εκείνοι που δεν μπόρεσαν να βρουν εισιτήριο κάτι που το Φεστιβάλ δεν το επέτρεψε. Οι άνθρωποι που είχαν δει και τον Ελ Γκρέκο μου είπαν πως το “Ο Θεός αγαπάει το Χαβιαρι” τους έδωσε περισσότερα. 

Εσένα σου έδωσε περισσότερα από τον Ελ Γκρέκο;

Πήρα περισσότερα. Μου έδωσε άλλο ψυχικό εξοπλισμό.

 

Info: http://godlovescaviar.gr/blog/

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News