Την Κυριακή που μας πέρασε γεύτηκα μια από τις εντονότερες συγκινήσεις του συγγραφικού μου βίου: Η δόκτωρ Ειρήνη Λαιμού, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, με προσκάλεσε να συμμετάσχω στην εορταστική ανοιχτή παρουσίαση των ευρημάτων από τις ανασκαφές στο Λευκαντί για την περίοδο 2003-2013. Δεν προσκάλεσε εμένα, στην πραγματικότητα, αλλά τον Τήνελλο. Τον Τήνελλο Ανθρωπίωνος Απολλωνιέα, για να είμαστε πιο επίσημοι. Εγώ αποτελώ, απλώς, τη φωνή του.

Ποιος είναι ο Τήνελλος; Ο Τήνελλος έζησε κατά τον 8ο π.Χ. αιώνα. Γεννήθηκε σε έναν οικισμό της Ιωνίας και περιπλανήθηκε όπου μιλούσαν ελληνικά, στην ανατολική και στη δυτική όχθη του Αιγαίου. Ο Τήνελλος ήταν αοιδός. Έκρουε την πεταλόσχημη λύρα του και τραγουδούσε περιπέτειες ηρώων και έρωτες νυμφών σε κάθε περίσταση: Σε γάμους και σε κηδείες, σε παλλαϊκά πανηγύρια και σε ιδιωτικά πάρτι. Ο Τήνελλος, δραματικός κι ευτράπελος, αχόρταγος κι αλαφροΐσκιωτος, υπήρξε ο πρώτος ανεξάρτητος καλλιτέχνης -όχι στρατευμένος, όχι πειθήνιο μέλος μιας συντεχνίας-, στάθηκε ο πρώτος μπαγάσας αλανιάρης, ο πρώτος μποέμ της Ιστορίας. Ο Τήνελλος είναι φανταστικό -και άρα κατ’ εξοχήν αληθινό- πρόσωπο. Τον επινόησα και έστησα γύρω του το μυθιστόρημά μου «Λόγια Φτερά», που ήδη μεταφράζεται στα αγγλικά για να εκδοθεί στην Αμερική. Όσο σχεδόν διαρκεί η πολυτάραχη καριέρα του, ο Τήνελλος ένα όνειρο τρέφει: Να αφήσει κάποτε τους δρόμους και τις ρούγες και να κατασταλάξει στο πλευρό της Λεάνειρας. Μιας μικροκαλοπαντρεμένης όμορφης, που ο γέρος άντρας της διαφεντεύει κοπάδια και αγρούς στο Λευκαντί.

Τι είναι το Λευκαντί; Το Λευκαντί επί χιλιετίες αποτέλεσε το πιο πολύτιμο και καλοφυλαγμένο ελληνικό μας μυστικό. Ανάμεσα στη σημερινή Ερέτρια και στη σημερινή Χαλκίδα, με θέα πανοραμική στο Ληλάντιο Πεδίο -τον σιτοβολώνα της Εύβοιας και της απέναντι Βοιωτίας- το Λευκαντί ακτινοβόλησε σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο από το 1200 π.Χ. έως το 730 π.Χ., περίπου. Η Αθήνα, η Σπάρτη, οι πόλεις της Ιωνίας ήτανε -εκείνον τον καιρό- ασήμαντες κώμες μπροστά του. Θραύσματα αγγείων κατασκευασμένων στο Λευκαντί βρέθηκαν στην Κύπρο και στην Αίγυπτο, στη Σαρδηνία και στην Ισπανία. Ένα ιδίως από αυτά τα όστρακα συγκλονίζει, καθώς η σημασία του υπερβαίνει παρασάγγας -όπως συγκινημένη επεσήμανε η δρ Ειρήνη Λαιμού- όχι το σημερινό ipad μα και τον ίδιο τον Γουτεμβέργιο: Πρόκειται για ένα θρύψαλο που πάνω του μπορεί κανείς να διακρίνει το γράμμα Ε και το γράμμα S! Πρόκειται για το αρχαιότερο μνημείο τού αρχικά ελληνικού και στη συνέχεια του λατινικού αλφαβήτου. Ο Όμηρος, ο Δάντης και ο Σαίξπηρ θα είχαν εξαφανιστεί από τη συλλογική μας μνήμη εάν δεν είχε συμβεί, σε κάποιο ακρογιάλι της Μεσογείου, η καταπληκτική εκείνη επινόηση, που μοναχά με την εφεύρεση του τροχού μπορείς ίσως να τη συγκρίνεις.

Το Λευκαντί ήκμασε για πέντε αιώνες και στη συνέχεια σαρώθηκε τόσο απ’ τον χάρτη όσο κι απ’ τη μνήμη. Αιτία; Κατά άλλους, ο Ληλάντιος Πόλεμος, που ο Θουκυδίδης τον συγκαταλέγει ανάμεσα στους τρεις σπουδαιότερους πριν από τον Πελοποννησιακό. Κατά άλλους, η μεταβολή στις κοινωνικοοικονομικές προσδοκίες – το γύρισμα, θα λέγαμε, της σελίδας. Τόσο απόλυτα σαρώθηκε το Λευκαντί, ώστε ούτε για το όνομά του δεν είμαστε σήμερα σίγουροι. Το αναφέρουμε συμβατικά πότε ως «Λευκαντί», η σύγχρονη ονομασία του χωριού, πότε ως «Ξερόπολη», ένα παλαιότερο μα όχι ακριβές τοπωνύμιο.

Το Λευκαντί αναδύθηκε από τη λήθη μόλις το 1960. Τότε, κάποιοι εμπνευσμένοι σκαπανείς της Βρετανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας πρωτοχτύπησαν τον λόφο πάνω από το χωριό. Χτύπησαν φλέβα. Κατά την πενηνταετία που ακολούθησε, ήρθαν στο φως εκατοντάδες μνήματα -με οστά και με πολύτιμα κτερίσματα-, μία απαράμιλλης ομορφιάς ζωγραφιά του Κενταύρου, καθώς επίσης και ένα μνημείο του δεκάτου π.Χ. αιώνα, που θα προκάλεσε ρίγος σε εκείνους που το ανακάλυψαν: Στο κέντρο ενός κτηρίου πεντακοσίων τετραγωνικών μέτρων, υπήρχαν δύο τάφοι: Στον έναν είχαν τοποθετηθεί έξι άλογα, με τα γκέμια τους. Στον άλλον, η τέφρα ενός πολεμιστή -μαζί με τα όπλα του- μέσα σε ένα μεταλλικό τσουκάλι και ο σκελετός της γυναίκας ή παλλακίδας ή σκλάβας του. Μίας κοπέλας εικοσιπέντε χρονών, που τη θυσίασαν στυγνά για να τον ακολουθήσει στον άλλο κόσμο, της φόρεσαν όμως πολύτιμα ενώτια και έναν χρυσό στηθόδεσμο, ένα σουτιέν αμύθητης αξίας που θα το ζήλευαν όλες οι σημερινές ροκ σταρ. Αυτή ανακηρύχθηκε -σε έκθεση που οργανώθηκε πρόσφατα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης- «Πριγκίπισσα της Μεσογείου»…  

Ακόμα συγκινητικότερα ωστόσο από όλα τα παραπάνω είναι τα σπίτια που έχουν ανασκαφεί στον λόφο του Λευκαντίου. Θεμέλια βλέπεις και ίχνη τοίχων. Φαντάζεσαι όμως -με τη βοήθεια των αρχαιολόγων- μια πρώιμη μητρόπολη της Μεσογείου.
Στα μέτρα ακριβώς του ανθρώπου, με το γλυκύτερο κλίμα της Γης, με το φίλιον ελληνικό φως να καταυγάζει τα πάντα και με το φεγγάρι να τα χαϊδεύει. Κορίτσια να κρυφομιλούν στα κατώφλια, αγόρια να ξεκινούν για ψάρεμα και να προετοιμάζουν υπερπόντια ταξίδια, γριές να κουτσομπολεύουν και γέρους να αμπελοφιλοσοφούν. Ό,τι αξίζει σε αυτόν εδώ τον κόσμο ήταν ήδη εν σπέρματι εκεί, στο Λευκαντί. 

Φαντάζεσαι και σου έρχεται στον νου η επισήμανση του Κορνήλιου Καστοριάδη: «…Για τους Έλληνες, η μετά θάνατον ζωή είτε δεν υπήρχε είτε -αν υπήρχε- ήταν πολύ χειρότερη από την επίγεια.».

Κάποιος ξινός, πλην διαπρεπής φιλόλογος, κατέκρινε την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, σχολιάζοντας πως οι ήρωές τους για άλλο δεν νοιάζονται παρά για να τρωγοπίνουν και να γλεντούν με άλλοθι τα ανδραγαθήματά τους και τη λατρεία των θεών, οι οποίοι αρκούνται να εισπνέουν την τσίκνα από τις θυσίες. Την περασμένη Κυριακή, ο Τήνελλος επέστρεψε στο Λευκαντί. Έφαγε και ήπιε και τραγούδησε τον τόπο -ψέματα!- τραγούδησε τον κόσμο των ονείρων του. Και όταν πήρα εγώ το ΚΤΕΛ για Αθήνα, εκείνος έμεινε στον λόφο πλάι στη θάλασσα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News