Υπάρχουν καλλιτέχνες που πολύ συχνά αρκεί ένα τραγούδι ή ένας ρόλος για να «σταμπάρει» ολόκληρη τη διαδρομή τους. Και ως ένα σημείο αυτό συνέβη στην περίπτωση της Ντόρας Γιαννακοπούλου, που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 88 ετών, με τα τραγούδια «Το γελαστό παιδί», «Ομορφη πόλη», «Του Μικρού Βοριά».

Αλλά ακόμη κι έτσι η ερμηνεύτρια διατήρησε μία διακριτή παρουσία μέσα στο καλλιτεχνικό στερέωμα των δεκαετιών 1960 και 1970, για να επανακάμψει τελικά σε ένα άλλο είδος γνωρίζοντας μεγάλη επιτυχία. Στο μυθιστόρημα «Πρόβα νυφικού» (1993), το οποίο πούλησε πάνω από 200.000 αντίτυπα, πέρασε την ιστορία της Ελλάδας στην Κατοχή, περίοδος που πάντοτε την συγκινούσε, ενώ στον «Μεγάλο θυμό» (1995) επέστρεψε στη σύγχρονη εποχή.

Και τα δύο μυθιστορήματα διασκευάστηκαν για την τηλεόραση (Ant1 και Mega, αντιστοίχως), σε σκηνοθεσία Κώστα Κουτσομύτη, γνωρίζοντας γνωρίζοντας μεγάλη επιτυχία. Η Ντόρα Γιαννακοπούλου έκανε δύο γάμους. Από τον πρώτο κράτησε το επίθετό της. Δεύτερος σύζυγός της ήταν ο ηθοποιός Μηνάς Χρηστίδης, με τον οποίο απέκτησε τον συγγραφέα Λένο Χρηστίδη («Bororό», «Μονολόγκ»). Πρώτος ξάδερφός της είναι ο Λάκης Κομνηνός και ανιψιός της, ο σκηνοθέτης Βασίλης Μαζωμένος.

Με δάσκαλο τον Μάνο Κατράκη

Σπούδασε ηθοποιία στη Σχολή του Πέλου Κατσέλη και δάσκαλοί της ήταν ο ίδιος ο Κατσέλης, που τη φώναζε «μικροπαντρεμένη», η Αλέκα Κατσέλη, ο Μάνος Κατράκης, «το ίνδαλμά της από τα μαθητικά χρόνια», ο Γιώργος Γληνός κι ο Λέων Κουκούλας στα θεωρητικά.

Οπως γράφει η ίδια στο αυτοβιογραφικό βιβλίο «Μια ζωή σαν πρόβα» (Καστανιώτης, 2015): «Τα καλοκαίρια… τα περνούσε ως κομπάρσος στο Πεδίον του Αρεως, εκεί όπου είχε το Λαϊκό Θέατρο ο Μάνος Κατράκης κι ανέβαζε μεγάλες παραστάσεις και σπουδαία έργα. Οταν έβγαινε στη σκηνή για μπούγιο μαζί με άλλα παιδιά της σχολής, παρακολουθούσε μετά μανίας τους εξαιρετικούς ηθοποιούς, όπως τον Κατράκη, πρώτο και καλύτερο, τη Μαίρη Αρώνη, την Αντιγόνη Βαλάκου, τον Τζαβαλά Καρούσο και τόσους άλλους».

Στον «Ομηρο» με το «Γελαστό παιδί»

Για πρώτη φορά «Το γελαστό παιδί» είχε ακουστεί στο θεατρικό έργο του Ιρλανδού ποιητή Μπρένταν Μπίαν (1923-1964) «Ενας όμηρος», το οποίο είχε ανεβεί ως παράσταση στο Κυκλικό Θέατρο του Λεωνίδα Τριβιζά τον Απρίλιο του 1962 (σε σκηνικά του Γιάννη Τσαρούχη).

Η ιστορία, που βασίζεται στις προσωπικές εμπειρίες του συγγραφέα ως μέλους του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού (IRA), παρακολουθεί έναν βρετανό στρατιώτη που κρατείται ως όμηρος. Στην παράσταση συμμετείχαν τότε οι ηθοποιοί Κώστας Μπάκας, Νέλλη Αγγελίδου, Χρήστος Πάρλας, Τασσώ Καββαδία κ.ά., με τα τραγούδια να ερμηνεύει η Ντόρα Γιαννακοπούλου, με την συνοδεία της κιθάρας του Δημήτρη Φάμπα. Τον Ιούνιο της επόμενης χρονιάς η Ντόρα Γιαννακοπούλου ερμήνευσε το «Γελαστό παιδί» και στη μουσική παράσταση «Μαγική Πόλις», στο Θέατρο Παρκ.

Τρία έργα την ίδια σεζόν

Ενα καλοκαιρινό βράδυ του 1966 ήρθε στο καμαρίνι της ο Μηνάς Χρηστίδης (τον οποίο θα παντρευόταν το 1968) με μία πρόταση εκ μέρους του Πέτρου Φυσσούν, ο οποίος έκανε θίασο για περιοδεία σε μεγάλες πόλεις της επαρχίας, έναν μήνα στην Κύπρο και δύο μήνες στη Θεσσαλονίκη. Τα έργα που είχαν αποφασίσει να ανεβάσουν ήταν: «Το πρώτο χάδι» του Τένεσι Ουίλιαμς, «Η ηδονή της τιμιότητας» του Λουίτζι Πιραντέλο και «Ενα σταφύλι στον ήλιο» της Λορέιν Χάνσμπερι. Η Γιαννακοπούλου χάρηκε μεν, αλλά ταυτόχρονα προβληματίστηκε, επειδή έπρεπε να αφήσει τις δουλειές στην Αθήνα. Τελικά είπε το μεγάλο «ναι».

Τραγουδώντας Μάνο Ελευθερίου

Η πρώτη εκτέλεση του τραγουδιού «Στο παζάρι του ληστή» (από το άλμπουμ «Αρκαδία ΙΙ), σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου, ανήκει στον ίδιο τον Μίκη Θεοδωράκη. Από ένα σημείο κι έπειτα πέρασε στο ευρύ κοινό με τη φωνή του Βασίλη Παπακωνσταντίνου (1978), αλλά είχε προηγηθεί η ερμηνεία της Ντόρας Γιαννακοπούλου και στη συνέχεια της Μαργαρίτας Ζορμπαλά:

Στο παζάρι του ληστή
πούλησα τα δάκρυα μου
κι ήβρα την πόρτα σου κλειστή
αγάπη/ αγάπη/ αγάπη μου
πούλησα και την καρδιά μου

Στο παζάρι του φονιά
σ’ έφεραν σαν περιστέρι
Σάββατο βράδυ στις εννιά
και πούλησα
τα μάτια μου κι αγόρασα μαχαίρι

Στα παζάρια όλης της γης
παίξαν ζάρια την καρδιά μου
αγάπη μου σ’ αγόρασαν μ’ αλυσίδες
μ’ αλυσίδες και πληγές
και καρφιά στον ερωτά μου

Ερμηνεύοντας Οδυσσέα Ελύτη

Τον τρόπο που εμπνεύστηκε και ηχογράφησε τον κύκλο τραγουδιών «Μικρές Κυκλάδες», σε ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη, με ερμηνεύτρια την Ντόρα Γιαννακοπούλου, έχει καταγράψει ο Μίκης Θεοδωράκης στις σημειώσεις του:

«Ενα πρωινό, αρχές του 1963, ο Οδυσσέας Ελύτης μου τηλεφώνησε και μου είπε ότι θέλει να ‘ρθει σπίτι μου, στη Νέα Σμύρνη. Ηταν μια ωραία ανοιξιάτικη μέρα, ήρθε κατά το μεσημεράκι και μου έδωσε επτά ποιήματα (το 7 ήταν ο ιερός αριθμός του Ελύτη). “Νομίζω”, μου είπε, “ότι ταιριάζουν στο ύφος σου”. Τον ευχαρίστησα και πραγματικά τα ποιήματα αυτά με ενθουσίασαν… Ηταν πιο λυρικά, ανάλαφρα, αιγαιοπελαγίτικα. Οταν τέλειωσα τη σύνθεση, τον κάλεσα, ήρθε στο σπίτι μου, τα άκουσε, ευχαριστήθηκε πολύ και μαζί αποφασίσαμε να τα εμπιστευθούμε στη Ντόρα Γιαννακοπούλου, η οποία την εποχή εκείνη θριάμβευε στην Αθήνα• είχε μια υπόγεια μπουάτ στην Πλάκα που ήταν κάθε βράδυ κατάμεστη από τη νεολαία, ιδιαίτερα από τη φοιτητική νεολαία, που είχε αρχίσει να ηλεκτρίζεται προαισθανόμενη τα γεγονότα του ’63. Αρχισα λοιπόν να κάνω πρόβες με τη Γιαννακοπούλου και την ορχήστρα μου που την αποτελούσαν πια μόνιμα ο Γιάννης Διδίλης, πιανίστας, ο Κώστας Παπαδόπουλος, ο Λάκης Καρνέζης και ο Βαγγέλης Παπαγγελίδης. Οταν ολοκληρώσαμε τις πρόβες και πριν μπούμε στο στούντιο, αποφασίσαμε να δοθεί η πρεμιέρα στη μπουάτ της Ντόρας Γιαννακοπούλου».

Τα τραγούδια κυκλοφόρησαν από την Columbia σε δίσκο 33 στροφών μαζί με τις τέσσερις συνθέσεις από τους «Λιποτάκτες» του Μίκη και του Γιάννη Θεοδωράκη, στην πρώτη εκτέλεση με ερμηνευτή τον συνθέτη (ανάμεσά τους το «Ομορφη πόλη»).

Ο Κωνσταντίνος Γλίξμπουργκ στη μπουάτ

Ενα σημαντικό κεφάλαιο στην καλλιτεχνική ζωή της υπήρξαν οι μπουάτ, με πρώτη το ξακουστό «Συμπόσιο» στην Πλάκα. Ο επιχειρηματίας Γιώργος Μπουκουβάλας, που την διαχειριζόταν, έκανε πρόταση στην ίδια και τον Γιώργο Μούτσιο.

Τραγουδούσαν Θεοδωράκη στο πρώτο μέρος και Χατζιδάκι στο δεύτερο. Η Ντόρα τραγουδούσε με τη συνοδεία κιθάρας από τον πρωτοεμφανιζόμενο Νότη Μαυρουδή, ξεκινώντας με το «Γελαστό Παιδί» και όλο το ρεπερτόριο του Μίκη, και ο Γιώργος Μούτσιος συνέχιζε με το επιτυχημένο «Ενα μύθο θα σας πω» του Μάνου και άλλα τραγούδια.

Στο «Συμπόσιο» μάλιστα δεν υπήρχαν καθίσματα και τραπέζια. Ο κόσμος καθόταν ή στο πάτωμα με μαξιλάρες ή σε σκαμνάκια. Ετσι, όταν ένα βράδυ πήγε ο διάδοχος Κωνσταντίνος να ακούσει τον Μούτσιο να τραγουδά Χατζιδάκι, αναγκάστηκε να… υποστεί και το «Γελαστό παιδί» από την Ντόρα καθισμένος σε μαξιλάρι. Ολοι περίμεναν ότι θα έφευγε προτού ακούσει τα τραγούδια του «κομμουνιστή» Θεοδωράκη, αλλά, περιέργως, έμεινε χωρίς να δημιουργηθεί κανένα πρόβλημα, όπως αναφέρεται στο «Μια ζωή σαν πρόβα».

Η «Αχάριστη» του Τσιτσάνη

Στα μέσα της δεκαετίας του 1980 η Σοφία Μιχαλίτση παρουσιάζει την εκπομπή «Ζωντανές ηχογραφήσεις» στο Δεύτερο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας. Στην τελευταία από αυτές η Ντόρα Γιαννακοπούλου τραγουδά την «Αχάριστη» του Βασίλη Τσιτσάνη.

Αντίσταση στην Ευρώπη

Στις αρχές του 1968 η Ντόρα Γιαννακοπούλου συγκρότησε μια ομάδα από ηθοποιούς και τραγουδιστές και σε συνεργασία με τον σύζυγό της Μηνά Χρηστίδη και τον συγγραφέα Γεράσιμο (Μεμά) Σταύρου και μαζί έδωσαν πολλές παραστάσεις σε χώρες της Ευρώπης.

Στο πλαίσιο αυτό απήγγειλε η ποιήτρια Αγγελική Ελευθερίου (αδελφή του Μάνου Ελευθερίου) και την παρουσίαση του προγράμματος έκανε ο Νίκος Παπαδημητρίου. Στο «Μια ζωή σαν πρόβα» (εκδ. Καστανιώτη), η Ντόρα Γιαννακοπούλου  θυμάται σχετικά:

«Ο Μεμάς ήταν γνωστός αριστερός συγγραφέας και του ήταν εύκολο να έρθει σε επαφή με αριστερά ηγετικά στελέχη της Γερμανίας, της Ολλανδίας, του Βελγίου, των ανατολικών χωρών και της Ρωσίας… Θα έπρεπε να είναι μια μουσικοθεατρική παράσταση με πρωταγωνιστή τη μουσική και τα τραγούδια του Μίκη: από τον “Επιτάφιο” και τη “Ρωμιοσύνη” του Γιάννη Ρίτσου, τον “Ομηρο” του Μπίαμ με το “Γελαστό παιδί”, το “Τραγούδι του νεκρού αδελφού”, με κείμενα, στίχους και μουσική του Μίκη και το “Αξιον εστί” του Οδυσσέα Ελύτη. Ενδιάμεσα θα παίζονταν σκηνές από το “Καληνύχτα Μαργαρίτα” του Μεμά, που επίσης ήταν απαγορευμένο στην Ελλάδα».

Οσο βρισκόταν στη Γερμανία ο θίασος και πριν φύγουν για το Βέλγιο, η δισκογραφική εταιρεία «Plane» πρότεινε στην Ντόρα να κάνει ένα δίσκο με τα τραγούδια της παράστασης. Ο δίσκος ηχογραφήθηκε αμέσως και είχε τίτλο: «Μίκης Θεοδωράκης – Αυτή η μουσική είναι απαγορευμένη στην Ελλάδα» (Mikis Theodorakis – Diese Musik ist in Griechenland Verboten).

---

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News