Ο κόσμος στέκει σοκαρισμένος μπροστά στη συντριβή ενός από τα πιο εμβληματικά σύμβολα της Λισαβόνας: του Elevador da Glória. Το ιστορικό τελεφερίκ, ένα ζωντανό κομμάτι της πόλης από το 1885, μετατράπηκε από μέσο καθημερινής μεταφοράς σε πεδίο εθνικού πένθους. Το δυστύχημα της 3ης Σεπτεμβρίου 2025, με αποτέλεσμα τουλάχιστον 17 νεκρούς και πάνω από 20 τραυματίες, μας υπενθύμισε με τον πιο σκληρό τρόπο ότι η παράδοση δεν πρέπει να επισκιάζει την ασφάλεια.

Ας πούμε ότι είσαι κάτοικος Λισαβόνας ή επισκέπτης της πόλης. Oταν ανεβαίνεις σε ένα μέσο όπως το Elevador da Glória υποθέτεις ότι η ασφάλειά σου είναι δεδομένη. Σκέφτεσαι ότι όλα έχουν προβλεφθεί. Ως έναν βαθμό ισχύει, μπαίνοντας σε ένα τελεφερίκ του 19ου αιώνα, δεν μπαίνεις ταυτόχρονα σε χρονοκάψουλα. Ωστόσο, περιστατικά όπως αυτό αποδεικνύουν ότι ενδέχεται να μην είσαι τόσο ασφαλής όσο πιστεύεις. 

Οπως επισημαίνεται σε δημοσιογραφικές αναλύσεις, η «γοητευτική νοσταλγία» του τελεφερίκ είχε μετατραπεί σε σύμβολο παραμέλησης. Τα προβλήματα στη συντήρηση είχαν επισημανθεί από εργαζομένους, ωστόσο δεν αντιμετωπίστηκαν με την απαιτούμενη ευθύνη. Το σύστημα, σχεδιασμένο με τεχνογνωσία του 19ου αιώνα, δοκιμάστηκε στον μέγιστο βαθμό τα τελευταία χρόνια, με πάνω από 3 εκατομμύρια επιβάτες ετησίως. Οπως όμως λένε ειδικοί, τέτοια συμβάντα δείχνουν τους κινδύνους που κρύβει η εξάρτηση από παλαιές υποδομές χωρίς εκσυγχρονισμό.

Ο φορέας λειτουργίας του τελεφερίκ δήλωσε ότι η συντήρηση ακολουθούσε σχολαστικά τα προγράμματα, στο πλαίσιο των οποίων γίνονταν και εβδομαδιαίοι και ημερήσιοι έλεγχοι. Παρ’ όλα αυτά, ενώ η διαδικασία φαίνεται ότι είναι τυπική, η ακύρωση πρόσφατου διαγωνισμού για συντήρηση, μόλις λίγες ημέρες πριν από το δυστύχημα, εγείρει βάσιμες υποψίες για έλλειψη επένδυσης και ανεπαρκή επίβλεψη. Με άλλα λόγια, το παρασκήνιο μοιάζει να είχε κάποια παρατράγουδα.

Ολα αυτά, βέβαια, δεν μπορείς να τα ξέρεις εσύ, ο απλός επιβάτης. Εσύ ανεβαίνεις σε ένα μέσο που βρίσκεται εκεί για να σε εξυπηρετήσει. Δεν κοιτάς το ιστορικό συντήρησης όταν κόβεις εισιτήριο, ούτε είσαι υποχρεωμένος να ξέρεις τους κανόνες μηχανικής που διέπουν το μέσο στο οποίο ανεβαίνεις. Ολα αυτά βγαίνουν εκ των υστέρων στην επιφάνεια και μπροστά σου, δημιουργώντας ένα storyline τρόμου που όταν το διαβάζεις, αναγκαστικά πια μετά από τόσους νεκρούς, σου σηκώνεται η τρίχα. 

Αυτό το δυστύχημα πρέπει να γίνει σημείο αφύπνισης και μια αφορμή για να επανεξεταστεί ο τρόπος με τον οποίο συντηρούμε και τιμούμε την κληρονομιά μας. Είναι θέμα συλλογικής ευθύνης να παραμείνει ασφαλές, σύγχρονο και λειτουργικό ένα ιστορικό μέσο μεταφοράς που συνεχίζει να χρησιμοποιείται. Δεν αρκεί η ρουτίνα συντήρησης· χρειάζεται επένδυση, διαφάνεια και πολιτική βούληση για αλλαγή.

Η Λισαβόνα βρέθηκε στο επίκεντρο, αλλά ας μη γελιόμαστε, δεν είναι μόνο η Πορτογαλία η ένοχη. Μπορεί το δυστύχημα να συνέβη στο έδαφος της, αλλά στη μεγάλη εικόνα του και στις πολλές παραμέτρους της, μας αφορά όλους. Ειδικά τις χώρες που αποτελούν δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς και καταπονούνται από τον όγκο των ανθρώπων. Πόσο βέβαιο είναι ότι οι παλιές υποδομές κάποιων ιστορικών σημείων αντέχουν αυτό το βάρος, της εντατικής, συνεχόμενης χρήσης; 

Δεν είναι παράλογο να δημιουργούνται τέτοιου είδους ερωτήματα, και καλώς δημιουργούνται. Καλώς γεννάται και θυμός εκ μέρους των πολιτών στη σκέψη ότι όλα τίθενται υπό το καθεστώς αυτής της εντατικής χρήσης για να εξυπηρετηθεί ο τουρισμός, ο υπερτουρισμός για να είμαστε ακριβείς, αλλά όχι με την απαιτούμενη προσοχή. Σαν ένα σκοινί που το τεντώνουν ρισκάροντας να σπάσει, όπως φαίνεται ότι συνέβη και στο ιστορικό τελεφερίκ της Λισαβόνας.

Στην καρδιά αυτής της τραγωδίας βρίσκεται η απορία και η απογοήτευση. Η αναπόληση ενός παρελθόντος που γίνεται εμμονή σε βάρος του παρόντος. Κατά κάποιον τρόπο, το δυστύχημα μας καλεί να αναρωτηθούμε: πόσο εκτιμάμε πραγματικά τη νοσταλγία; Και πόσο έτοιμοι είμαστε να επενδύσουμε στο αύριο, ώστε η ανάμνηση να μη γίνεται αιτία κατάρας.

Θα σπάσουν και άλλα σκοινιά, γιατί πολλά «σκοινιά» της πολιτιστικής κληρονομιάς τεντώνονται. Η Ιστορία μάς εκδικείται γιατί την εκμεταλλευόμαστε βγάζοντας από τη μύγα ξίγκι.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News