Τη φωτογραφία της ανάρτησής μας έδωσε στη δημοσιότητα τον Αύγουστο του 2013 η σουηδική αστυνομία. Δείχνει γυναίκες τραπεζοϋπαλλήλους να κρατούνται όμηροι από τον επίσης εικονιζόμενο (δεξιά, στη γωνία) Κλαρκ Ολοφσον στο θησαυροφυλάκιο τράπεζας της Στοκχόλμης κατά το αίσιον και ευτυχές έτος 1973. Γιατί είναι σημαντικό το καρέ αυτό; Αν και ο Ολοφσον δεν υπήρξε ποτέ διασημότητα ολκής (Πάσσαρης ή αδελφοί Παλαιοκώστα ή Ρωχάμης ή, έστω, Σαμαράς), είναι ο ληστής στον οποίο αποδόθηκε το λεγόμενο «σύνδρομο Στοκχόλμης» το οποίο ναι μεν δεν το αποδέχεται η ψυχιατρική επιστήμη, όμως αφορά την υποτιθέμενη συμπάθεια των ομήρων προς τους απαγωγείς τους – και κάτι τέτοια είναι αρκούντως γαργαλιστικά για τη δημοσιογραφία.

Πέθανε τις προάλλες ο Ολαφσον και στη Repubblica εμφανίστηκε ένα κείμενο της ναπολιτάνας συγγραφέα Βιόλα Αρντόνε εις μνήμην, ας πούμε, του εκλιπόντος κακοποιού – εις διαιώνισιν του μύθου του, για να είμαστε ακριβέστεροι. Ξεκινώντας με ολίγον Προυστ, η Αρντόνε πέρασε γρήγορα στα καθέκαστα. Το 1973, έγραψε, κατά τη διάρκεια μιας ληστείας στη Στοκχόλμη, ο ληστής Γιάν-Ερικ Ολσον ζήτησε και πέτυχε την απελευθέρωση ενός κρατουμένου, φίλου του, του Κλαρκ Ολοφσον, με αντάλλαγμα τη ζωή τεσσάρων ομήρων. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, συνέβη κάτι ανεξήγητο, μυθιστορηματικό, και η ληστεία πήρε ιδιαίτερη τροπή.

Ο Ολοφσον, φτάνοντας στον τόπο της ληστείας, κατάφερε να δημιουργήσει κλίμα συμπαθητικό με τους ομήρους, σε σημείο που γρήγορα αυτοί συντάχθηκαν με τους απαγωγείς τους. Παράλληλα οι όμηροι έδειξαν εχθρότητα προς την αστυνομία που κινητοποιήθηκε για την απελευθέρωσή τους. Η Κριστίν Ενμαρκ, μία από τους απαχθείσες, μίλησε τότε τηλεφωνικώς με τον πρωθυπουργό Ούλοφ Πάλμε, ο οποίος είχε αναμειχθεί στις διαπραγματεύσεις, και του είπε  ότι είχε μεγάλη εμπιστοσύνη στον «Κλαρκ» καθώς αυτός επέδειξε ενδιαφέρον για τους ομήρους. Είπε ότι όλοι οι κρατούμενοι των κακοποιών ήταν καλά και ότι «το διασκέδαζαν».

Ο Ολοφσον αθωώθηκε για εκείνο το επεισόδιο χάρις στις μαρτυρίες των ομήρων. Και πέθανε ελεύθερος και σε ηλικία 78 ετών. Η έκφραση «σύνδρομο της Στοκχόλμης» παρέμεινε συνδεδεμένη με αυτόν και με την ιστορία του, την οποία επινόησε ο σουηδός εγκληματολόγος και ψυχίατρος Νιλς Μπεζερό για να υποδείξει το συναισθηματικό παράδοξο που προκύπτει από το ψυχικό βραχυκύκλωμα μεταξύ ελευθερίας και φυλάκισης, θύτη και θύματος, κ.λπ. Φυσικά αυτό το «σύνδρομο» δεν έχει καταχωριστεί στην επιστημονική βιβλιογραφία και δεν αναλύεται στα εγχειρίδια της Ψυχιατρικής, ωστόσο μέσα σε 50 χρόνια έγινε πασίγνωστο λόγω των media που τη συγκεριμένη φράση την έχουν ψωμοτύρι.

Η Αρντόνε ανέφερε τις ταινίες που χρησιμοποίησαν το «σύνδρομο Στοκχόλμης» και το επεξέτειναν και σε άλλες σφαίρες (Λιλιάνα Καβάνι «Il portiere di notte/«Ο θυρωρός της νύχτας», Σίντενϊ Λιούμετ «Dog Day Afternoon»/«Σκυλίσια μέρα») και έγραψε ότι τόσο στις κινηματογραφικές αναπαραστάσεις όσο και στα πραγματικά επεισόδια η αρχική μνησικακία και ο θυμός αντικαθίστανται, καθώς περνούν οι ημέρες,από έναν δεσμό που ενώνει τον δεσμοφύλακα με τον κρατούμενο και αντιστρόφως, αφού και οι δύο αναγκάζονται να ζουν μαζί στους ίδιους στενούς χώρους, να ελέγχουν ο ένας τον άλλον, να μοιράζονται την ίδια επιθυμία για έξοδο από τον κλειστό χώρο και για ελευθερία, κ.λπ. «Παραδόξως, οι δυνάμεις του Νόμου στέκονται εμπόδιο και στις δύο πλευρές, είναι κοινό εμπόδιο».

Επίσης: «Σε αυτό το είδος αντιστροφής ρόλων, αυτός που έχει το δικαίωμα της ζωής και του θανάτου πάνω στους άλλους γίνεται αυτόματα Θεός, ή μάλλον ένα είδος ‘‘Θεού έκτακτης ανάγκης’’, όπως είπε ένας άλλος όμηρος του Ολοφσον. Η Ενμαρκ, πάντως, αργότερα έγινε φίλη με τον Ολοφσον και κατηγορήθηκε ότι συνεργάστηκε με εγκληματία, ότι χειραγωγήθηκε για να τον προστατεύσει και να τον δικαιολογήσει. Ωστόσο η ίδια δεν αποδέχτηκε ποτέ τον ορισμό του «συνδρόμου της Στοκχόλμης» και χαρακτήρισε τις εις βάρος της κατηγορίες «δευτερογενή θυματοποίηση»… «Είναι ένας τρόπος να κατηγορείς το θύμα» είπε και σε ένα podcast του BBC το 2021. Η Ναπολιτάνα σχολίασε: «Είναι η ίδια κατηγορία, αν κοιτάξετε προσεκτικά, που διατυπώνεται λίγο-πολύ ρητά σε πολλές γυναίκες που είναι θύματα ενδοοικογενειακής βίας, ότι δηλαδή δεν φώναξαν αρκετά δυνατά και ότι, τελικά, ήταν συνεργοί του δράστη, υποφέροντας από ένα είδος σύνδρομου του φυλακισμένου»…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News