774
|

Απλή συνταγή ακυβερνησίας

Γιώργος Καρελιάς Γιώργος Καρελιάς 2 Ιουνίου 2014, 00:32

Απλή συνταγή ακυβερνησίας

Γιώργος Καρελιάς Γιώργος Καρελιάς 2 Ιουνίου 2014, 00:32

Τι είναι το εκλογικό σύστημα; Με απλά λόγια, είναι ο τρόπος κατανομής των εδρών στη Βουλή μετά τις εκλογές. Κατά προέκταση, είναι το σύστημα που, εν πολλοίς, καθορίζει ποια κυβέρνηση θα σχηματιστεί, άρα η επιλογή του έχει μεγάλη σημασία.

Η ιστορία των εκλογικών συστημάτων είναι από τις πιο αμαρτωλές της ελληνικής πολιτικής. Μετά τον πόλεμο και μέχρι τη δικτατορία του 1967 άλλαζε πολύ συχνά, ανάλογα με το συμφέρον της Δεξιάς, που κυριαρχούσε. Κάποιες φορές ευνόησε και την παράταξη του Κέντρου (π.χ. το 1964). Η Αριστερά ήταν μονίμως ζημιωμένη (πλην του 1958, όταν η ΕΔΑ ήρθε δεύτερο κόμμα) και γι’ αυτό είχε πάγιο αίτημα την απλή αναλογική.

Στη Μεταπολίτευση (1975 έως σήμερα) η κατάσταση ομαλοποιήθηκε με την επιλογή συστημάτων ενισχυμένη αναλογικής, που είχαν ως στόχο την ανάδειξη σταθερών κυβερνήσεων. Σ' αυτό συμφωνούσαν τα δύο (μέχρι το 2012) κόμματα εξουσίας, Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ, παρά την αρχική (έως το 1977) δέσμευση του ΠΑΣΟΚ υπέρ της  απλής αναλογικής.

Το ισχύον σύστημα έχει ένα κύριο χαρακτηριστικό. Ευνοεί το πρώτο κόμμα, δίνοντάς του το περίφημο μπόνους των 50 εδρών. Κατά τα άλλα, αδικεί λίγο το δεύτερο κόμμα, ενώ για τα μικρότερα κόμματα λειτουργεί περίπου ως (εντελώς) απλή αναλογική.

Τώρα φαίνεται ότι ανοίγει ξανά θέμα εκλογικού νόμου. Ο κ. Βενιζέλος πρωθεί την ιδέα να καταργηθεί το μπόνους με τη σημερινή του μορφή και κατηγορείται ότι έχει στόχο να εμποδίσει την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία. Ο κ. Σαμαράς δεν έχει ανοίξει τα χαρτιά του, αλλά τα περισσότερα στελέχη της Ν.Δ. φαίνεται ότι διαφωνούν, παρά το γεγονός ότι το κόμμα τους ήρθε δεύτερο στις ευρωεκλογές.

Η στάση του ΣΥΡΙΖΑ είναι επαμφοτερίζουσα. Από τη μια κατηγορεί τους κυβερνητικούς εταίρους ότι έχουν πανικοβληθεί από το εκλογικό αποτέλεσμα και σκαρφίζονται διάφορα, προκειμένου να μην έρθει ο ίδιος στην κυβέρνηση. Από την άλλη επαναλαμβάνει την πάγια θέση του υπέρ της απλής αναλογικής, αλλά τη συνοδεύει με δύο όρους. Ο κ. Σκουρλέτης είπε ότι η απλή  αναλογική πρέπει να κατοχυρωθεί συνταγματικά. Ο κ. Στρατούλης είπε ότι πρέπει να ψηφιστεί η απλή αναλογική, να καταργηθεί το μπόνους, αλλά και να παραιτηθεί η κυβέρνηση. Και επειδή όλα αυτά δεν μπορούν να γίνουν, η ουσία είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θέλει καμιά αλλαγή. Πολύ λογικό. Το σημερινό σύστημα, με το μπόνους, τον συμφέρει, αφού πιστεύει ότι στις επόμενες εκλογές θα  είναι πρώτο κόμμα.

Τι πρέπει να γίνει; Πρώτον, πρέπει να καταστεί σαφές ότι η συζήτηση μπορεί να είναι περί όνου σκιάς. Με την έννοια ότι ακόμη κι αν ψηφιστεί νέο εκλογικό σύστημα, δεν θα ισχύσει στις επόμενες εκλογές. Το Σύνταγμα προβλέπει ότι για να συμβεί αυτό, πρέπει να ψηφιστεί από 200 βουλευτές, γεγονός μάλλον απίθανο σήμερα. Άρα και οι επόμενες εκλογές θα γίνουν, πιθανότατα, με το σημερινό σύστημα, άρα ο ΣΥΡΙΖΑ θα πάρει το μπόνους (αν είναι πρώτο κόμμα).

Αν, όμως, όλοι συμφωνήσουν να αλλάξει και να καθιερωθεί η απλή (και «άδολη», κατά τη γνωστή φρασεολογία της Αριστεράς) αναλογική, τι θα συμβεί; Ιδού οι έδρες που θα έπαιρναν τα κόμματα, με βάση το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών. Είτε ισχύσει το όριο 3% για την είσοδο στη Βουλή είτε καταργηθεί, το συμπέρασμα είναι προφανές: στην πρώτη περίπτωση (με το 3%) ο σχηματισμός κυβέρνησης θα είναι πολύ δύσκολος και στη δεύτερη αδύνατος. Για να έχουμε κυβέρνηση, πρέπει να συνεργαστούν περισσότερα από τρία ή και τέσσερα κόμματα, πράγμα αδύνατον. Άρα, θα πηγαίνουμε από αναμέτρηση σε αναμέτρηση.

Μόνον η σύμπραξη των δύο πρώτων κομμάτων (σήμερα ΣΥΡΙΖΑ και Ν.Δ.) μπορεί οριακά να δώσει λύση. Είναι εφικτή αυτή; Τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί, αλλά θα πρόκειται για εκβιαστική λύση με αμφίβολα, πιθανότατα κακά, αποτελέσματα.

Πού καταλήγουμε; Σε τρία συμπεράσματα:

  1. Η (εντελώς) απλή αναλογική είναι, ασφαλώς, το δικαιότερο σύστημα. Όμως, απαιτεί ευρύτατες συναινέσεις και συμπράξεις, κάτι που στη σημερινή συγκυρία είναι αδύνατο. Είναι συνταγή ακυβερνησίας, γι’ αυτό δεν πρέπει να υιοθετηθεί.
  2. Το μπόνους δεν πρέπει να καταργηθεί για να εμποδιστεί η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση. Θα είναι πολιτικά ανήθικο. Ο ΣΥΡΙΖΑ δικαιούται να πάρει το μπόνους, όπως το έπαιρναν τόσα χρόνια Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ. Και πρέπει να το δηλώσει ρητά και όχι να παίζει με το «ναι μεν αλλά».
  3. Το μπόνους μπορεί να αλλάξει μορφή, ώστε να λειτουργεί για το σκοπό που επελέγη, δηλαδή για να δίνει κυβέρνηση. Αυτό σημαίνει ότι είναι απαράδεκτο να παίρνει το πρώτο κόμμα το μπόνους βρέξει-χιονίσει. Τι νόημα έχει να το παίρνει όταν το ποσοστό του είναι 25 έως 30%, αφού δεν του φτάνει να σχηματίσει κυβέρνηση; Αντίθετα, έχει και παραέχει νόημα, αν το ποσοστό είναι τέτοιο (ας πούμε μεταξύ 35 και 40%), που οδηγεί, μαζί με το μπόνους, σε σχηματισμό κυβέρνησης.

Επιμύθιο: το εκλογικό σύστημα είναι ένα θέμα στο οποίο μπορεί να συμφωνήσει η συντριπτική πλειονότητα του πολιτικού κόσμου. Τουλάχιστον ο ΣΥΡΙΖΑ, η Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ, και όσοι άλλοι ενδιαφέρονται για τη διακυβέρνηση.

Κι επειδή ενδιαφέρονται, ας σταθούν μακριά από συνταγές ακυβερνησίας (απλή αναλογική) κι ας μείνουν στην πραγματικότητα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News