Η Novartis θεωρείται σκληρή εταιρεία. Η σκληρότητα της ερμηνεύεται ως ευθέως ανάλογη της δύναμης της, αυτής που αντιστοιχεί σε έναν πολυεθνικό φαρμακευτικό κολοσσό δραστηριοποιούμενο σε 150 χώρες. Και συνδέεται άμεσα με τον κομβικό ρόλο που επιτελεί στο πεδίο της έρευνας στον χώρο της Υγείας, με νέα φάρμακα για σοβαρές ασθένειες και ψηφιακές τεχνολογίες για τη βελτίωση της θεραπείας εκατομμυρίων ασθενών.

Το σκάνδαλο με τα δώρα σε κυβερνητικούς αξιωματούχους, που τη θέλει σήμερα εκτεθειμένη ενώπιον αμερικανικών και ελληνικών αρχών, δεν είναι και το παρθενικό της. Μετρά πολλές φορές και στο παρελθόν σοβαρές κατηγορίες, για αθέμιτες πρακτικές, παράνομες πληρωμές, μη σύννομες συμπεριφορές. Δηλώνει μετανοημένη και συμβιβάζεται, με ποσά ιλιγγιώδη, με αποζημιώσεις και εξωδικαστικά πρόστιμα που λίγες εταιρείες στον κόσμο μπορούν να αντέξουν.

Κάποιοι που γνωρίζουν εκ των έσω την εξέλιξη της υπόθεσης, θέτουν ένα ερώτημα ικανό να επηρεάσει την έκβαση της ιστορίας αυτής: μπορεί να αμφισβητήσει η εταιρεία τα πολύτιμα στοιχεία με τα οποία οι δυο βασικοί πληροφοριοδότες –πρώην εργαζόμενοι, έχουν προμηθεύσει την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και το FBI, ως παρανόμως υποκλαπέντα; Θα θελήσει να στοχοποιήσει περαιτέρω τους αποκαλούμενους «μάρτυρες επιβεβαίωσης», ακολουθώντας το μοτίβο της λίστας Λαγκάρντ; Ενα τέτοιο σενάριο θα προκαλέσει αρρυθμία στην έρευνα, στο ευρωπαϊκό πεδίο.

Η Ελβετία –όπου και η έδρα της Novartis– έχει τραβήξει κόκκινη γραμμή σε ό,τι ακουμπά τη λίστα Λαγκάρντ και τα τραπεζικά δεδομένα της HSBC, θεωρώντας ότι τα εν λόγω στοιχεία είναι προϊόν εγκλήματος∙ ως γνωστόν έχουν αποκτηθεί μέσω αξιοποίνων πράξεων. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, η ελβετική Δικαιοσύνη έχει καταδικάσει αμετακλήτως τον δράστη της υποκλοπής, τον Ερβέ Φαλτσιανί, από το 2015 για τις πράξεις του. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, αρνείται να συνδράμει άλλες ευρωπαϊκές αρχές, όταν επίμονα της ζητούν πληροφορίες.

Δεν έχουν περάσει παρά λίγες ημέρες από την απόφαση του Ανώτατου Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου της Ελβετίας, σύμφωνα με την οποία είπε κατ’ ουσίαν «όχι» σε αίτημα – από τη Γαλλία – διοικητικής συνδρομής σε φορολογική υπόθεση που σχετίζεται με τα τραπεζικά δεδομένα της HSBC Γενεύης. Το ελβετικό υπουργείο Δικαιοσύνης έχει εξάλλου εκδώσει εγκύκλιο προς τις ελβετικές εισαγγελικές αρχές, από τον Ιούνιο του 2014, με βάση την οποία αιτήματα δικαστικής συνδρομής ακόμη και σε διεθνείς ποινικές υποθέσεις θα πρέπει καταρχήν να απορρίπτονται, εφόσον κρίνεται ότι αυτά βασίζονται σε τραπεζικά δεδομένα που έχουν υποκλαπεί από την Ελβετία ή τρίτη χώρα.

Μπορεί η Novartis να πατήσει σε αυτό το μονοπάτι, γεννώντας προβλήματα στην έρευνα από εισαγγελείς και ερευνητές; Θα επιλέξει να μετατρέψει σε άλλους Φαλτσιανί (σσ: με τη διαφορά βεβαίως ότι εκείνος πούλησε, αντί γενναίων ποσών, τα δεδομένα του σε ευρωπαϊκές χώρες) τους δυο πρώην εργαζομένους της που σήμερα χαίρουν προστασίας από τις Αρχές;

Στην Ελλάδα, βεβαίως –με αφορμή και τη λίστα Λαγκάρντ– ο νόμος έχει αλλάξει, προσδίδοντας νομική ισχύ στα παρανόμως αποκτηθέντα μέσα, εφόσον πρόκειται για υποθέσεις διαφθοράς. Αν ωστόσο οι Ελβετοί, μέσα στον χρόνο, αποφασίσουν για τους δικούς τους λόγους να προτάξουν το απόρρητο, θα τεθεί σοβαρό ανάχωμα στην πρόοδο της έρευνας, και πρώτα από όλα στην όποια προσπάθεια των Αρχών να αντλήσουν στοιχεία. Οι έλληνες εισαγγελείς σκάβουν ήδη βαθιά στον χρόνο, βγάζοντας λαβράκια: τα δώρα από τον τροφοδότη λογαριασμό της Novartis στην Ελβετία σε κρατικούς υπαλλήλους, και δη γιατρούς σε δημόσια νοσοκομεία, έχουν εκτοξευθεί από τα 28 στα 100 εκατομμύρια ευρώ.

Αν το απευκταίο, πάντως, γίνει πραγματικότητα, ο δρόμος θα είναι δύσβατος και για τους πληροφοριοδότες. Η Ευρώπη, σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, δεν ανοίγει την αγκαλιά της στους whistleblowers. Τρανό παράδειγμα, τα δυο «βαθιά λαρύγγια» των LuxLeaks, ο Αντουάν Ντελτούρ και ο Ραφαέλ Αλέ, και οι δυο τους πρώην υπάλληλοι της PriceWaterhouseCoopers, οι οποίοι έχουν καταδικαστεί σε πρώτο βαθμό από δικαστήριο του Λουξεμβούργου, με ποινές φυλάκισης με αναστολή και χρηματικά πρόστιμα. Το ευρωπαϊκό πλαίσιο προστατεύει το απόρρητο ως προς τα στοιχεία εταιρειών, ως εκ τούτου η υπεράσπιση του δημόσιου συμφέροντος επιδέχεται πολλαπλές αναγνώσεις.

Ο Παύλος Σαράκης, συνήγορος των δυο βασικών πληροφοριοδοτών στην υπόθεση της Novartis, χαρακτηρίζει πάντως τα στοιχεία που έχουν κατατεθεί από τους εντολείς του ως απολύτως νόμιμα, ενώ παραδέχεται ότι στη φάση αυτή στοιχεία παρέχουν και άλλα πρόσωπα, στο πλαίσιο έρευνας που διεξάγει το γραφείο του. Ξεκαθαρίζει ωστόσο ότι δεν διανοούνται καν να μπουν σε καθεστώς επίσημων πληροφοριοδοτών ∙ από φόβο για την ίδια τους τη ζωή, για το πώς θα αντέξουν την πίεση που συνεπάγεται μια τέτοια ταυτότητα. Ο συνήγορος δεν δέχεται να πει τίποτε παραπάνω, επικαλούμενος τις ρήτρες εμπιστευτικότητας που τον βαρύνουν.

Τα «αστέρια» της Νέας Υόρκης και ο Τόμας Eντισον

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το παρασκήνιο πίσω από τις σχεδόν καθημερινές καταθέσεις στελεχών της Novartis – η οποία έχει επιδείξει διάθεση συνεργασίας – στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, μοιάζει κινηματογραφικό. Το εγγυάται άλλωστε το μέγεθος των εμπλεκομένων στην υπόθεση. Μόνο η ταμπέλα του δικηγορικού γραφείου που εκπροσωπεί τον φαρμακευτικό κολοσσό αρκεί για να αντιληφθεί κανείς ότι το παιχνίδι δεν είναι σύνηθες και ίσως να επιφυλάσσει εκπλήξεις: η φίρμα των Cravath, Swaine & Moore στη Νέα Υόρκη αντιμετωπίζεται με δέος, διεθνώς ∙ διαθέτει παράδοση από τον 19ο αιώνα και περισσότερους από 400 δικηγόρους στο δυναμικό της σήμερα, ενώ έχει εκπροσωπήσει μυθικά ονόματα, από τον Τόμας Έντισον (ναι, του ηλεκτρικού λαμπτήρα) και τον Σάμιουελ Μορς (του διάσημου διεθνούς κώδικα), ως την Time Warner και τη Johnson & Johnson.

Διόλου τυχαία, πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι οι Aμερικανοί προτιμούν να κλείσει η υπόθεση με βαριά πρόστιμα, δισεκατομμυρίων δολαρίων. Όπως αυτά που συμφωνήθηκαν στις αντιδικίες με τη Siemens, τη Volkswagen, τη Deutsche Bank∙ στο πλαίσιο εξωδικαστικού συμβιβασμού. Aλλοι πάλι, εκτιμούν ότι οι διώξεις δεν θα αργήσουν, ενδεχομένως να έλθουν μέσα στο 2018, και ο όποιος συμβιβασμός θα είναι μερικός.

Οπως και να ‘χει, οι αρχές των ΗΠΑ, εκ της φύσεως τους, κρατούν ένα κλειδί στα χέρια τους που δεν το παραδίδουν εύκολα. Σε πλήρη αντίθεση με την ελληνική νομική πραγματικότητα, η δικογραφία της Novartis θα παραμένει επτασφράγιστο μυστικό ως το τέλος διερεύνησης της υπόθεσης. Δεν παραχωρούν στοιχεία, μόνο αντλούν, έως ότου το παζλ δώσει νόημα, εικόνα.

Αναμφισβήτητα, ο δρόμος είναι μακρύς ακόμη. Και τα δυναμικά σύνθετα, οι προβλέψεις δύσκολες και σαφώς παρακινδυνευμένες. Κανείς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει αν τα σενάρια θα μείνουν στα συρτάρια ή θα κρίνουν την έκβαση του πολέμου. Γιατί περί αυτού πρόκειται. Κι όλοι εύχονται να μην είναι θύμα του, το δημόσιο συμφέρον.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News