Το επίσημο πορτρέτο του Ντόναλντ Τραμπ, το οποίο παρουσιάστηκε λίγο πριν αναλάβει την εξουσία στις ΗΠΑ, προκάλεσε αντίστοιχα συναισθήματα με τις πολιτικές του: για κάποιους ήταν ενδεικτικό της ισχυρής και αποφασισμένης προσωπικότητάς του. Για κάποιους άλλους ήταν απλώς τρομακτικό.

Η Κέλι Γκρόβιερ, καλλιτέχνης και ιστορικός της Τέχνης, γράφει στο BBC, ανατρέχοντας σε πίνακες του 17ου αιώνα και προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσει τα βαθύτερα νοήματά του.

Η δημοσιοποίηση του επίσημου προεδρικού πορτρέτου του Τραμπ, την περασμένη εβδομάδα, ολοκλήρωσε ένα τρίπτυχο εντυπωσιακών εικόνων που ξεκίνησε με την κυκλοφορία, στα τέλη Αυγούστου 2023, της φωτογραφίας από τη σύλληψή του με την κατηγορία συνωμοσίας για παραποίηση των εκλογικών αποτελεσμάτων στην Τζόρτζια, στις εκλογές 2020. Αυτή την εικόνα διαδέχτηκε, σχεδόν έναν χρόνο αργότερα, η απίστευτη φωτογραφία ενός αιματοβαμμένου Τραμπ, ο οποίος σηκώνει προκλητικά τη γροθιά του στον αέρα, αφότου η σφαίρα ενός επίδοξου δολοφόνου τον είχε τραυματίσει στο δεξί του αυτί.

Οσο συναρπαστικές είναι εκείνες οι δύο πρώτες φωτογραφίες, το πιο πρόσφατο πορτρέτο, που τράβηξε ο επικεφαλής φωτογράφος του προέδρου Ντάνιελ Τόροκ, και κυκλοφόρησε από την ομάδα του λίγο πριν από την ορκωμοσία του Τραμπ, ίσως είναι το πιο αξιοσημείωτο από όλα, γράφει το BBC.

Δεν υπάρχει προηγούμενο στα προεδρικά πορτρέτα των ΗΠΑ που να αποδίδει τη διαπεραστική ένταση της έκφρασης και το επιθετικό βλέμμα αυτής της φωτογραφίας· μια επιθετικότητα για την οποία πρέπει κανείς να ανατρέξει πολύ προσεκτικά στις σελίδες της Ιστορίας της Τέχνης ώστε να βρει έναν κατάλληλο παραλληλισμό.

Αν και ο Τραμπ μπορεί σκόπιμα να κατασκεύασε την προκλητική πόζα του για τη φωτογραφία του στην Ατλάντα, ούτε η σκηνοθεσία αυτής της φωτογραφίας ούτε η δραματική εικόνα που καταγράφηκε στις χαοτικές στιγμές μετά την απόπειρα δολοφονίας του στο Μπάτλερ της Πενσιλβάνια, τον Ιούλιο του 2024, ήταν υπό τον έλεγχό του. Ηταν δημιουργήματα του Τόροκ. Προσεκτικά χορογραφημένη, κάθε πτυχή της επίσημης φωτογραφίας είναι βαθμονομημένη για μέγιστο αντίκτυπο: από το σχεδόν μεταλλικό, κραυγαλέο φως με το οποίο το πρόσωπο του Τραμπ φωτίζεται από κάτω, μέχρι τον στραβισμό του. Ο φωτογράφος τα εκμεταλλεύθηκε όλα.

Παραδοσιακά, οι επίσημες προεδρικές φωτογραφίες (ακόμη και εκείνες του Τραμπ πριν από οκτώ χρόνια, όταν ανέλαβε πρώτη φορά την προεδρία) έχουν σχεδιαστεί για να επικοινωνούν ήπια στο κοινό την εικόνα του προέδρου. Τα πρόσωπα σε αυτές είναι γαλήνια, χαμογελαστά και, σπανίως, αξιομνημόνευτα. Φαίνεται να λένε «οι καλύτερες μέρες έρχονται». Αυτό το πορτρέτο είναι διαφορετικό. Πρόκειται για μια δήλωση επικείμενου σκοπού. Αν και οι δημοσιογράφοι προσπάθησαν να μεταφέρουν την ουσία του πορτρέτου με λόγια, η έκφραση του Τραμπ αντιστέκεται στις εύκολες λεζάντες, επισημαίνει το BBC.

Χρειαζόμαστε πραγματικά μια νέα λέξη, συνεχίζει, μια λέξη που θα μεταφέρει την ακλόνητη θριαμβευτική πρόθεση. Η λέξη «Trumpant» (από το triumphant, που σημαίνει θριαμβευτικός) θα πλησίαζε στο νόημα.

Ο,τι κοντινότερο υπάρχει στην Ιστορία της Τέχνης προς την ατρόμητη λάμψη που αποπνέει το πορτρέτο του Τραμπ είναι ένα ασυνήθιστο πορτρέτο από τον ιταλό μπαρόκ καλλιτέχνη του 17ου αιώνα Σαλβατόρ Ρόσα, του οποίου το πρόσωπο στον πίνακα «Φιλοσοφία» (βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου) είναι εξίσου έντονο. Τα βλέμματα και των δύο εικόνων φαίνονται κατασκευασμένα για να αποκρούσουν τον παραμικρό ψίθυρο διαφωνίας. Το θέμα του Ρόσα απεικονίζεται να κρατά μια εκφοβιστική πινακίδα που γράφει «Μείνε σιωπηλός, εκτός αν η ομιλία σου είναι καλύτερη από τη σιωπή».

Αν και είναι φαινομενικά πιο ζεστή στην αύρα της, η φωτογραφία –επίσης από τον Τόροκ– του αντιπροέδρου Τζέι Ντι Βανς, που κυκλοφόρησε μαζί με εκείνη του Τραμπ, αποπνέει έναν απροσδόκητο εκνευρισμό.

Και δημιουργεί και αυτή μια ενδιαφέρουσα αναζήτηση στην Ιστορία της Τέχνης. Σε αντίθεση με τον Τραμπ, ο Βανς είναι χαμογελαστός. Αλλά είναι ένα κλειστό χαμόγελο. Μια γενική επιφύλαξη ενισχύεται από τα εμφατικά διπλωμένα χέρια του Βανς: είναι αρκετά χαρούμενος που σε βλέπει, αλλά όχι έτοιμος να μοιραστεί οτιδήποτε μαζί σου.

Ο Βανς δεν είναι ο πρώτος πρόεδρος ή αντιπρόεδρος που σταυρώνει τα χέρια του ενώ ποζάρει για ένα επίσημο πορτρέτο. Παρόμοιες στάσεις υιοθέτησαν τόσο ο Τζο Μπάιντεν όσο και ο Μπαράκ Ομπάμα για τα επίσημα πορτρέτα τους. Από τότε που ο διάσημος πίνακας του Ααρον Σίνκλερ, το 1971, απεικόνισε έναν στοχαστικό Τζον Φ. Κένεντι με τα χέρια σταυρωμένα, αυτή η στάση των χεριών είναι η προεπιλεγμένη για κάθε «στοχαστικό» αμερικανό ηγέτη.

Ομως στο πορτρέτο του Βανς, γράφει το BBC, δεν είναι μόνο τα άκρα του που δείχνουν διπλωμένα. Τα πάντα πάνω του φαίνονται σφιγμένα και απρόσιτα. Ακόμα και τα χείλη του μοιάζουν να μιμούνται τα χέρια του. Η εστίασή του δείχνει να είναι αλλού, έξω από το κάδρο, θυμίζοντας το πορτρέτο του πρωτοπόρου γάλλου καλλιτέχνη Πολ Σεζάν «Ο άνθρωπος με τα σταυρωμένα χέρια», του 1899.

Οπως και με τον άνδρα που ζωγράφισε ο Σεζάν, το μυαλό του Βανς, όπως και το σώμα του, είναι σφιχτοδεμένο και δεν ξετυλίγεται. Ανακοινώνοντας τη δημοσιοποίηση των επίσημων πορτρέτων στα ΜΜΕ μέσω email, η ομάδα του Τραμπ επέμεινε οι εικόνες να «παίξουν πολύ» και το υπογράμμισε με ένα emoji φωτιάς.

Σε ποιον βαθμό, καταλήγει το BBC, οι φωτογραφίες παρέχουν μια ματιά στο πορτρέτο της Αμερικής που σκοπεύουν να ζωγραφίσουν οι νέοι ηγέτες της, μένει να φανεί.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News