Η Κωνσταντινούπολη έχει δύο αεροδρόμια. Το ένα, το πιο γνωστό, βρίσκεται στην ευρωπαϊκή πλευρά και λέγεται Διεθνές Αεροδρόμιο Κωνσταντινούπολης, δημιουργήθηκε δε για να αποσυμφορηθεί το κοντινό του Αεροδρόμιο «Ατατούρκ».

Το άλλο είναι στην ασιατική πλευρά της πόλης, στο Πεντίκ, και λέγεται «Σαμπιχά Γκιοκτσέν». Εκεί πηγαίνεις αν πετάς με την Pegasus, τη φθηνή τουρκική αεροπορική, αν περνάς τράνζιτ για κάποια άλλη πόλη της Τουρκίας ή αν είσαι φορτίο. Είναι ένα κάπως παρατημένο, κάπως επαρχιακό, πολύβουο και όχι ιδιαίτερα καθαρό αεροδρόμιο, που σε βάζει όμως απόλυτα στο κλίμα της πραγματικής Τουρκίας, πίσω από τη βιτρίνα.

Μπορεί να έχεις περάσει 100 φορές από εκεί και να μην έχεις αναρωτηθεί ποτέ ποιος ήταν ο Σαμπιχά Γκιοκτσέν, άσε που δεν είναι «ο», αλλά «η». Και έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία.

Η Σαμπιχά Γκιοκτσέν (Sabiha Gökçen στα τουρκικά) γεννήθηκε στις 22 Μαρτίου 1913 στην Προύσα, ή τουλάχιστον έτσι λέει το επίσημο αφήγημα. Σύμφωνα με το ίδιο αφήγημα, ήταν κόρη ενός Μουσταφά Ιζέτ Μπέη και της βόσνιας συζύγου του Χαϊριγιέ Χανίμ. Το άλλο αφήγημα, αυτό που δεν θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να υιοθετηθεί επισήμως, στηρίζεται στη μαρτυρία μιας κατοίκου του Γκαζιαντέπ, η οποία ισχυρίστηκε σε δημοσιογράφο ότι ήταν συγγενής της Γκιοκτσέν και η οικογένειά τους ήταν αρμένικη. Κατά τη δική της εκδοχή, μάλιστα, το πραγματικό όνομα της Σαμπιχά ήταν Χατούν Σεμπιλτσιγιάν.

Γιατί θα ήταν πρόβλημα αυτό; Διότι η Γκιοκτσέν υιοθετήθηκε στα 12 χρόνια της από τον Μουσταφά Κεμάλ, ηγέτη των Νεότουρκων, σφοδρό διώκτη των Αρμενίων και εκ των πρωτεργατών της γενοκτονίας τους.

Ο Κεμάλ πήγε το 1925, λίγο μετά την ίδρυση του νέου τουρκικού κράτους, στην Προύσα. Η Σαμπιχά, μαθαίνοντας για την επίσκεψή του, ζήτησε να τον δει και να του μιλήσει. Του είπε ότι θέλει να φύγει από την Προύσα και να φοιτήσει σε κάποιο σχολείο της Αγκυρας. Ο Κεμάλ συγκινήθηκε από την ιστορία της μικρής, η οποία ζούσε με την οικογένειά της σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, και προσφέρθηκε να την υιοθετήσει.

Την πήρε μαζί του στο σπίτι του, στην Τσανκαγιά της Αγκυρας, και τη μεγάλωσε σαν δικό του παιδί, μαζί με τις άλλες τρεις υιοθετημένες κόρες του, τη Ζεχρά, την Αφέτ και τη Ρουκιγιέ. Το όνειρο της μικρής έγινε πραγματικότητα: πήγε σχολείο στην Αγκυρα και τελειώνοντας το Δημοτικό μπήκε εσωτερική στο Κολέγιο Θηλέων Ουσκιουντάρ, στην Κωνσταντινούπολη.

Ενα τολμηρό όραμα για τις γυναίκες

Ο Κεμάλ είχε υιοθετήσει συνολικά οκτώ παιδιά, ενώ δεν είχε κανένα βιολογικό τέκνο. Παντρεύτηκε μια φορά, το 1923, με τη νομικό Λατιφέ Ουσακλιγκίλ, και χώρισε δύο χρόνια αργότερα, χωρίς να συνάψει κάποιον άλλον σημαντικό δεσμό, κάτι που ενίσχυσε τη διαδεδομένη θεωρία ότι ήταν ομοφυλόφιλος.

Το 1934 ψηφίστηκε στην Τουρκία ο νόμος περί επωνύμων, ένα ακόμη βήμα προς τον εξευρωπαϊσμό της χώρας, που με πάθος επεδίωξε ο Κεμάλ. Στις 19 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους, ο ίδιος έδωσε στη Σαμπιχά το επίθετο Γκιοκτσέν, που σημαίνει «αυτή που ανήκει στον ουρανό». Η απόφασή του αυτή εκπορεύτηκε από την πίστη του ότι η δύναμη ενός κράτους βρίσκεται στους αιθέρες· δεν γνώριζε ότι η κόρη του θα τον επιβεβαίωνε με τον πιο απρόσμενο τρόπο.

Λίγους μήνες αργότερα η Γκιοκτσέν θα είχε την πρώτη της επαφή με τα αεροπλάνα και το μέλλον της θα άλλαζε.

Ο Κεμάλ την πήρε μαζί του στα εγκαίνια της Αεροπορικής Ακαδημίας Türkkuşu. Οι επιδείξεις των ανεμόπτερων και των αλεξιπτωτιστών την ενθουσίασαν και ζήτησε να γίνει αλεξιπτωτίστρια. Πράγματι, κατόπιν παρέμβασης του ίδιου του Κεμάλ, γράφτηκε στη σχολή ως η πρώτη γυναίκα εκπαιδευόμενη. Το πραγματικό της ενδιαφέρον, όμως, ήταν τα αεροπλάνα. Λίγο αργότερα πήρε άδεια πιλότου και ο πατέρας της την έστειλε στη Μόσχα για να εκπαιδευτεί στα μηχανοκίνητα αεροσκάφη.

Μετά την επιστροφή της, το 1936, μπήκε στην Ακαδημία της Πολεμικής Αεροπορίας και έγινε η πρώτη γυναίκα στρατιωτική πιλότος της Τουρκίας και από τις πρώτες στον κόσμο.

Παρά τη φυσική κλίση της στην αεροπλοΐα, είναι σαφές ότι ο Κεμάλ τη χρησιμοποίησε σαν πολλαπλό σύμβολο: ήταν γυναίκα, ήταν αεροπόρος, υπηρετούσε στον στρατό της Τουρκίας και ήταν και κόρη του. Το απόλυτο τζάκποτ.

Ο ίδιος είχε πολύ συγκεκριμένο όραμα για τη θέση της γυναίκας στην Τουρκία που δημιουργούσε, ένα όραμα που ακόμη και σήμερα ίσως να φαίνεται σε κάποιους τολμηρό. Γι’ αυτό και φρόντισε να σπουδάσουν και οι τρεις κόρες του, και μάλιστα σε σπουδαία πανεπιστήμια του εξωτερικού. Το όραμά του αυτό ήταν ένα από τα στοιχεία που τον έφεραν αντιμέτωπο με το παραδοσιακό Ισλάμ.

«Η ανθρωπότητα αποτελείται από δύο φύλα, τις γυναίκες και τους άνδρες. Είναι δυνατόν μια μάζα να εξελίσσεται μόνο με τη βελτίωση ενός μέρους της, ενώ το άλλο μέρος αγνοείται; Είναι δυνατόν η μισή μάζα να είναι δεμένη στη γη με αλυσίδες, ενώ η άλλη μισή πετάει στους αιθέρες;» έγραφε ο ίδιος.

Η Γκιοκτσέν πετούσε τα πάντα, βομβαρδιστικά, μαχητικά, εκπαιδευτικά και μεταγωγικά αεροσκάφη, με την ίδια άνεση και ικανότητα. Ελαβε μέρος σε πολλές ασκήσεις και το 1937 έγινε η πρώτη γυναίκα πιλότος στην Ιστορία που έλαβε μέρος σε πολεμική επιχείρηση, στην καταστολή της εξέγερσης των Ντερσίμ.

Κέρδισε πολλές διακρίσεις και έγινε τελικά εκπαιδεύτρια στην Αεροπορική Ακαδημία Türkkuşu, εκεί από όπου ξεκίνησαν όλα, εκπαιδεύοντας άνδρες αλλά και γυναίκες αεροπόρους. Στην καριέρα της πέταξε με 22 τύπους αεροπλάνων και είχε περισσότερες από 8.000 ώρες πτήσης, 32 εκ των οποίων σε πολεμικές αποστολές.

Το 1981 εκδόθηκε το βιβλίο της «Μια ζωή στα βήματα του Ατατούρκ». Πέθανε το 2001, στις 22 Μαρτίου, ημέρα των γενεθλίων της, στην Αγκυρα, κρατώντας πάντα μέσα της την κληρονομιά του ανθρώπου που έγινε πατέρας της και πατέρας της σύγχρονης Τουρκίας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News