Καθώς η τουριστική περίοδος έχει ξεκινήσει και τυπικά, με στόχο ο κλάδος – σηματωρός για την ελληνική οικονομία να καταρρίψει και το 2025 ένα ακόμη ρεκόρ αφίξεων και εισπράξεων, τα προβλήματα που καταγράφονται τόσο στο αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» όσο και στα υπόλοιπα αεροδρόμια της χώρας αναφορικά με τις καθυστερήσεις των πτήσεων απειλούν να «σκιάσουν» τις θετικές προοπτικές.

Οπως δείχνει ειδική έρευνα – ανάλυση του Protagon, οι καθυστερήσεις στις πτήσεις όσο η τουριστική περίοδος προχωρά είναι ένα από τα «μελανά» σημεία, έχοντας σημαντικό κόστος τόσο για τις αεροπορικές εταιρείες όσο και για τον ίδιο τον τουριστικό κλάδο.

Αξίζει να παρατεθεί η αλυσίδα των γεγονότων που καταγράφηκε στις 17 Απριλίου στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών, όπου κατά μέσο όρο υπήρξε καθυστέρηση στις αφίξεις αεροσκαφών κατά σχεδόν 22 λεπτά. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη καθυστέρηση που καταγράφεται από την αρχή του έτους, με δεδομένο και το γεγονός ότι οι χειμερινοί μήνες είναι λιγότερο δραστήριοι από πλευράς τουρισμού. Τη συγκεκριμένη ημέρα η συνολική καθυστέρηση έφθασε στα 9.500 λεπτά.

Δεδομένου ότι κάθε λεπτό καθυστέρησης κοστίζει 119 ευρώ –σύμφωνα με ευρωπαϊκή έρευνα, σε τιμές 2023– τα 9.500 λεπτά ισοδυναμούν με χασούρα άνω του 1,1 εκατ. ευρώ για τις αεροπορικές εταιρείες. Και αυτό μέσα σε μία μέρα, σε ένα αεροδρόμιο, και μόνον για τις καθυστερήσεις αφίξεων που οφείλονται αυστηρά στο «μποτιλιάρισμα» του εναέριου χώρου και στις απαραίτητες ενέργειες που πρέπει να κάνουν οι ελεγκτές για να μην υπάρξει πρόβλημα.

Τι σημαίνει καθυστέρηση

Ακόμα και όταν ένα αεροσκάφος είναι έτοιμο να αναχωρήσει, ενδέχεται να αργήσει να απογειωθεί για λόγους «διαχείρισης ροής εναέριας κυκλοφορίας» (Air Traffic Flow Management – ATFM). Εάν υπάρχει κάποιο πρόβλημα που θα καθυστερήσει ένα αεροσκάφος, είτε κατά τη διαδρομή είτε κατά την προσέγγιση στο αεροδρόμιο προορισμού, τότε είναι ασφαλέστερο και φθηνότερο να μείνει στο έδαφος, χωρίς να καίει καύσιμα, και να αργήσει η απογείωσή του.

Η καθυστέρηση ATFM κατά την άφιξη οφείλεται, ανάμεσα σε άλλα, στην αργοπορία μια πτήσης λόγω περιορισμών στον έλεγχο εναέριας κυκλοφορίας, που αποσκοπούν «στη διαχείριση της ροής με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα». Εάν, για παράδειγμα, έχει προγραμματιστεί να φτάσουν πάρα πολλές πτήσεις στο ίδιο αεροδρόμιο περίπου την ίδια ώρα –περισσότερες από όσες μπορούν να διαχειριστούν με ασφάλεια το αεροδρόμιο ή οι ελεγκτές– ενδέχεται να υπάρξει καθυστέρηση ATFM σε ορισμένες πτήσεις, ώστε να μην υπάρξει συμφόρηση, είτε στο αεροδρόμιο είτε στον εναέριο χώρο.

Αυτή η καθυστέρηση υπολογίζεται συνήθως εκ των προτέρων και έτσι το αεροπλάνο αργεί να φύγει για τον προορισμό του, αντί να κάνει κύκλους πάνω από το αεροδρόμιο όπου θα προσγειωθεί. Είναι θέμα διαχείρισης χρόνου και διαθεσιμότητας ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας – όσο περισσότεροι τόσο καλύτερα μπορεί να ελεγχθεί ο εναέριος χώρος. Επίσης, πέρα από θέματα χωρητικότητας εναέριου χώρου και διαθεσιμότητας ελεγκτών, καθυστέρηση ATFM μπορεί να προκύψει λόγω καιρικών συνθηκών στον προορισμό, έργων και χωρητικότητας στο αεροδρόμιο και για κάποιους ακόμα λόγους.

Πέμπτη σε καθυστερήσεις, πρώτη σε ελλείψεις η Αθήνα

Σύμφωνα με την τελευταία Εκθεση Επιδόσεων του Eurocontrol, του οργανισμού για την επίτευξη ασφαλούς και απρόσκοπτης διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας σε ολόκληρη την Ευρώπη, το 2024 η Αθήνα κατατάχθηκε πέμπτη μεταξύ των 30 μεγαλύτερων αεροδρομίων στον ευρωπαϊκό χώρο όσον αφορά τις καθυστερήσεις στις αφίξεις λόγω της διαχείρισης ροής της εναέριας κυκλοφορίας.

Οι μεγαλύτερες καθυστερήσεις ATFM κατά την άφιξη καταγράφηκαν στη Λισαβόνα (4,20 λεπτά/άφιξη πτήσης), ακολουθούμενες από το Αμστερνταμ (3,76 λεπτά), τα αεροδρόμια Χίθροου και Γκάτγουικ του Λονδίνου (και τα δύο 3,60 λεπτά) και την Αθήνα (3,46 λεπτά).

Ενώ στα πρώτα τέσσερα αεροδρόμια, ο καιρός και η χωρητικότητα των αεροδρομίων φαίνεται να έπαιξε σημαντικό ρόλο στις καθυστερήσεις, στην Αθήνα ο πιο βασικός παράγοντας ήταν η στελέχωση του ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας. Στον τομέα αυτόν (στελέχωση) η Αθήνα ήταν πρώτη στις καθυστερήσεις ATFM ανάμεσα στα 30 ευρωπαϊκά αεροδρόμια.

Στα μέσα Φεβρουαρίου 2025, ο τότε υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Χρήστος Σταϊκούρας ανέφερε ότι το 2023 έγιναν 35 προσλήψεις ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας και το 2024 άλλες 29. Επεσήμανε, δε, ότι με πρόσφατη νομοθεσία προβλέφθηκε ειδική διαδικασία προσλήψεων μέσω ΑΣΕΠ σε συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς, δημιουργώντας ταχύτερες διαδικασίες. Με βάση αυτή τη νομοθεσία δημοσιεύθηκε νέα προκήρυξη για επιπλέον 97 ελεγκτές – ο διαγωνισμός είναι αυτή την περίοδο σε εξέλιξη και αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Ιούνιο. Οσον αφορά τις 29 προσλήψεις του 2024, ο κ. Σταϊκούρας είπε ότι θα έχει ολοκληρωθεί η αρχική εκπαίδευση μέχρι το τέλος Μαρτίου του 2025 και ότι θα στελεχώσουν την Αθήνα και περιφερειακά αεροδρόμια.

Κάθε λεπτό μετράει

Θα πει κανείς, τι είναι 3,46 λεπτά μπροστά σε πολύωρες καθυστερήσεις πτήσεων; Αυτός ο χρόνος αφορά τον μέσο όρο καθυστέρησης ανά δρομολόγιο, με τις πτήσεις να είναι αρκετές εκατοντάδες ημερησίως – στις 5 Μαΐου, για παράδειγμα, οι συνολικές πτήσεις στο «Ελευθέριος Βενιζέλος» έφτασαν τις 838.

Και αν λάβει κανείς υπόψη του ότι τη χειμερινή περίοδο δεν καταγράφονται ιδιαίτερες καθυστερήσεις, τότε τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα: τρανταχτό παράδειγμα η 17η Απριλίου 2025, οπότε και είχαμε καθυστέρηση ανά άφιξη της τάξεως των 22 λεπτών περίπου, για λόγους εναέριας κυκλοφορίας – που σημαίνει ότι κάποιες μπορεί να έφτασαν με αργοπορία 2-3 λεπτών και άλλες με πολύ περισσότερη. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Eurocontrol, η επιβάρυνση όσον αφορά τις καθυστερήσεις που προκαλούνται από θέματα εναέριας κυκλοφορίας στη χώρα μας γίνεται μεγαλύτερη κατά την κατεξοχήν τουριστική σεζόν, δηλαδή από τον Απρίλιο και μετά.

Στην προηγούμενη «Εκθεση Επιδόσεων» του Eurocontrol, η οποία ολοκληρώθηκε το 2024, καταγράφεται για την Αθήνα σχόλιο περί σημαντικών μειώσεων στον αριθμό των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας μεταξύ των ετών 2017 και 2023 – μειώσεις που υπερέβαιναν το 10% του προσωπικού, και ότι το 2022 καταγράφηκε ο μικρότερος αριθμός υπαλλήλων. Το αεροδρόμιο καταλάμβανε την τρίτη θέση σε καθυστερήσεις ATFM, πίσω από τη Λισαβόνα και το βρετανικό Γκάτγουικ, ενώ θέματα στα συστήματα ραντάρ της Αθήνας τον Απρίλιο, τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2023 είχαν κοστίσει περισσότερα από 250.000 λεπτά αργοπορίας άφιξης των πτήσεων.

Πάντως στα ευρήματα της έρευνάς του για την Αθήνα ο Eurocontrol ανέφερε ότι υπήρχαν ενδείξεις για μειωμένη διαθεσιμότητα ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας. Στα ερωτήματα που απηύθυνε ο οργανισμός προς τις αρμόδιες ελληνικές αρχές ανέφερε ότι θα ήταν υπόχρεος εάν ενημερωνόταν σχετικά με τις προγραμματισμένες προσλήψεις και την εκπαίδευση επιπλέον ελεγκτών για τα Κέντρα Ελέγχου της Αθήνας και της Μακεδονίας. Επιπλέον, σημείωνε ότι γνωρίζουν πως ένας υψηλός αριθμός συνταξιοδοτήσεων πλησιάζει και ότι επιθυμούν να μάθουν πότε αναμένεται η στελέχωση να είναι πλήρης και για τα δύο κέντρα ελέγχου πτήσεων. Μέχρι την ώρα της δημοσίευσης της Εκθεσης Επιδόσεων για το 2023 ο Eurocontrol δεν είχε λάβει απάντηση από την Ελλάδα.

Πέρα από το φετινό «ρεκόρ» της 17ης Απριλίου σε καθυστερήσεις ATFM, που έφταναν σχεδόν τα 22 λεπτά ανά άφιξη κατά μέσο όρο και οφείλονταν στον έλεγχο εναέριας κυκλοφορίας, υπάρχουν και άλλες αρκετά υψηλές για τα ευρωπαϊκά δεδομένα:

– Στις 10 Απριλίου σχεδόν 16 λεπτά ανά άφιξη (6.500 λεπτά στο σύνολο για όλες τις πτήσεις)

– Στις 22 Απριλίου και πάλι 16 λεπτά (6.600 στο σύνολο, καθώς ήταν περισσότερες οι πτήσεις εκείνη την ημέρα)

– Στις 21 Απριλίου 15 λεπτά, στις 11 Απριλίου 14 λεπτά, στις 18 Απριλίου 13 λεπτά, στις 27 Απριλίου 12 λεπτά, στις 2 Μαΐου 11,5 λεπτά…

Ολες αυτές οι καθυστερήσεις, σύμφωνα με τα στοιχεία του Eurocontrol, οφείλονται στη στελέχωση/δυνατότητες του ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας και όλες καταγράφονται μετά τον Μάρτιο του 2025, οπότε και θα στελέχωναν την Αθήνα και τα περιφερειακά αεροδρόμια οι ελεγκτές που προσλήφθηκαν το 2024, όπως είχε δηλώσει ο κ. Σταϊκούρας. Να σημειωθεί, δε, ότι τόσο μεγάλες καθυστερήσεις ATFM δεν σημειώθηκαν τους χειμερινούς μήνες του 2025 – η μέγιστη που καταγράφεται δεν ξεπερνά τα 5 λεπτά.

Τι λένε οι ελεγκτές

Σε ανακοίνωση που είχε εκδώσει η Ενωση Ελεγκτών Εναέριας Κυκλοφορίας Ελλάδος (ΕΕΕΚΕ) στα τέλη Ιανουαρίου ενόψει του δυστυχήματος μετά από σύγκρουση επιβατικού με ελικόπτερο του αμερικανικού στρατού πάνω από τον ποταμό Ποτόμακ στην Ουάσινγκτον ανέφερε ανάμεσα σε άλλα: «Δυστυχώς, στη χώρα μας, παρά τον τρέχοντα διαγωνισμό ΑΣΕΠ για πρόσληψη 97 Ελεγκτών Εναέριας Κυκλοφορίας, η υποστελέχωση βρίσκεται σε επίπεδα που δεν επιτρέπουν την εξυπηρέτηση της ζήτησης της αεροπορικής κίνησης. Η εκπαίδευση των νέων ελεγκτών είναι πολυετής και η καλοκαιρινή περίοδος του 2025 θα βρει στα μικρόφωνα το ίδιο, ελλιπές και μεγάλου μέσου όρου ηλικίας, προσωπικό».

Σε απάντησή της για το συγκεκριμένο θέμα της υποστελέχωσης η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας ανέφερε ότι «η λύση για το γνωστό αυτό πρόβλημα έχει δρομολογηθεί» και ότι με πρωτοβουλία της εισάγει για πρώτη φορά την πιο σύγχρονη διαγωνιστική διαδικασία βάσει προγράμματος του Eurocontrol, διασφαλίζοντας ταχύτητα, ποιότητα επιλογής και αξιοπιστία. «Υπενθυμίζουμε ότι από τον Ιούλιο του 2024 η ΥΠΑ ενίσχυσε το έμψυχο δυναμικό της με 29 πανεπιστημιακής εκπαίδευσης ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας» επεσήμανε.

Σε ανταπάντησή της η Ενωση Ελεγκτών Εναέριας Κυκλοφορίας σημείωσε: «Θα πρέπει η διοίκηση (ΥΠΑ) να απαντήσει στο ερώτημα γιατί εφόσον προάγει την ασφάλεια και ενώ παραδέχεται ότι σήμερα δεν υπάρχει επαρκές προσωπικό και σύγχρονα συστήματα, συνέστησε ομάδα εργασίας τον περασμένο Οκτώβριο για την αλλαγή της ονομαστικής χωρητικότητας του “Ελ. Βενιζέλος”, θέλοντας να παρακάμψει τα αποτελέσματα μελέτης για την οποία η ΥΠΑ πλήρωσε 150.000 ευρώ και παρέλαβε τον περασμένο Μάρτιο. Τι άλλαξε προς το καλύτερο τους τελευταίους μήνες για να αυξηθεί η ονομαστική χωρητικότητα;».

Ολα αυτά διημείφθησαν μεταξύ Ενωσης και ΥΠΑ στα τέλη Ιανουαρίου – αρχές Φεβρουαρίου 2025, πριν αρχίσουν δηλαδή να «αυγατίζουν» οι φετινές αργοπορίες αφίξεων λόγω ζητημάτων στον έλεγχο της εναέριας κυκλοφορίας. Ομως οι καθυστερήσεις δεν περιορίζονται μόνο σε αυτό: σύμφωνα με τον Eurocontrol, η πιο σημαντική αιτία καθυστέρησης είναι μακράν η «αλυσιδωτή», η οποία αναφέρεται στην αργοπορημένη άφιξη, με αποτέλεσμα να πηγαίνει πίσω η επόμενη πτήση με το ίδιο σκάφος.

Η επόμενη μεγαλύτερη ομάδα αιτιών καθυστέρησης ονομάζεται «Αεροπορική Εταιρεία». Σε αυτή την περίπτωση μιλάμε για καθυστερήσεις στην επιβίβαση, διαχείριση αποσκευών (συμπεριλαμβανομένης της εκφόρτωσης των αποσκευών των επιβατών που έχουν αργήσει στην πύλη), καθαρισμό αεροσκαφών, ανεφοδιασμού με καύσιμα, τροφοδοσία, τεχνικές βλάβες, προβλήματα με τα έγγραφα επιβατών, ακόμα και καθυστερημένη επιβίβαση ή και ασθένεια μελών του πληρώματος του αεροσκάφους.

Ορισμένες από τις καθυστερήσεις αναχώρησης ενδέχεται να εμπίπτουν στην κατηγορία «Αεροδρόμιο» και όχι «Αεροπορική Εταιρεία». Για παράδειγμα, ολόκληρο το σύστημα διακίνησης αποσκευών μπορεί να είναι εκτός λειτουργίας ή διάδρομοι προσγείωσης ή απογείωσης μπορεί να είναι κλειστοί για εργασίες.

Το Protagon, σε μια προσπάθεια να προβλέψει τι μέλει γενέσθαι το καλοκαίρι που μας έρχεται, προμηθεύτηκε από τον Eurocontrol τα στοιχεία των ημερήσιων γενικών καθυστερήσεων στις αφίξεις και στις αναχωρήσεις, τόσο για το αεροδρόμιο της Αθήνας όσο και για τα μεγαλύτερα αεροδρόμια του ευρωπαϊκού εναέριου χώρου. Συγκεκριμένα, κατόπιν ανάλυσης των στοιχείων, συγκρίναμε τις καθυστερήσεις στην Αθήνα για την τουριστική σεζόν του 2024 με τα αντίστοιχα στοιχεία για τα αεροδρόμια του Χίθροου στο Λονδίνο, του Ντε Γκολ στο Παρίσι, της Φρανκφούρτης, του Αμστερνταμ, της Μαδρίτης, της Λισαβόνας και της Κωνσταντινούπολης – τα οποία έχουν σαφώς μεγαλύτερη επιβατική κίνηση από αυτή του «Ελ. Βενιζέλος».

Οπως προέκυψε από την ανάλυση των στοιχείων, στην Αθήνα παρατηρείται το μεγαλύτερο ποσοστό αφίξεων με καθυστερήσεις άνω των 15 λεπτών σε σχέση με τον προγραμματισμένο χρόνο άφιξης την περίοδο Μαΐου-Αυγούστου 2024 σε σύγκριση με τα προαναφερθέντα αεροδρόμια. Για παράδειγμα, τον Μάιο του 2024 κατά μέσο όρο το 42,6% των αφίξεων στην Αθήνα παρουσίασε καθυστέρηση άνω των 15 λεπτών, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στα υπόλοιπα 8 αεροδρόμια κυμαινόταν από 17,4% έως 34,2%. Και η κατάσταση, όσο «βάθαινε» η σεζόν χειροτέρευε για την Αθήνα που έφτασε τον Ιούλιο στο σημείο μία στις δύο πτήσεις να παρουσιάζει καθυστέρηση άνω των 15 λεπτών κατά την άφιξη. Από τον Σεπτέμβριο και μετά, τα πρωτεία στον συγκεκριμένο τομέα πήρε η Λισαβόνα.

Καλύτερα για την Αθήνα ήταν τα πράγματα για τις καθυστερήσεις που παρατηρούνται στις αναχωρήσεις – τουλάχιστον σε σύγκριση με τα 8 προαναφερθέντα αεροδρόμια. Σε αυτόν τον τομέα για την τουριστική σεζόν του 2024 τα μεγαλύτερα ποσοστά καταγράφονται στο Φιουμιτσίνο της Ρώμης (40-60% των πτήσεων παρουσίαζαν κατά την αναχώρηση καθυστέρηση άνω των 15 λεπτών τους μήνες Μάιο-Αύγουστο). Η Αθήνα, στο ίδιο χρονικό διάστημα κυμαινόταν στο 35-42%.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News