Ο πόλεμος της πολιτικής χαρτογράφησης στις ΗΠΑ αποκαλύπτει το πώς η εξουσία και η δημοκρατία συγκρούονται στο πιο θεμελιώδες επίπεδο: την κάλπη. Το φαινόμενο του gerrymandering, δηλαδή της σκόπιμης ανακατανομής εκλογικών περιφερειών υπέρ ενός κόμματος, έχει φτάσει σε πρωτοφανή ένταση, μετατρέποντας τις εκλογές σε μάχη χαρτών και στρατηγικής.

Το gerrymandering είναι η σκόπιμη αλλαγή των ορίων των εκλογικών περιφερειών, ώστε να ευνοείται ένα συγκεκριμένο πολιτικό κόμμα ή ομάδα. Με έξυπνο σχεδιασμό των χαρτών, οι κυβερνώντες μπορούν να «μαζέψουν» ψηφοφόρους της αντιπολίτευσης σε λίγες περιοχές ή να τους «διασκορπίσουν» σε πολλές, μειώνοντας τη δύναμή τους. Ετσι, με βάση το εκλογικό σύστημα στις ΗΠΑ, ένα κόμμα μπορεί να κερδίζει περισσότερες έδρες, ακόμη κι αν συγκεντρώνει λιγότερες συνολικές ψήφους σε μια πολιτεία ή χώρα.

Εξω από μια λέσχη στο Μπέικερσφιλντ, μια μεγάλη πόλη της γεωργικής ενδοχώρας της Καλιφόρνιας, Ρεπουμπλικανοί ακτιβιστές και ψηφοφόροι πραγματοποιούν συγκέντρωση διαμαρτυρίας κατά της Πρότασης 50 (Proposition 50), ενός δημοψηφίσματος που θα επιτρέψει στο νομοθετικό σώμα της Καλιφόρνιας να εφαρμόσει έναν νέο εκλογικό χάρτη, ευνοϊκό για τους Δημοκρατικούς. «Η Πρόταση 50 θα καταστρέψει ό,τι έχει απομείνει από την Καλιφόρνια» λένε αγανακτισμένοι.

Κανονικά, η ανακατανομή εκλογικών περιφερειών πραγματοποιείται κάθε δέκα χρόνια, μετά την απογραφή, ώστε να αντικατοπτρίζονται οι δημογραφικές αλλαγές, εξηγεί ο Economist. Ομως, τον περασμένο Ιούλιο, ο Ντόναλντ Τραμπ άσκησε πίεση στους Ρεπουμπλικανούς του Τέξας να «χαράξουν» εκ νέου τον χάρτη της πολιτείας με τρόπο που θα τους εξασφάλιζε πέντε επιπλέον έδρες στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Αυτή η κίνηση πυροδότησε έναν πρωτοφανή εθνικό «πόλεμο χαρτών», που μπορεί να επεκταθεί σε περισσότερες από δώδεκα πολιτείες. Η Καλιφόρνια μπήκε στο παιχνίδι όταν ο Δημοκρατικός κυβερνήτης Γκάβιν Νιούσομ, προσπαθώντας να πιέσει τους Ρεπουμπλικανούς του Τέξας να κάνουν πίσω, αστειεύτηκε στο podcast του: «Ισως να το κάνουμε κι εμείς εδώ στην Καλιφόρνια».

Οταν το Τέξας τελικά ενέκρινε τον νέο χάρτη του, τον Αύγουστο, η απειλή του Νιούσομ μετατράπηκε σε οργανωμένη εκστρατεία. Ως η πολυπληθέστερη πολιτεία της χώρας, η Καλιφόρνια είναι το μοναδικό μέρος όπου οι Δημοκρατικοί μπορούν να ανακτήσουν αρκετές έδρες ώστε να αντισταθμίσουν την κομματική χαρτογράφηση του Τέξας. Επειδή όμως η Καλιφόρνια διαθέτει ανεξάρτητη επιτροπή ανακατανομής, η Βουλή της πολιτείας χρειάζεται την έγκριση των ψηφοφόρων για να προχωρήσει. Αν περάσει η Πρόταση 50, το νομοθετικό σώμα θα μπορεί να επαναχαράσσει τις περιφέρειες έως το 2030. Το δημοψήφισμα είναι προγραμματισμένο για τις 4 Νοεμβρίου, αλλά εκατομμύρια ψηφοφόροι έχουν ήδη ψηφίσει πρόωρα.

Παραδοσιακά, το κόμμα του προέδρου χάνει έδρες στις ενδιάμεσες εκλογές. Παρότι η δημοτικότητα του Τραμπ μειώνεται, οι Δημοκρατικοί δείχνουν αδύναμοι, και ένα νέο «μπλε κύμα» όπως εκείνο του 2018 φαίνεται απίθανο. Σε μια τόσο οριακή αναμέτρηση, ακόμα και μικρές μεταβολές λόγω χαρτογράφησης μπορεί να κρίνουν ποιος θα ελέγχει τη Βουλή και αν ο Τραμπ θα διατηρήσει την κυριαρχία του στο Κογκρέσο. Οι εκλογές για τη Γερουσία, που είναι πολιτειακές, δεν επηρεάζονται από το gerrymandering. Το πώς θα εξελιχθεί αυτή η «μάχη των χαρτών», σημειώνει ο Economist, παραμένει αβέβαιο.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι ψηφοφόροι της Καλιφόρνιας στηρίζουν οριακά την Πρόταση 50, κυρίως επειδή αυτή παρουσιάζεται ως απάντηση στην παρέμβαση του Τραμπ στο Τέξας. Λόγω του μεγάλου αριθμού εγγεγραμμένων Δημοκρατικών στην πολιτεία, ο Νιούσομ δεν χρειάζεται να μεταπείσει Ρεπουμπλικανούς ή ανεξάρτητους ψηφοφόρους· του αρκεί να κινητοποιήσει τους Δημοκρατικούς που εξοργίζονται με τον Τραμπ. Και φαίνεται ότι το καταφέρνει: ως τις 22 Οκτωβρίου, περίπου το 13% των ψηφοφόρων είχε ήδη ψηφίσει, με τους Δημοκρατικούς να αποτελούν το 45% των εγγεγραμμένων, αλλά το 51% των πρόωρων ψήφων.

Οι αντίπαλοι της πρότασης παραδέχονται ότι υστερούν. «Θα είναι πολύ δύσκολο να την εμποδίσουμε», λέει ο Ρεπουμπλικανός βουλευτής Κάρλ ΝτεΜάιο, που ηγείται της καμπάνιας κατά του μέτρου. Η Πρόταση 50 είναι καθ’ οδόν να γίνει ένα από τα πιο ακριβά δημοψηφίσματα στην Ιστορία της πολιτείας: οι δαπάνες πλησιάζουν τα 150 εκατ. δολάρια, με τους Δημοκρατικούς να υπερτερούν σε χρηματοδότηση έναντι των αντιπάλων τους, δύο προς ένα.

Η κομματική χαρτογράφηση έχει οδηγήσει στο παρελθόν σε παράλογα, σχεδόν κωμικά αποτελέσματα, υπενθυμίζει ο Economist. Στο Μπέικερσφιλντ, το κοινό ξαφνιάστηκε όταν έμαθε ότι η ανασχεδιασμένη 2η εκλογική περιφέρεια θα περιλαμβάνει Ρεπουμπλικανούς κοντά στα σύνορα με το Oρεγκον και έναν «βραχίονα» που εκτείνεται κατά μήκος της ακτής για να συμπεριλάβει Δημοκρατικούς από την περιοχή του Σαν Φρανσίσκο. Ο νέος χάρτης αναμένεται να κάνει πέντε ακόμη έδρες δυνητικά Δημοκρατικές, ενώ θα ενισχύσει και βουλευτές του κόμματος που βρίσκονται σε αμφίρροπες περιοχές.

Σε εθνικό επίπεδο, όμως, οι Δημοκρατικοί δύσκολα θα κερδίσουν αυτόν τον πόλεμο. Συζητούν με βουλευτές στο Μέριλαντ και το Ιλινόι για πιθανά νέα σχέδια χαρτογράφησης, αλλά οι δυνατότητες είναι περιορισμένες. «Ελπίζουμε κάθε Δημοκρατικός βουλευτής να αναλάβει δράση», λέει ο Πιτ Αγκιλάρ, επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας των Δημοκρατικών. Μικρές προσαρμογές αναμένονται και στο Ορεγκον, αλλά εκεί οποιαδήποτε νέα έδρα υπέρ των Δημοκρατικών θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τους υπάρχοντες βουλευτές.

Αντιθέτως, υπάρχουν περισσότερες ρεπουμπλικανικές πολιτείες πρόθυμες να επαναχαράξουν χάρτες υπέρ τους. Στο Μιζούρι, οι Ρεπουμπλικανοί βρήκαν τρόπο να εξασφαλίσουν άλλη μία έδρα, διασπώντας το Κάνσας Σίτι, αν και νομικές προσφυγές μπορεί να ακυρώσουν τον νέο χάρτη. Αυτήν την εβδομάδα, η Βόρεια Καρολίνα πρόσθεσε ακόμη μία Ρεπουμπλικανική έδρα. Ο Τραμπ συνεχίζει να ασκεί πίεση: ο κυβερνήτης της Ιντιάνα υπαινίχθηκε ότι αν η πολιτεία του δεν προχωρήσει σε ανακατανομή, ίσως «τιμωρηθεί» με μείωση ομοσπονδιακών κονδυλίων. Ακόμη και η Ρεπουμπλικανή κυβερνήτης του Νιου Χάμσαϊρ, Κέλι Αγιότ, φοβάται πιθανή εσωκομματική πρόκληση από κάποιον υποψήφιο, πιστό στον Τραμπ, αν αντιταχθεί στο gerrymandering.

Ωστόσο, η επαναχάραξη των χαρτών δεν εγγυάται νίκη. Οι Ρεπουμπλικανοί μπορούν να ελπίζουν ότι θα διατηρήσουν τις δύο νέες έδρες τους στο νότιο Τέξας μόνο αν οι ισπανόφωνοι ψηφοφόροι συνεχίσουν να τους στηρίζουν, κάτι που δεν είναι βέβαιο, καθώς η δημοτικότητα του Τραμπ έχει μειωθεί μεταξύ νέων και Λατίνων. Οι Δημοκρατικοί της Καλιφόρνιας, από την άλλη, τροποποίησαν τα όρια της 22ης περιφέρειας (περιοχή με πλειοψηφία Λατίνων που περιλαμβάνει το Μπέικερσφιλντ) ελπίζοντας να αποσπάσουν αυτή τη «ρευστή» έδρα, αλλά η μάχη παραμένει αμφίρροπη. «Και τα δύο κόμματα κάνουν λάθος υπολογισμούς», λέει στον Economist ο Ρεπουμπλικανός αναλυτής Μάικ Μαντρίντ. «Οι Δημοκρατικοί και οι Ρεπουμπλικανοί του Τέξας βασίζονται σε υπερβολικές υποθέσεις».

Οι συνέπειες αυτής της εθνικής αναμέτρησης μπορεί να είναι ευρύτερες. Μελέτες δείχνουν ότι όταν οι εκλογικές περιφέρειες γίνονται λιγότερο ανταγωνιστικές, μειώνεται η συμμετοχή των ψηφοφόρων. Και καθώς και τα δύο κόμματα θεωρούν ότι η απώλεια εξουσίας θα ήταν καταστροφική, αυξάνεται ο κίνδυνος πιο επιθετικών μορφών εκλογικής χειραγώγησης. Ο Νιούσομ ισχυρίζεται ότι πράκτορες της συνοριοφυλακής εμφανίστηκαν στην έναρξη της εκστρατείας υπέρ της Πρότασης 50 για να εκφοβίσουν τους συμμετέχοντες, υπονοώντας ότι η κυβέρνηση Τραμπ προσπαθεί να παρέμβει.

Κανείς δεν ξέρει πώς θα τελειώσει ο «πόλεμος των χαρτών». Ο καθηγητής Νίκολας Στεφανόπουλος του Χάρβαρντ υπενθυμίζει ότι η τελευταία φορά που η χώρα είδε τέτοια μεσοπρόθεσμη ανακατανομή ήταν στα τέλη του 19ου αιώνα, σε μια εποχή μεγάλης πολιτικής διαφθοράς, και τότε τα πράγματα ηρέμησαν μόνο όταν οι Ρεπουμπλικανοί κέρδισαν καθαρά. Σήμερα, πάντως, τα δικαστήρια και τα δημοψηφίσματα λειτουργούν ως αντίβαρο στις καταχρήσεις εξουσίας. Οπως λέει ο Αγκιλάρ: «Πιστεύω ότι η ανεξάρτητη ανακατανομή είναι δίκαιη και σωστή, αλλά όχι αν την εφαρμόζουν μόνο έξι ή επτά πολιτείες».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News