Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα του σύγχρονου κόσμου -ισάξιο με εκείνο των συνεπειών της κλιματικής κρίσης- είναι το ζήτημα της στέγης, δηλαδή της αδυναμίας του πολιτικού και οικονομικού συστήματος να ανταποκριθεί στην ολοένα και αυξανόμενη ζήτηση για κατοικίες, ιδιαίτερα στις μεγαλουπόλεις της Δύσης.

Διαβάζω στο περιοδικό The Economist (Housing – Special Report, Jan. 16th, 2020 edition) και πιο συγκεκριμένα σε ένα από τα κείμενα του αφιερώματος με τίτλο The Future: « (…) Στη Δύση, δεν είναι καθόλου λίγοι εκείνοι που είναι αντίθετοι, σχεδόν ενστικτωδώς, στην ανάπτυξη (μέσω της αγοράς των ακινήτων) και η αντίθεση τους αυτή οφείλεται, είτε στις συνέπειες που επιφέρει στη ζωή τους, είτε γιατί δεν τους αρέσει καν η ιδέα να συσσωρεύουν κέρδη οι κατασκευαστικές εταιρείες.  (…)Οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν επίσης να κάνουν περισσότερα για να εξηγήσουν γιατί η έλλειψη στέγης συνεπάγεται “άσχημα νέα για όλους”, αντί των καθιερωμένων πανηγυρισμών για την εκάστοτε αύξηση των τιμών στα ακίνητα. Απαιτούνται δραστικές ενέργειες. Μέχρι τότε, η στέγαση θα συνεχίσει να αποδυναμώνει τα θεμέλια του σύγχρονου κόσμου».

Να το θέμα – να και η πρόκληση. Δίπλα σε παραδοσιακούς συντελεστές διαμόρφωσης των δεδομένων όπως οι χρήσεις γης, η αξιοποίηση των δημόσιων κτημάτων, οι περιβαλλοντικοί περιορισμοί κ.α έρχονται να προστεθούν και νέοι, όπως η καταλυτική για τις πόλεις αύξηση των τουριστικών ροών και οι πλατφόρμες τύπου Airbnb κ.α.  σε μια περίοδο όπου οι δημόσιες παρεμβατικές πολιτικές για την στέγαση υποχωρούν και η αγορά κατέχει τον κυρίαρχο ρόλο.

Σοβαρό αντιστάθμισμα σε όλα αυτά δεν υπάρχει μιας και η έννοια της «κοινωνικής κατοικίας» δηλαδή η κατοικία ως ένα προϊόν που παράγεται πέραν των μηχανισμών του κράτους αλλά και της ιδιωτικής επιχείρησης που αποζητά το κέρδος βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα. Και όμως σε αυτό το κενό κρύβονται οι μεγάλες προκλήσεις για το πολιτικό προσωπικό και τους αιρετούς των τοπικών κοινωνιών.

Στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού Monocle (Φεβρουάριος 2020, τεύχος 130) μου κίνησε το ενδιαφέρον ένα δισέλιδο αφιέρωμα σε μια εξαιρετική πρωτοβουλία μιας ομάδας αρχιτεκτόνων, τα μέλη της οποίας «έχτισαν» εκ του μηδενός ένα αποτελεσματικό μοντέλο μιας σύγχρονης λειτουργικής αστικής πολυκατοικίας νέου τύπου που ανταποκρίνεται στις επιταγές της βιώσιμης ανάπτυξης και διαμορφώνει τους όρους μιας κοινότητας στο πλαίσιο μιας μεγαλούπολης της Δύσης. Προσοχή, οι Αυστραλοί κάθε άλλο παρά κοινόβια στήνουν – το μοντέλο τους πωλούν και τα κτήρια που κατασκευάζονται στη βάση του μοντέλου τους προσφέρουν διαμερίσματα πολλαπλών επιλογών (τετραγωνικά μέτρα, τιμές) στους ενδιαφερόμενους.

Σε μια περιδιάβαση στη πρώτη σελίδα του site του Nightingale Housing το μάτι μου «καρφώθηκε» στο μότο που κυριαρχεί: We make homes for people (Φτιάχνουμε σπίτια για τον λαό). Το μότο τους μπορεί να εκληφθεί και ως σύνθημα νοσταλγίας από το αμερικάνικο όνειρο της αμφισβήτησης του ΄60, τον Γαλλικό Μάη του ΄68 και τον πρόεδρο Μάο – μάλλον, τίποτα από όλα αυτά. Marketing του καλού καιρού μαζί με το φρέσκο στοιχείο της επιχειρηματικής καινοτομίας που λαμβάνει υπόψη τις κοινωνικά δεδομένα και ευαισθησίες.

Σύμφωνα με τα δικά τους λόγια: Το μοντέλο του Nightingale Housing είναι ο ηγέτης μιας επανάστασης για τις κατοικίες στις μεγάλες πόλεις διαμορφώνοντας τους όρους για να προσφερθούν κατοικίες που να ανταποκρίνονται στα κριτήρια της βιώσιμης ανάπτυξης – σε οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό επίπεδο.

O αρχιτέκτων Jeremy McLeod – ο εμπνευστής του όλου εγχειρήματος- και η πολυπληθής ομάδα των συνεργατών του ξεκινώντας την δράση τους από το 2013 έχουν καταφέρει να ολοκληρώσουν τρία projects, ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη άλλα εννέα. Η αρχή έγινε με το κτιριακό συγκρότημα των 24 διαμερισμάτων που έλαβε την ονομασία The Commons στο Brunswick, ένα προάστιο της Μελβούρνης – ένα προάστιο μόλις 4 χιλιόμετρα από το οικονομικό κέντρο της αυστραλιανής μεγαλούπολης συνδεδεμένο παραδοσιακά με την εργατική τάξη αλλά και με τις κοινότητες των Ιταλών και των Ελλήνων, μετεξελίχθηκε στις μέρες μας σε μια περιοχή που διακρίνεται για την bohemian culture αλλά και για την φιλοξενία μουσικών σκηνών και αιθουσών τέχνης. Σε αυτό βοηθάει και ο φοιτητόκοσμος που έχει επιλέξει να μένει στην περιοχή.

Αλλά, ας γυρίσουμε για λίγο στους αρχιτέκτονες του Nightingale Housing πέραν όλων των άλλων φαίνονται διαθέσιμοι να δώσουν στη νέα τάση του urbanism ένα ριζοσπαστικά καινοτομικό κοινωνικό πρόσωπο. Έτσι, επιλέγουν να φτιάχνουν κατοικίες της ανθρώπινης κλίμακας που να απευθύνονται και να εξυπηρετούν τις ανάγκες των ίδιων των πολιτών και όχι απλώς την τσέπη του κατασκευαστή και τις αποδόσεις των μετόχων του.

Με λίγα λόγια, πιστεύουν πως το  σημερινό μοντέλο ανάπτυξης που αποβλέπει πρωτίστως στην μέγιστη οικονομική απόδοση αλλά όχι στον άνθρωπο και τις ανάγκες του ή ακόμη περισσότερο στις επιπτώσεις που έχει στο περιβάλλον και στις τοπικές κοινότητες χρειάζεται να ανατραπεί μέσω των μικρών αλλά καταλυτικής αξίας «αστικών επαναστάσεων» στις μεγαλουπόλεις.

Στη χώρα μας ένα καλό παράδειγμα κοινωνικής παρέμβασης είναι το ΣΔΙΤ για τις φοιτητικές εστίες του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ρέθυμνο και το Ηράκλειο που δείχνει και το εύρος των επιλογών που έχει και η κυβέρνηση αλλά και οι φορείς της αυτοδιοίκησης ή και πρότυποι κοινωνικοί συνεταιρισμοί ως προς τις δημόσιες πολιτικές για την στέγαση.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News