Ο βρετανός πανεπιστημιακός Τίμοθι Γκάρτον Ας θυμάται τη δεκαετία του ’80 –δηλαδή τα χρόνια των κοσμογονικών επιτυχιών του προέδρου Ρόναλντ Ρέιγκαν–, μαζί και την «καταλυτική επίδραση» της γκορμπατσοφικής περεστρόικα στις ευρωπαϊκές εξελίξεις – δηλαδή τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης την επομένη των Χριστουγέννων του 1991.

Το κάνει με αφορμή την τριακονταετία που συμπληρώνεται από τα χρόνια των «συμπαντικών» αλλαγών στη Ρωσία, τριάντα χρόνια από εκείνη την τρομερή διετία 1989-1991, και αποφαίνεται ότι «τώρα είναι η Δύση αυτή που χρειάζεται μία περεστρόικα».

Τη χρειάζεται, γράφει ο Ας, ανεξαρτήτως του αδιαμφισβήτητου ιστορικού γεγονότος ότι στη Ρωσία η περεστρόικα δεν βοήθησε, όπως φιλοδοξούσε ο εμπνευστής της, στη μεταρρύθμιση του κομμουνιστικού συστήματος, αλλά στην εξαφάνισή του – μα και στην εξαφάνιση της χώρας θα μπορούσε να προσθέσει κάποιος, καθότι η ΕΣΣΔ «σβήστηκε» από τον χάρτη της Γης και ο ίδιος ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ αναγκάστηκε να ανακαλύψει τι εστί βιοποριστική πίτσα και πόσο πικάντικη είναι η γεύση της.

Η ιταλική εφημερίδα La Repubblica υπό τον τίτλο «Η περεστρόικα της Δύσης»  φιλοξενεί το άρθρο του γνωστού ιστορικού και καθηγητή Ευρωπαϊκών Σπουδών στην Οξφόρδη.

Το πρόβλημα της ανισότητας

Η Δύση θέλει αναζωογόνηση επειδή «από τον δυτικό θρίαμβο του 1989 και έπειτα» ο καπιταλισμός της πήρε χρηματιστικά (υπονοεί αντιπαραγωγικά) χαρακτηριστικά και προκάλεσε «εκπληκτικά επίπεδα ανισότητας στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο Ηνωμένο Βασίλειο». Ο Ας φρονεί ότι «μόνο η συνδυασμένη δράση των εταιρειών, των κυβερνήσεων και της κοινωνίας των πολιτών μπορεί να αντιμετωπίσει αυτήν την αδικία» και μάλιστα «με τα μέσα μιας ελεύθερης κοινωνίας».

Γράφει ότι «πλέον έχουμε μια σαφή ιδέα για τις αιτίες της αντιφιλελεύθερης αντεπανάστασης παγκοσμίως: βρίσκονται κυρίως στην αλαζονεία της φιλελεύθερης θριαμβολογίας μετά το 1989». Πιστεύει ότι «έχει έρθει η ώρα» αυτά τα προβλήματα «να τα αντιμετωπίσουμε».

Η περεστρόικα της Δύσης, όπως την οραματίζεται ο πανεπιστημιακός, θα στοχεύει στην «εκ θεμελίων αναδιάρθρωση του συστήματος» με την πλουραλιστική συνεργασία πολλών ενδιαφερομένων μερών, συμπεριλαμβανομένων των κυβερνήσεων, των κοινοβουλίων, των επιχειρήσεων, των πανεπιστημίων, των μη κυβερνητικών οργανώσεων και των πολιτών ως φυσικών προσώπων».

Δημοκρατισμός στα social media

Οι πλατφόρμες των κοινωνικών μέσων θα παίξουν τον δημοκρατικό ρόλο τους –ο καθηγητής κάνει εκτεταμένη αναφορά στην «ιδιωτική υπερδύναμη» του Facebook-, με βελτιωμένες λειτουργίες όμως, οι οποίες θα αποσκοπούν «στην ελευθερία έκφρασης και στη δημοκρατία». Για αυτόν τον υψηλό στόχο θα απαιτηθεί «αποτελεσματικότερος έλεγχος των χρηστών και των πραγματικών περιστατικών, ώστε να αποφευχθεί η διακίνηση ψεύτικων ειδήσεων» συμβουλεύει.

Η διατλαντική Δύση, επεκτείνει τον συλλογισμό του, έχει ήδη αποδυναμωθεί από την εξαφάνιση του κοινού εχθρού της, της Σοβιετικής Ενωσης. Και σε αυτό το αποδυναμωμένο έδαφος προκαλεί ο λαϊκισμός, τρεφόμενος από την απογοήτευση όσων βρίσκονται στο περιθώριο των κοινωνιών.

«Είναι δύσκολη η πρόκληση που θέτει η πολιτιστική διάσταση του λαϊκισμού» σημειώνει. «Επειδή η ανισότητα του πλούτου… εμπλουτίστηκε με την ανισότητα του σεβασμού». O Ας δίνει και παραδείγματα κρίσης της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και των δεσμών μεταξύ των Δυτικών: στη Βρετανία με αφορμή το Brexit και στις ΗΠΑ με αιτία τον Τραμπ.

Η πρότασή του είναι αισιόδοξη, επειδή πατά στο έδαφος της κρίσης: «Η Δύση δεν μπορεί απλώς να συνεχίσει σύμφωνα με τα συνήθη πρότυπα. Χρειάζεται περεστρόικα ως αντίδραση στη συστημική κρίση. Για την ευόδωσή της δημοκρατικής, πλουραλιστικής περεστρόικα της Δύσης, τα πάντα θα εξαρτηθούν από την ικανότητα των ατόμων να αξιοποιήσουν την ευκαιρία που προσφέρει η κρίση» καταλήγει.

(Το πλήρες άρθρο τού Τίμοθι Γκάρτον Ας στην ιταλική γλώσσα εδώ.)

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News