«Το παιδί είναι ο πατέρας του ενηλίκου». Αυτή τη σκοτεινή φράση του Freud προσπαθεί να εξηγήσει μαζί με άλλα, που αφορούν την ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη του παιδιού, στις 170 περίπου σελίδες του βιβλίου του «Μεγαλώνοντας μέσα στην ελληνική οικογένεια» (εκδόσεις Αρμός, 3η έκδοση), ο Ματθαίος Γιωσαφάτ, ψυχίατρος και ψυχαναλυτής.

Αν και κάθε άλλο παρά καλές σχέσεις έχω με την Ψυχανάλυση και τους ψυχαναλυτές, πήγα εκείνο το βράδυ που γινόταν η παρουσίαση του βιβλίου διότι με ενδιέφερε το θέμα και ομολογώ ότι δεν έχασα. Γνώρισα έναν ήρεμο ασπρομάλλη πια γιατρό, ιδρυτή του τμήματος Παιδοψυχολογίας στο Νοσοκομείο Παίδων Πεντέλης, που έχουν δει πολλά τα μάτια του στην Αγγλία και εδώ και έχει ακόμη περισσότερα να διηγηθεί, σε μια πολύ απλή γλώσσα, σχετικά με τη συμπεριφορά των ανθρώπων όταν φτιάχνουν οικογένεια. Και ακόμη χειρότερα, όταν αποκτούν παιδιά αλλά αποδεικνύεται τότε ακριβώς ότι δεν είχαν τα προσόντα γι αυτό. Διότι, αν πιστέψουμε έστω και λίγο την ψυχαναλυτική προσέγγιση σε συνδυασμό με κάποια από τα νεώτερα δεδομένα των νευροεπιστημών, από το πώς μας φέρθηκαν οι γονείς μας τους πρώτους δώδεκα μήνες περίπου καθορίζεται το πώς θα πορευτούμε στις σχέσεις μας μετά από είκοσι και τριάντα χρόνια, με όποιους διαλέξουμε για δικούς μας συντρόφους και με τα όποια παιδιά θα αποκτήσουμε. Ο ενήλικος εαυτός μας είναι αποτέλεσμα του παιδιού που ήμασταν κάποτε, προσπαθεί να εξηγήσει ο Ματθαίος Γιωσαφάτ. Εμπειρίες από τους δώδεκα πρώτους μήνες της ζωής μας, που νομίζουμε χαμένες, αφού σε καμία ηλικία δεν πολυθυμόμαστε το τι μας συνέβαινε όντας μόλις τριών και τεσσάρων μηνών, καθορίζουν προσωπικότητα και συμπεριφορές στην ενήλικη ζωή μας! Η συμπεριφορά της μητέρας τον πρώτο χρόνο ζωής και του πατέρα από τον δεύτερο εντυπώνονται λες σαν γραφή σε πλάκα από νωπό πηλό που ψήνεται στη συνέχεια χωρίς τη δική μας θέληση. Και κάποια στιγμή, που αρχίζουμε να δημιουργούμε σοβαρές ερωτικές σχέσεις, όλες αυτές οι χαραγματιές εμφανίζονται και αποκτούν νόημα.

Τη σεξουαλικότητα, την ανάγκη για δεσμό με άλλο πρόσωπο και την επαφή με άλλο σώμα την κουβαλούμε από τη στιγμή της γέννησής μας. Τον πρώτο χρόνο η σεξουαλικότητα είναι στοματικής μορφής, δηλαδή γύρω από το στόμα του παιδιού και το βοηθάει να ψάχνει με μανία το στήθος της μητέρας του άρα και την επιβίωσή του. Την ίδια στιγμή έχει ανάγκη και από χάδια, πολλά χάδια. «Η έλλειψή τους είναι η βασικότερη αιτία συζυγικής δυσαρμονίας αργότερα», γράφει ο Ματθαίος Γιωσαφάτ. Τον επόμενο χρόνο η σεξουαλικότητα γίνεται εντονότερη στον πρωκτό και την ουρήθρα. Αν το παιδί είναι ευχαριστημένο με τη μαμά του τον μπαμπά του ή έστω τη νταντά του τότε τους δίνει τα κόπρανα και τα ούρα του, αν όχι αρχίζουν τα προβλήματα. Και με την άρνηση τότε που συνοψίζεται σχηματικά στο «δεν στα δίνω» δηλαδή την άρνηση να τα… κάνει μόνο που αυτή η δυσκοιλιότητα ξαναβγαίνει στη μέση στη ζωή με τον όποιο ή την όποια σύντροφο: «δεν σου δίνω αυτά που θέλεις».

Στην ερωτική μας ζωή, επιμένει ο συγγραφέας, αυτά που κάναμε στην αγκαλιά της μάνας μας τα κάνουμε και στην αγκαλιά του συντρόφου μας. «Πρόκειται για παλινδρόμηση σ’ εκείνη την περίοδο…Επαναλαμβάνουμε όλο τον κύκλο της παιδικής σεξουαλικότητας. Μετά αρχίζει η ερωτική πράξη να γίνεται πιο άγρια. Και όλοι οι άντρες, και αυτοί που δεν τα λένε, νιώθουν την ανάγκη να κάνουν κακό, να «σκίσουν» τη γυναίκα».

Εννοείται πως καταδικάζει το να κοιμούνται τα παιδιά στο ίδιο κρεβάτι με τους γονείς με διάφορες δικαιολογίες και αναφέρει πως «η συνηθισμένη Ελληνίδα μητέρα, ιδίως παλαιότερα, κολλούσε στο γιό της γιατί οι σχέσεις με τους άντρες ήταν δύσκολες, η γυναίκα ήταν κατώτερη, ο σύζυγος μπορεί και να την έδερνε, οπότε ο μόνος που της έδινε σημασία, που την αγαπούσε, ο μόνος προστάτης της ήταν ο γιός της. Και τον έκανε του χεριού της». Τέλος, μια από τις πιο δυνατές φράσεις του βιβλίου είναι κατά τη γνώμη μου αυτή για τα διαζύγια: «Οι γάμοι είναι πολύ καλύτεροι από παλιά. Όλοι νομίζουν ότι είναι χειρότεροι γιατί αυξάνονται τα διαζύγια. Αυξάνονται όμως γιατί οι άνθρωποι θέλουν μια καλύτερη σχέση».

Τα λέει απλά ο Γιωσαφάτ σε όλες τις σελίδες του βιβλίου με βασικό πιστεύω ότι «τον εντονότερο ρόλο στην προσωπικότητά μας παίζουν τα μικρά γεγονότα της βρεφικής ηλικίας» Ακόμη και η συμπεριφορά μας στο κρεβάτι μπορεί να καθορίζεται από αυτά! Και κάποιος φίλος που συνάντησα αμέσως μετά το τέλος της παρουσίασης, καλά περπατημένος στους δρόμους της Ψυχανάλυσης και της Ψυχολογίας, όταν τον ρώτησα πώς του φάνηκε συνόψισε τη βραδιά με λίγες λέξεις λέγοντας:  «Δεν άκουσα κάτι που δεν το ήξερα έως τώρα αλλά δεν είπε και τίποτα λάθος». Από τη δική μου πλευρά θεωρώ ότι το βιβλίο σε πολλούς ανθρώπους θα είναι πολύ χρήσιμο, όταν μάλιστα είναι και τόσο απλά γραμμένο. Όμως ένα λάθος πιστεύω πως κάνει ο κ. Γιωσαφάτ τουλάχιστον σε ένα σημείο. Όταν γενικεύει με τρόπο που μου θυμίζει αστρολόγο, για τα παιδιά που βγαίνουν στους δρόμους και συγκρούονται με τα όργανα της εξουσίας. Θεωρεί ότι είναι παιιδά των Βορείων Προαστίων που δεν χόρτασαν μητρική φροντίδα στους πρώτους μήνες της ζωής τους. Φθάνει μάλιστα να γράψει: «Τα διαταραγμενα παιδιά είναι εκείνα τα βίαια που πάνε στα γήπεδα και τα σπάνε-όπως τα ‘σπασαν το Δεκέμβριο (ο τονισμός δικός μου). Νομίζω ότι εδώ μπλέκονται οι ταραξίες των γηπέδων με αυτούς που διαμαρτυρήθηκαν για το θάνατο του Α. Γρηγορόπουλου. Επίσης πιο πριν έχει γράψει: «Οι αναρχικοί είναι εκείνοι που τότε δεν δέχτηκαν αυτή την τυφλή υπακοή στους γονείς». Βιαστική κρίση νομίζω και ισοπεδωτική. (Μια απόπειρα ερμηνείας της βάρβαρης οπαδικής συμπεριφοράς με βάση τις ψυχαναλυτικές θεωρίες κάναμε στο άρθρο: Ο φανατίλας πάει ντέρμπι- 29.11.2009)

Πέρα από αυτές τις αντιρρήσεις πάντως, ακόμη και για όσους ενδιαφέρει το θέμα σεξ μόνο ως απόλαυση, θεωρώ πολύ πιο χρήσιμο το βιβλίο αυτό από ένα άλλο που θα περιείχε ας πούμε τις 100 πιο θεαματικές στάσεις.
 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News