Ενα βραβευμένο με Οσκαρ (και BAFTA) ντοκιμαντέρ έγινε η αφορμή για μια συγκλονιστική αποκάλυψη σχετικά με την υπόθεση της απόπειρας δολοφονίας του ηγέτη της ρωσικής αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι, η οποία εξέθεσε ανεπανόρθωτα τον πρόεδρο της χώρας Βλαντίμιρ Πούτιν. Το παρασκήνιο γύρω από την ταινία τεκμηρίωσης «Ναβάλνι» θα μπορούσε να αποτελέσει σπουδή ακόμα και για καταξιωμένους ερμηνευτές.

Στην απονομή των 95ων βραβείων Οσκαρ, που έγινε στο Λος Αντζελες το βράδυ της Κυριακής (ξημερώματα Δευτέρας, ώρα Ελλάδος) το ντοκιμαντέρ του Ντάνιελ Ρόερ θριάμβευσε και πήρε το χρυσό αγαλματάκι. Ομως ο πρωταγωνιστής και αντικείμενο της δημοσιογραφικής έρευνας πίσω από την ταινία δεν μπορούσε να είναι παρών στην τελετή, ούτε φυσικά να το γιορτάσει. Ο Αλεξέι Ναβάλνι ίσως δεν θα μάθει καν για τη διάκριση της ταινίας, καθώς βρίσκεται σε απομόνωση σε μια ρωσική φυλακή ανατολικά της Μόσχας.

«Ο σύζυγός μου είναι στη φυλακή, απλώς επειδή είπε την αλήθεια. Ο σύζυγός μου είναι στη φυλακή απλώς επειδή υπερασπίστηκε τη δημοκρατία», είπε η Γιούλια Ναβάλνι. «Αλεξέι, ονειρεύομαι την ημέρα που θα είσαι ελεύθερος και θα είναι ελεύθερη και η χώρα μας. Μείνε δυνατός, αγάπη μου. Ευχαριστώ».

Το εξαιρετικό «Ναβάλνι» βασίζεται στην εξονυχιστική έρευνα της Μπέλινγκατ, μιας ομάδας ανεξάρτητων δημοσιογράφων και ερευνητών από τη Βρετανία, με ιδρυτή τον Ελιοτ Χίγκινς, δημοσιογράφο από το Λέστερ που είχε εγκαταλείψει τις σπουδές του στα ΜΜΕ. Αποστολή της ομάδας ήταν να αποκαλύψει πώς πράκτορες της ρωσικής μυστικής υπηρεσίας FSB επιχείρησαν να δηλητηριάσουν τον ηγέτη της αντιπολίτευσης απλώνοντας τη χημική ουσία Νόβιτσοκ στα εσώρουχά του.

Η ομάδα ήταν έτοιμη να ολοκληρώσει το πόρισμα των ερευνών της, όταν ο «πρωταγωνιστής» τους ανέλαβε τη φαινομενικά απέλπιδα πρωτοβουλία να επικοινωνήσει με τους πράκτορες που η Μπέλινγκατ είχε εντοπίσει ότι παρακολουθούσαν τον Ναβάλνι, τρία χρόνια πριν την απόπειρα δολοφονίας του. Το αποτέλεσμα των τηλεφωνημάτων ήταν εντελώς αναπάντεχο, καθώς ο ίδιος ο Ναβάλνι κατάφερε να εκμαιεύσει τις λεπτομέρειες της επιχείρησης από έναν φοβισμένο πράκτορα!

Βρισκόμαστε στα τέλη του 2020 και ο Ναβάλνι έχει συνέλθει πλήρως από την απόπειρα δηλητηριασμού του, την οποία είχε αναθέσει ο Πούτιν το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς σε μια ομάδα πρακτόρων της FSB. Η απόπειρα είχε γίνει κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του ηγέτη της ρωσικής αντιπολίτευσης στη Σιβηρία. Ο ρώσος πρόεδρος είχε απαυδήσει από τις ειρωνικές καταγγελίες του Ναβάλνι στο δημοφιλές κανάλι του στο YouTube.

Ο Ναβάλνι αρρώστησε και η κατάστασή του άρχισε να χειροτερεύει στη διάρκεια της πτήσης, με αποτέλεσμα το αεροπλάνο να κάνει επείγουσα προσγείωση, ώστε ο δηλητηριασμένος ηγέτης να μεταφερθεί στο νοσοκομείο. Μια ΜΚΟ για τα ανθρώπινα δικαιώματα έστειλε ένα αεροπλάνο για να τον μεταφέρει στη Γερμανία, όπου σταδιακά ανάρρωσε.

Μερικούς μήνες αργότερα, στα τέλη του 2020, ο Ναβάλνι είχε επισκεφθεί ένα από τα γραφεία της Μπέλινγκατ και συζητούσε με τον Χρίστο Γκρόζεφ, τον βούλγαρο ερευνητή της ομάδας που είναι υπεύθυνος για ρωσικά θέματα. Εκεί ο Γκρόζεφ τού αποκάλυψε τις ταυτότητες των πρακτόρων της FSB που τον παρακολουθούσαν κρυφά για τρεις μήνες πριν την απόπειρα δηλητηριασμού του.

Περισσότερο για λόγους περιέργειας παρά ουσίας, ο Ναβάλνι άρχισε να τηλεφωνεί στους πράκτορες, θεωρώντας ότι θα του κλείσουν το τηλέφωνο στα μούτρα. Οντως, οι πρώτοι που απάντησαν τις κλήσεις του τις τερμάτισαν αμέσως μόλις ο Ναβάλνι τους έλεγε το όνομά του. Στη συνέχεια, όμως, άρχισε να προσποιείται ότι ήταν κρατικός υπάλληλος που ερευνούσε τι πήγε στραβά με την απόπειρα δολοφονίας.

Ο Κονσταντίν Κουντριάβτσεφ, ένας στρατιωτικός χημικός, έπεσε θύμα του δολώματος και αποκάλυψε όλη την αλήθεια. Είπε ότι η επιχείρηση ίσως να μην είχε αποτύχει αν το αεροπλάνο έμενε στον αέρα για περισσότερο χρόνο, αντί να αλλάξει άμεσα κατεύθυνση, προς το νοσοκομείο. Χωρίς να γνωρίζει ότι μιλούσε με τον ίδιο τον Ναβάλνι, αποκάλυψε ότι ήταν μέλος μιας ομάδας που είχε πάει να πάρει και να καθαρίσει τα ρούχα του Ναβάλνι όταν εκείνος ήταν στο νοσοκομείο, και ότι η μεγαλύτερη συγκέντρωση της νευρικής ουσίας βρισκόταν στην περιοχή του καβάλου του, στο εσώρουχό του.

Ο ακλόνητος Ναβάλνι κράτησε τον επιστήμονα στο τηλέφωνο επί 49 λεπτά. «Ηταν μια εξαιρετική παράσταση» λέει ο Χίγκινς στους Times του Λονδίνου. «Είναι τόσο ψύχραιμος και μαζεμένος. Κάνει όλες τις σωστές ερωτήσεις». Ο Χίγκινς και ο Γκρόζεφ, που ήταν παρόντες στο τηλεφώνημα, πιστεύουν ότι ο Ναβάλνι υπήρξε τόσο πειστικός που αξίζει βραβείο Οσκαρ για την «ερμηνεία» του.

Για καλή τους τύχη, παρών στο τηλεφώνημα με τον Κουντριάβτσεφ ήταν και ο Ντάνιελ Ρόερ, ο σκηνοθέτης αυτού που θα μετατρεπόταν αργότερα σε ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους. Ο Ρόερ τράβηξε πλάνα από το τηλεφώνημα και τα συμπεριέλαβε στην οσκαρική ταινία του. Το ντοκιμαντέρ εξηγεί πώς ο Ναβάλνι εργάστηκε ως δικηγόρος, έγινε ακτιβιστής κατά της διαφθοράς και τελικά ηγέτης του κόμματος Ρωσία του Μέλλοντος.

Τον Ιανουάριο του 2021 ο Ναβάλνι πήρε την ασύλληπτα γενναία απόφαση να επιστρέψει στη Μόσχα, όπου και συνελήφθη, όπως γνώριζε εκ των προτέρων. Τώρα, στην ηλικία των 46 ετών, βρίσκεται ακόμα στη φυλακή, τον περισσότερο καιρό στην απομόνωση, ενώ η υγεία του επιδεινώνεται, σύμφωνα με τα ρεπορτάζ.

Το απόγευμα μετά το αποκαλυπτικό τηλεφώνημα η ομάδα Μπέλινγκατ δημοσιοποίησε τα αποτελέσματα της επίπονης έρευνάς της για τις ταυτότητες της ομάδας των ρώσων πρακτόρων, αλλά αποφάσισε να αποκρύψει το ενοχοποιητικό τηλεφώνημα. Λίγες ημέρες αργότερα ο πρόεδρος Πούτιν έδωσε συνέντευξη Τύπου και ισχυρίστηκε πως ναι μεν οι υπηρεσίες ασφαλείας έπρεπε να παρακολουθούν τον Ναβάλνι (τον οποίο δεν κατονόμασε), αλλά δεν υπήρχε κανένας λόγος να τον δηλητηριάσουν.

Χωρίς να γνωρίζει τον άσο στο μανίκι της Μπέλινγκατ, ο Πούτιν προσέθεσε αυτό που πιθανώς θεωρούσε ως ανατριχιαστικό καύχημα για την ισχύ των υπηρεσιών ασφαλείας του. Αν ήθελαν να τον δηλητηριάσουν, πρότεινε χαμογελώντας, «μάλλον θα είχαν τελειώσει τη δουλειά». Λίγη ώρα μετά τη συνέντευξη Τύπου του Πούτιν, η Μπέλινγκατ διέρρευσε στο Διαδίκτυο την ηχογράφηση του ενοχοποιητικού τηλεφωνήματος.

Είναι δύσκολο να υπερεκτιμηθεί η οργή του Πούτιν για την έρευνα της Μπέλινγκατ. Τον περασμένο Δεκέμβριο ο Γκρόζεφ μπήκε στη λίστα των περισσότερο καταζητούμενων της Ρωσίας, με αποτέλεσμα η Βουλγαρία, από όπου κατάγεται, να διαμαρτυρηθεί επισήμως στη Μόσχα. Ο Γκρόζεφ «κάλεσε τους δικηγόρους του στη Ρωσία για να μάθουν για ποιο λόγο ήταν στη λίστα και οι αρχές απάντησαν ότι δεν υπήρχαν επίσημες κατηγορίες εναντίον του. Βρίσκεται απλώς στη λίστα καταζητούμενων, χωρίς επίσημο λόγο», αποκαλύπτει ο Χίγκινς.

Τον περασμένο μήνα ο Γκρόζεφ είπε ότι είχε προειδοποιηθεί από τις αυστριακές Αρχές να μην επιστρέψει στο σπίτι του στη Βιέννη. Οπως ανακάλυψε, ένας πρώην αυστριακός πράκτορας ασφαλείας είχε διαρρεύσει τα προσωπικά του στοιχεία στους Ρώσους. Σήμερα βρίσκεται στις ΗΠΑ. «Διέφυγε από την Ευρώπη. Του είπαν ότι δεν είναι ασφαλές για αυτόν να βρίσκεται εδώ» λέει ο Χίγκινς.

«Είναι μια πολύ σοβαρή απειλή για τον Χρίστο. Είναι τρελό να μην μπορείς να ζεις στην Ευρώπη επειδή η Ρωσία έχει τέτοια εμβέλεια εντός της ηπείρου ώστε να μπορεί να απειλεί πολίτες. Προφανώς, δεν μπορεί να γίνει τίποτε άλλο από το να πουν στον απειλούμενο να φύγει από το σπίτι του: “Αδυνατούμε να σε προστατέψουμε άλλο, λόγω της Ρωσίας”», συμπληρώνει ο Χίγκινς.

Ο δημοσιογράφος αποκαλύπτει ότι υπάρχει πρόβλημα με τους ρώσους πράκτορες, οι οποίοι μετακινούνται σε όλη την Ευρώπη όταν βρίσκονται εντός Σένγκεν, χωρίς βίζα. «Το εκμεταλλεύονται και στοχοποιούν ανθρώπους και ανατινάζουν πράγματα και προσπαθούν να δολοφονήσουν τους στόχους τους».

Πριν από την τελετή απονομής των βραβείων BAFTA, τον περασμένο μήνα, ο Γκρόζεφ είπε ότι ο ίδιος και η οικογένειά του είχαν ενημερωθεί από την αστυνομία ότι δεν μπορούσαν να παρευρεθούν στην εκδήλωση επειδή αντιπροσώπευαν «κίνδυνο για τη δημόσια ασφάλεια». Η μητροπολιτική αστυνομία του Λονδίνου ανέφερε σε ανακοίνωσή της ότι οι αποφάσεις για τη συμμετοχή στα βραβεία ήταν αποκλειστικά ζήτημα των οικοδεσποτών.

Ωστόσο ο Γκρόζεφ βρέθηκε στο Λος Αντζελες.

Ο απόηχος των αποκαλύψεων της «Μπέλινγκατ» –στις οποίες βασίζεται το βραβευμένο ντοκιμαντέρ– περιλαμβάνει, πέρα από τις απειλές για τη ζωή των μελών της. και τη μοίρα του πράκτορα που αποκάλυψε άθελά του την αλήθεια για την απόπειρα δολοφονίας του Ναβάλνι. Ο Κονσταντίν Κουντριάβτσεφ έχει εξαφανιστεί και θεωρείται πλέον αγνοούμενος.

Στη Ρωσία, οι διαδικασίες έχουν αυστηροποιηθεί. Οι προσπάθειες απόκτησης πληροφοριών για αξιωματικούς της FSB. είναι πιθανό να χτυπήσουν τον κώδωνα του κινδύνου και να οδηγήσουν σε ένα χτύπημα στην πόρτα όποιου προσπαθεί να αποκτήσει πρόσβαση σε αυτές. Αλλά, σύμφωνα με τον Χίγκινς, θα υπάρχουν πάντα τρόποι εκμαίευσης πληροφοριών. «Οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες δεν θα είναι σε θέση να παρακολουθούν όλους τους πιθανούς στόχους της δημοσιογραφικής έρευνας για πάντα» ελπίζει.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News