Αν κάτι πράγματι αλλάζει στο Ιράν, μετά την ιστορική συμφωνία με τις ΗΠΑ για τα πυρηνικά, αυτό δεν έχει φανεί ακόμη στην οικονομία της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Και δεν πρόκειται να φανεί γρήγορα στις διπλωματικές σχέσεις με άλλες χώρες, ούτε θα αποδειχθεί άμεσα από την πρόσφατη επανεκλογή του μετριοπαθούς Χασάν Ροχανί.

Η εξωστρέφεια της χώρας φαίνεται σε ένα μουσείο. Βρίσκεται στο κέντρο της πρωτεύουσας, πολύ κοντά στο πανεπιστήμιο της Τεχεράνης και δίπλα σε έναν τοίχο που γράφει «Θάνατος στις ΗΠΑ». Μέσα του παρουσιάζεται ό,τι προσπάθησαν να αφανίσουν από ιρανικό έδαφος οι ιρανοί πολιτικοί και θρησκευτικοί ηγέτες των τελευταίων δεκαετιών: ο δυτικός πολιτισμός του Ιράν.

Το ιρανικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης παρουσιάζει μία έκθεση με 1.700 έργα κορυφαίων ευρωπαίων και αμερικανών ζωγράφων του 20ού και 10ου αιώνα: Ανρί Ματίς, Εντγκάρ Ντεγκά, Πιερ Ογκίστ Ρενουάρ, Τζάκσον Πόλοκ, Αντι Γουόρχολ, Χένρι Μουρ, Αλμπέρτο Τζιακομέτι, Πάμπλο Πικάσο.

Είναι μόνο τα μισά έργα από την τεράστια συλλογή (αξίας περίπου 2,6 δισ. ευρώ!) που βρισκόταν θαμμένη τις τελευταίες δεκαετίες σε θησαυροφυλάκιο της Τεχεράνης. Τα αριστουργήματα του δυτικού πολιτισμού τα είχε συγκεντρώσει με επιμονή -αλλά με λεφτά του κράτους από τα αποθέματα πετρελαίου- η Φαράχ Ντιμπά Παχλαβί, τρίτη σύζυγος του σάχη, Ρεζά Παχλαβί, τελευταία αυτοκράτειρα της χώρας.

Εκτός από το μπάσκετ, τα γαλλικά και τη μόδα, η Παχλαβί λάτρευε τις τέχνες. Συγκέντρωνε πίνακες απ’ όλο τον κόσμο. Είχε φέρει τον ίδιο τον Αντι Γουόρχολ στην Τεχεράνη για να της φτιάξει το πορτρέτο. Το 1977 η («πανέμορφη και παμπόνηρη», όπως την είχε χαρακτηρίσει ο Σαρλ Ντε Γκολ) Φαράχ- παρουσίασε για πρώτη φορά τη συλλογή της στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που χτίστηκε ειδικά γι’ αυτόν τον σκοπό. Λίγους μήνες μετά, άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα δείγματα της ισλαμικής επανάστασης: απεργίες, διαδηλώσεις, πυρκαγιές, επιθέσεις. Ο σάχης και η αυτοκράτειρα του έπρεπε να εγκαταλείψουν τη χώρα -η, 78χρονη σήμερα, Φαράχ ακόμη ζει αυτοεξόριστη στο εξωτερικό, ανάμεσα στο Παρίσι και στην Ουάσιγκτον.

Το 1979 ανέλαβε ο νέος ηγέτης, Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί και ξαφνικά καθετί δυτικό στη χώρα ήταν καταραμένο. Οι υπεύθυνοι του μουσείου έκρυψαν ολόκληρη τη συλλογή κάτω από τη γη, σε θησαυροφυλάκιο με βαριές πόρτες και κώδικα ασφαλείας. Τα έργα έμειναν εκεί για 38 χρόνια. «Αισθανόμουν τεράστια ευθύνη», εξηγεί στους βρετανικούς Times, ο 65χρονος Φιρούζ Σαμπχαζί Μογκαντάμ, ένας από τους φύλακες του μουσείου που ανέλαβε να τα συντηρεί.

Δεν τον ανησυχούσαν οι Φρουροί της Επανάστασης. Το χειρότερο που έκαναν ήταν αιφνιδιαστικές επισκέψεις στο θησαυροφυλάκιο, οι οποίες πάντα κατέληγαν σε γέλια, γιατί «δεν καταλάβαιναν τίποτα από Τέχνη». Αυτό που τον προβλημάτιζε ήταν οι συνθήκες του θησαυροφυλακίου και πώς θα επηρέαζαν τους πίνακες. «Ετρεμα για το τι θα συνέβαινε σε περίπτωση πλημμύρας. Ευχαριστώ τον θεό που μπόρεσα να τους σώσω», τονίζει. 

Αφού λοιπόν υπογράφηκε η ιστορική συμφωνία το 2015, σηματοδοτώντας την προσέγγιση του Ιράν στη Δύση, η Δύση άρχισε να δηλώνει ενδιαφέρον για την τεράστια συλλογή. Το μουσείο δέχθηκε δεκάδες αιτήσεις από ιδρύματα που ήθελαν επιτέλους να δανειστούν τους ξεχασμένους θησαυρούς. Υπογράφηκαν οι πρώτες συμφωνίες με τη Γερμανία και την Ιταλία, αλλά άρχισαν να αντιδρούν ιρανοί καλλιτέχνες.

«Δεν έχουμε πρόβλημα με τους πολιτισμικούς δεσμούς, αλλά πώς γίνεται να μεταφερθούν μονομιάς 35 αριστουργήματα;», εξήγησε ένας από αυτούς στη δημοσιογράφο των βρετανικών Times. «Οι πίνακες αγοράστηκαν από την αυτοκράτειρα Φαράχ, δεν είναι σαφής η ιδιοκτησία τους, οπότε φοβόμαστε μήπως τα πάρουν. Οποιοσδήποτε μπορεί να τα διεκδικήσει. Και κανένας δεν μπορεί να μας διαβεβαιώσει ότι θα επιστραφεί το πρωτότυπο και όχι ένα αντίγραφο», τόνισε. 

Ετσι, λοιπόν, ακυρώθηκαν οι συμφωνίες και οι υπεύθυνοι του μουσείου -με την έγκριση του υπουργείου Πολιτισμού και Ισλαμικής Καθοδήγησης- αποφάσισαν να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία και να διοργανώσουν μία έκθεση που θα προσελκύσει επισκέπτες απ’ όλο τον κόσμο. Το Ιράν κάνει ένα τεράστιο βήμα.

Με προϋποθέσεις βεβαίως. Οπως επισημαίνει η δημοσιογράφος των Times, οι πιο προσεκτικοί επισκέπτες του μουσείου θα παρατηρήσουν ότι το τρίπτυχο «Two Figures Lying on a Bed with Attendants» του Φράνσις Μπέικον, στην πραγματικότητα, όπως παρουσιάζεται στην έκθεση, είναι δίπτυχο. Λείπει το κρεβάτι! Ο μεσαίος πίνακας, που απεικονίζει δύο άνδρες στο ίδιο κρεβάτι, δεν εγκρίθηκε. Υπάρχουν πάντως ακόμη τα καρφιά που μαρτυρούν ότι κάτι λείπει από τον τοίχο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News