Η καυτή «πατάτα της Ευρώπης, το Προσφυγικό – Μεταναστευτικό, αχνίζει ακόμη στην ελληνική Επικράτεια. Μπορεί το αποτύπωμά του από την εποχή που οι ευάλωτοι πρωταγωνιστές του «λιάζονταν» στον δημόσιο χώρο να έχει αλλάξει, το πρόβλημα ωστόσο έξι χρόνια μετά εξακολουθεί να είναι υπαρκτό, απαιτώντας διαχείριση – κάθε άλλο παρά με λύσεις εμβαλωματικές. Το φαινόμενο άλλωστε δεν γνωρίζει τοπόσημα. Η Μυτιλήνη, το Καρά Τεπέ, η Αθήνα, ο Ελαιώνας, αλλά και μικρές πόλεις ανά τη χώρα που σηκώνουν βαρύ φορτίο…

Σε πρόσφατη συνάντησή του με τον αρμόδιο υπουργό Νότη Μηταράκη, ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης παραδέχθηκε ότι περιοχές, γειτονιές ολόκληρες της πόλης έχουν ξεπεράσει το σημείο κορεσμού: «Η Αθήνα έχει σηκώσει δυσανάλογα μεγάλο βάρος και έχει κάνει περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα», εκτίμησε, χωρίς να κρύψει την προσδοκία του για ειδική στρατηγική διαχείρισης του Προσφυγικού-Μεταναστευτικού στην πρωτεύουσα, όπου και καταλήγει ο μεγαλύτερος αριθμών των ανθρώπων που έχουν περάσει τα σύνορα.

Τι έχει κάνει η Αθήνα για τους πρόσφυγες και μετανάστες;

Οι γνώστες είναι βεβαίως σε θέση να θυμούνται ότι επί δημαρχίας Γιώργου Καμίνη, η Αθήνα είχε συνεργαστεί – στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας Urban Agenda – με πόλεις άλλων χωρών, όπως το Γκντασκ της Πολωνίας, η Βαρκελώνη, η Μαδρίτη, το Άμστερνταμ, το Μπρίστολ, προκειμένου να δεχθούν δεκάδες πρόσφυγες και μετανάστες στους κόλπους τους. Ακόμη και εντός των συνόρων, είχε αναπτυχθεί πρωτοβουλία για κατανομή των προσφύγων, το Δίκτυο Πόλεων για το Προσφυγικό.

Στην αρχή ουδεμία πόλη επέδειξε ενδιαφέρον πλην της Θεσσαλονίκης, της Θεσσαλονίκης του Γιάννη Μπουτάρη. Μετά όμως… Πειραιάς, Φιλαδέλφεια – Χαλκηδόνα, Αγιος Δημήτριος, Ιωαννιτών, Καρδίτσας, Λάρισας, Τρικάλων, Τήλου, Τρίπολης, Λειβαδέων, Ηρακλείου Κρήτης υποδέχθηκαν κόσμο που αναλογούσε στις δυνάμεις τους.

Διαβλέποντας τις διαστάσεις του φαινομένου, ο Γιώργος Καμίνης ήταν ο πρώτος από τους άρχοντες της Αυτοδιοίκησης που έφτιαξε αντιδημαρχία για το Προσφυγικό, υπό τον Λευτέρη Παπαγιαννάκη.

Στελέχη του δήμου μιλούν, δε, για μικρά αλλά κρίσιμα επιτεύγματα, όταν αναφέρονται στο πιλοτικό πρόγραμμα Curing the Limbo, με τη συνεργασία της Caritas (της ΜΚΟ της Καθολικής Εκκλησίας) και του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στο Παρατηρητήριο Προσφυγικών Ροών, στο πλαίσιο επίσης πιλοτικού προγράμματος 5 εκατ. ευρώ, του Urban Innovation Action, με βασικό στόχο την εργασιακή ένταξη των προσφύγων στις πόλεις, με τη βοήθεια και παράλληλων μαθημάτων γλώσσας, ώστε να ανεξαρτητοποιηθούν ουσιαστικά.

Στο Κέντρο Συντονισμού που δημιουργήθηκε στον δήμο (σσ: διατέθηκε κτίριο στην οδό Μαιζώνος, στην πλατεία Βάθη) για πλείστες όσες δραστηριότητες, με τη συνεργασία 75 ΜΚΟ και την οικονομική ενίσχυση ύψους 250.000 ευρώ από το «Σταύρος Νιάρχος». Και φυσικά για το έργο στέγασης των ευάλωτων αυτών ανθρώπων υπό την αιγίδα της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ (ενισχυμένο με 15 εκατ. ευρώ) – η Αθήνα μεταξύ άλλων δήμων.

Σήμερα, το πρόγραμμα ESTIA περνάει ευλόγως και ορθά από τον δήμο Αθηναίων στα χέρια της Πολιτείας και του αρμοδίου υπουργείου. Ο ελέφαντας όμως είναι στο δωμάτιο. Η καρδιά του προβλήματος δεν έχει αγγιχτεί για τα καλά: η ένταξη των ανθρώπων αυτών – πολλοί θέλουν να φύγουν, αλλά δεν μπορούν.

Οι ροές και η επενδυτική πολιτική

Και τώρα; Οι έντονες ροές έχουν σαφώς μειωθεί. Η κυβέρνηση δεν το παραδέχεται, σοβαρές ΜΚΟ επιμένουν ωστόσο ότι οι επαναπροωθήσεις (pushbacks) καλά κρατούν.

Σε κάθε περίπτωση, η αρμόδια επίτροπος Ίλβα Γιόχανσον έκρινε προσφάτως -ενώπιον της Ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου- βελτιωμένη σε σχέση με πέρυσι την κατάσταση στα ελληνικά νησιά όσον αφορά τους μετανάστες και τους πρόσφυγες. Η κυρία Γιόχανσον υπογράμμισε ότι έχουν γίνει βήματα στην επαναγκατάσταση μεταναστών στην ενδοχώρα, όπως και σε άλλα κράτη μέλη της Ε.Ε, ενώ παράλληλα ξεκίνησαν προγράμματα για εθελούσιες επιστροφές. «Εχει μειωθεί στο μηδέν η συμφόρηση σε σχέση με την επεξεργασία των αιτημάτων ασύλου με αποτέλεσμα αυτά να διεκπεραιώνονται κανονικά», σημείωσε. «Δεν λέω ότι η κατάσταση είναι ικανοποιητική αλλά δεν είναι δίκαιο να λέει κανείς ότι δεν έχει γίνει τίποτα». Εχοντας συνείδηση του όγκου του φαινομένου, δεν δίστασε να ομολογήσει ότι απομένουν να λυθούν πολλά ακόμη….

Οι μυημένοι επιμένουν πάντως ότι δεν πρέπει η χώρα να περιορίζεται σε μια πολιτική απόκρουσης, «άμυνας» απέναντι στις ροές. Υπάρχουν βεβαίως θετικές εξελίξεις, όπως η υπαγωγή στην ευθύνη της Πολιτείας μεγάλων προγραμμάτων, όπως του προαναφερθέντος του ΕSTIA ή η κατασκευή επιπλέον δομής στο camp του Ελαιώνα, που ελαφραίνει το βάρος που φέρει η πρωτεύουσα. Το καυτό ζήτημα όμως πια είναι η ένταξη προσφύγων και μεταναστών, η στρατηγική που θα τους καταστήσει ενεργούς κοινωνικά και δεν θα τους εγκλωβίσει στο περιθώριο.

Το κλειδί της διαδικασίας ένταξης; Τα χρηματοδοτικά εργαλεία και η διαχείρισή τους: η κατάρτιση του ΕΣΠΑ ‘21-’27, το οποίο συνδυάζεται και με το στρατηγικό ευρωπαϊκό σχέδιο για την ενσωμάτωσή τους, αλλά και η κατανομή κονδυλίων ζεστού χρήματος, από τα συνολικά 32 δισ. ευρώ, που θα εισρεύσουν στη χώρα από το Ταμείο Ανάκαμψης.

«Τα μέχρι σήμερα σχέδια, κατ’ ουσίαν το Σχέδιο Πισσαρίδη, δεν προβλέπει τίποτε για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, γεγονός παράδοξο. Δεν μπορεί να μην είναι παίκτες οι πρόσφυγες και οι μετανάστες όταν αντιμετωπίζεται – στο ίδιο κείμενο – ως πρόκληση η κλιματική αλλαγή. Δεν χωρεί αμφιβολία ότι είναι αλληλένδετα αυτά τα δυο τεράστια ζητήματα για την Ευρώπη του μέλλοντος», τονίζει γνώστης που επιθυμεί να κρατήσει την ανωνυμία του.

»Το προσφυγικό – μεταναστευτικό συνιστά ακόμη θέμα ταμπού για την ελληνική κοινωνία, συνιστά τοξικό ζήτημα λαμβάνοντας έντονα πολιτικές αποχρώσεις. Δεν είμαστε βεβαίως Ουγγαρία, αλλά… Το ζήτημα δεν ανήκει πια στην περιοχή όπου ο Πρωθυπουργός διαθέτει προσωπικό ραντάρ για να παρακολουθεί την εξέλιξή του, ως εκ τούτου ο κ. Μηταράκης και η αρμόδια υφυπουργός για την Ένταξη, Σοφία Βούλτεψη, έχουν να δώσουν δείγματα γραφής, διαχειριζόμενοι αποτελεσματικά αυτή την τοξικότητα. Το βλέμμα είναι στραμμένο πάνω τους».

Θα είναι όμως ενταξιακή η συζήτηση; Και ποιος θα αναλάβει τον οικονομικό σχεδιασμό κατανομής κονδυλίων για το θέμα; Παλαιότερα κονδύλια, όπως αυτά του προηγούμενου ΕΣΠΑ, χάθηκαν μέσα από τα χέρια της χώρας, απουσία προτάσεων, με ευθύνη της προηγούμενης κυβέρνησης των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ. Η εμπλοκή του υπουργείου Εθνικής Αμυνας και του Πάνου Καμμένου είχε προκαλέσει τρομακτική καθυστέρηση στις διαδικασίες, ειδικά στο καίριο στάδιο της υποβολής προτάσεων. Κρίνεται συνεπώς σκόπιμο να παρουσιαστούν τόσο ένα σχέδιο ένταξης (ακόμη και η ιθαγένεια στην ενταξιακή διαδικασία περιλαμβάνεται) όσο και συγκεκριμένα χρηματοδοτικά εργαλεία, διαφορετικά πρόκειται για επισφαλή σχέδια επί χάρτου.

Στη δημόσια συζήτηση, η μόνιμη καραμέλα του αν κάποιος μπήκε παράνομα ή όχι, εμποδίζει την εμβάθυνση στο πρόβλημα. Το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου διανύει την πιο κομβική φάση του. Ακόμη και τώρα θα μπορούσαν να παρουσιαστούν προτάσεις για το Ταμείο Ανάκαμψης.

Πηγή φέρει εξάλλου την ελληνική κυβέρνηση να έχει υποβάλει πρόταση στην Ευρωπαϊκή Ενωση, αναφορικά με την ψηφιοποίηση της Πολιτικής Ασύλου, εξετάζοντας με άλλα λόγια πώς η ψηφιακή πρόοδος μπορεί να αγγίξει τους ξένους. Ναι, στο digital transformation χωρούν τελικά πρόσφυγες και μετανάστες.

«Σε κάθε περίπτωση, οφείλουμε να κατανοήσουμε ότι η ένταξη συνιστά όχι μόνο αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής πολιτικής, αλλά και της επενδυτικής: όποιος το κάνει, παρουσιάζει πιθανότητες να πάρει πίσω περισσότερα χρήματα από αυτά που έχει δαπανήσει…», συμπληρώνει η ίδια πηγή. «Ακόμη ένας παράγοντας θα παίξει σημαντικό ρόλο: θα είναι το ‘21 χρονιά εκλογών και μάλιστα διπλών; Η εμπειρία του 2019 καταδεικνύει ότι αυτό θα δυσκολέψει πολύ τα πράγματα, θα τα παραλύσει. Το 2019 θεωρήθηκε χρονιά χαμένη».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News