Καθώς οι διαδηλώσεις συνεχίζονται στη Γαλλία, ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν επιμένει στη μεταρρύθμισή του για τις συντάξεις, δηλώνοντας ότι αποτελεί «αναγκαιότητα για τη χώρα». Διευρύνοντας το πλαίσιο και κοιτώντας μια σειρά από χαρακτηριστικά της σημερινής Γαλλίας, ο έγκυρος πολιτικός σχολιαστής των Financial Times, Τόνι Μπάρμπερ, εκτιμά ότι ο σάλος για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού «αποτελεί σύμπτωμα βαθύτερων προβλημάτων στην Πέμπτη Γαλλική Δημοκρατία».

Κάνοντας μια σύνοψη των τελευταίων εξελίξεων, οι FT θυμίζουν ότι ο Μακρόν πέρασε τη μεταρρύθμιση των συντάξεων παρακάμπτοντας την Εθνοσυνέλευση και χρησιμοποιώντας μια ειδική διάταξη του Συντάγματος που είναι γνωστή ως άρθρο 49,3. «Για δύο λόγους, ήταν μια αμφισβητήσιμη κίνηση. Πρώτον, έδειξε ότι δεν λαμβάνει υπόψη του την αντιπολίτευση στην Εθνοσυνέλευση αλλά και την κοινή γνώμη με έναν τρόπο επιτακτικό και ακατάλληλο για τη δημοκρατική άσκηση πολιτικής αλλά και ενάντια στις διαθέσεις της κοινωνίας. Δεύτερον, διέλυσε την ψευδαίσθηση ότι η απώλεια της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας από το κόμμα του στις περσινές εκλογές δεν ήταν δα και μεγάλη υπόθεση και ότι θα μπορούσε να συνεχίσει να προωθεί το μεταρρυθμιστικό του πρόγραμμα μέχρι το τέλος της δεύτερης θητείας του, το 2027, σχηματίζοντας ανά περίπτωση συνασπισμούς στήριξης στο νομοθετικό σώμα» σχολιάζει ο Μπάρμπερ.

Παρότι ο Μακρόν τόνισε σε συνέντευξή του την περασμένη εβδομάδα ότι θα συνεχίσει, δεν θα προκηρύξει πρόωρες εκλογές και στηρίζει την Πρωθυπουργό Ελιζαμπέτ Μπορν -παρόλο που η συνήθης πρακτική όταν κάτι πάει στραβά στο εσωτερικό μέτωπο είναι ο πρόεδρος να πετάει τον/την πρωθυπουργό «στα σκυλιά»- αναλυτές εκτιμούν ότι η προεδρία του Μακρόν αντιμετωπίζει σαφέστατες δυσκολίες.

Κατά τον Μπάρμπερ τα προβλήματα είναι πολύ βαθύτερα από τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού ή όσα προκαλεί το ενίοτε «αφ’ υψηλού» στιλ διακυβέρνησης του Μακρόν. Χωρίζονται σε τρεις τομείς: την οικονομία και τα δημόσια οικονομικά, τους κοινωνικούς διαχωρισμούς (αστικά κέντρα-επαρχία) σε ολόκληρή τη χώρα και, τέλος, την κρίση των θεσμών της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας, αρχίζοντας από την προεδρία και τα πολιτικά κόμματα.

«Σιγοβράζει» μια δημοσιονομική κρίση;

Το επιχείρημα του Μακρόν για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού είναι ότι θα στηρίξει τα δημόσια οικονομικά της χώρας και θα βοηθήσει τη γαλλική οικονομία να δημιουργήσει τον πλούτο που απαιτείται για να χρηματοδοτηθεί το γαλλικό κοινωνικό κράτος που θεωρείται από τα πιο γενναιόδωρα στον πλανήτη. Οπως δείχνει το παρακάτω γράφημα των FT, με βάση στα στοιχεία της Eurostat, η Γαλλία δαπανά περισσότερα για τις συντάξεις, ως ποσοστό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος ΑΕΠ), από όλα τα άλλα 26 κράτη της ΕΕ εκτός από την… Ελλάδα και την Ιταλία.

Το γαλλικό κράτος καταγράφει δημοσιονομικά ελλείμματα κάθε χρόνο από τη δεκαετία του 1970, ενώ το δημόσιο χρέος αυξήθηκε από 20,8% του ΑΕΠ το 1980 σε ένα ποσοστό πάνω από 110% του ΑΕΠ σήμερα, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΝΤ. Η μεταρρύθμιση των συντάξεων μπορεί να βοηθήσει σε κάποιο βαθμό στη διατήρηση της μεσοπρόθεσμης δημοσιονομικής βιωσιμότητας αλλά οι μεγαλύτερες πιέσεις στα δημόσια οικονομικά προέρχονται από αλλού.

Το σωρευτικό έλλειμμα των συντάξεων υπολογίζεται σε 60-80 δισ. ευρώ έως το 2030 σύμφωνα με τον οίκο πιστοληπτικής αξιολόγησης Scope Ratings. Ωστόσο οι αναλυτές θεωρούν ότι η μεγάλη εικόνα είναι ακόμα πιο ανησυχητική:

-Οι πληρωμές τόκων για το χρέος, που αυξάνονται λόγω της πιο σφιχτής νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ, θα κυμανθούν από 60 έως 90 δισ. ευρώ μέχρι το 2027. Το έλλειμμα των συντάξεων φαντάζει τελικά μικρό σε σύγκριση με το κόστος των μέτρων που ελήφθησαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας (165 δισ. ευρώ) και της ενεργειακής κρίσης (περίπου 100 δισ. ευρώ) αλλά και τις δεσμεύσεις του Μακρόν να επενδύσει περισσότερα στην πυρηνική ενέργεια (50 δισ. ευρώ) και στην Αμυνα (100 δισ. ευρώ έως το 2030). Κατά τους FT, όπως συνέβη και στη Γαλλία του 18ου αιώνα, «σιγοβράζει μια κρίση των δημοσίων οικονομικών. Ενώ η μεταρρύθμιση των δημοσιονομικών μοιάζει να εμποδίζεται από τα κατεστημένα συμφέροντα, την αντιπολίτευση και πολλές κοινωνικές δυνάμεις».

Οι κοινωνικές αντιδράσεις 

Οι ενίοτε βίαιες αντιδράσεις στις διαδηλώσεις κατά της μεταρρύθμισης των συντάξεων θυμίζουν το κίνημα των κίτρινων γιλέκων της περιόδου 2018-2019, μια έκρηξη αγανάκτησης που καταγράφηκε κυρίως στη γαλλική επαρχία και κατευθυνόταν αρχικά κατά των προτεινόμενων αυξήσεων των φόρων στα καύσιμα. Ο γάλλος οικονομολόγος Γκιγιόμ Ντιβάλ αιτιολογεί την οργή που εκφράζεται σημειώνοντας ότι «επί 40 χρόνια, διαδοχικές κυβερνήσεις ζητούν από τον γαλλικό λαό να αποδεχθεί “μεταρρυθμίσεις” που περιορίζουν τα κοινωνικά δικαιώματα, έχουν υποβαθμίσει τις δημόσιες υπηρεσίες στην υγεία, την εκπαίδευση, τις μεταφορές κ.λπ., ενώ μειώνουν την αγοραστική δύναμη και επιδεινώνουν τις συνθήκες εργασίας».

Πολλοί Γάλλοι στις αγροτικές περιοχές και τις μικρές πόλεις αισθάνονται εγκαταλειμμένοι και περιφρονημένοι. «Δεν υπάρχει πια γιατρός, καμία σταθερή δουλειά, κανένα λεωφορείο, κανένα τρένο» σημειώνει ο κοινωνιολόγος Ουιλί Πελετιέ.  Η υποβάθμιση των δημοσίων υπηρεσιών εκτός των μεγαλουπόλεων της Γαλλίας δημιουργεί πολιτικά αλλά και κοινωνικά προβλήματα. Σε μια έρευνα του 2016, η γαλλική εταιρεία δημοσκοπήσεων Ifop, έκανε μια συσχέτιση μεταξύ της εξαφάνισης υπηρεσιών όπως τα ταχυδρομεία σε αγροτικές περιοχές και της αύξησης της υποστήριξης των ψηφοφόρων προς την Ακροδεξιά.

«Πολιτική παρακμή της Πέμπτης Δημοκρατίας»

Σε κάθε εκλογικό κύκλο, οι συνέπειες των γεωγραφικών και κοινωνικών διαιρέσεων της Γαλλίας γίνονται πιο εμφανείς. Το 2022, η υποστήριξη για την ακροδεξιά της Μαρίν Λεπέν απλώθηκε σε ολόκληρη τη Γαλλία, ενώ ο Μακρόν θριάμβευσε στις μεγάλες και εύπορες πόλεις —κυρίως την ευρύτερη περιοχή του Παρισιού, όπου συγκέντρωσε έως και το 80% των ψήφων.

Από τη μια πλευρά, το επίτευγμα του Μακρόν ήταν ότι κατέρριψε τον κυρίαρχο διαχωρισμό Αριστεράς-Δεξιάς που καθόρισε τη γαλλική πολιτική στα πρώτα 60 χρόνια της Πέμπτης Δημοκρατίας. Σήμερα έχουν προκύψει τρία μπλοκ παρόμοιας εκλογικής δύναμης: το φιλελεύθερο-συντηρητικό του Μακρόν, το ακροδεξιό της Λεπέν και ένα αριστερό με τον Μελανσόν.  

Οι FT σημειώνουν ότι η τριχοτόμηση δεν ευνοεί την αποτελεσματική διακυβέρνηση με βάση όσα προβλέπει το σύνταγμα της Πέμπτης Δημοκρατίας. Σχεδιασμένο από τον Σαρλ ντε Γκωλ το 1958, το σύνταγμα «εξοπλίζει» την προεδρία με εκτεταμένες εξουσίες, αλλά παράλληλα προβλέπει τη μειωμένη δυνατότητα άσκησης πολιτικών στο εσωτερικό από την πλευρά του προέδρου αν δεν έχει νομοθετική πλειοψηφία. Εκεί αποδίδεται και το φαινόμενο της σταθερής υποχώρησης του άλλοτε –σχεδόν μυστικιστικού– πρεστίζ της γαλλικής προεδρίας.

Οταν εξελέγη το 2017 πρόεδρος σε ηλικία 39 ετών, ως ο νεότερος ηγέτης της Γαλλίας μετά τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη, ο Μακρόν προσπάθησε σκληρά να επαναφέρει μια νέα ατμόσφαιρα κύρους στο θεσμό της προεδρίας. Το πρεστίζ του προέδρου είχε πληγεί εν μέρει και από τις ερωτικές περιπέτειες του προκατόχου του, Φρανσουά Ολάντ. Ωστόσο ο Μακρόν κατηγορείται σήμερα ότι ο τρόπος άσκησης της εξουσίας από την πλευρά του αναδεικνύει τις εγγενείς αδυναμίες της προεδρικής εξουσίας στη Γαλλία, δηλαδή τη συγκεντρωτική της φύση. 

Σε μια ολοένα και πιο κατακερματισμένη κοινωνία, η άσκηση εξουσίας από ένα μόνο άτομο σπέρνει βαθύτερα τους σπόρους του διχασμού και αυξάνει τη δυσπιστία για τη δημοκρατία και την πολιτική. Κι ως εκ τούτου, ο Τόνι Μπάρμπερ των FT καταθέτει τον έντονο προβληματισμό του για το κατά πόσο υπάρχει η πιθανότητα να γίνουν εκτεταμένες πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις στη Γαλλία και πιο συγκεκριμένα για το αν ο Μακρόν μπορεί να τις εφαρμόσει. 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News