Ο Τζανάν Γκανές, εκ των πλέον διεισδυτικών αρθρογράφων των Financial Times, παρουσιάζει σε άρθρο του μια διάσταση της διεθνούς πολιτικής που δεν τη συζητάμε συχνά. Την ηλικία των ηγετών και πώς αυτή επηρεάζει τις αποφάσεις τους.

Σύμφωνα με τον Γκανές, ένας από τους παράγοντες αποσταθεροποίησης του σύγχρονου κόσμου είναι η ηλικία των ισχυρών ηγετών. Σε αντίθεση με τη λαϊκή σοφία που θέλει την πείρα να γεννά αυτοσυγκράτηση, η προχωρημένη ηλικία –ειδικά όταν συνοδεύεται από πολυετή εξουσία– συχνά οδηγεί στο αντίθετο: στην επιθυμία για μια τελική, προσωπική σφραγίδα στην Ιστορία. Οπως επισημαίνει ο αρθρογράφος των Financial Times, η επιδίωξη μιας ιστορικής «κληρονομιάς» πριν εκπνεύσει ο πολιτικός ή βιολογικός χρόνος του ηγέτη δημιουργεί εκρηκτικές συνθήκες.

Οπως σημειώνει ο Γκανές, περισσότεροι από τους μισούς κατοίκους του πλανήτη κυβερνώνται από άνδρες άνω των 70. Ο Ντόναλντ Τραμπ, ο Βλαντίμιρ Πούτιν, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο Ναρέντρα Μόντι, ο Σι Τζινπίνγκ, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο Λούλα ντα Σίλβα, ακόμη και ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν (86 ετών), εντάσσονται στην ίδια ηλικιακή τάξη. Σε πολλές περιπτώσεις, όπως επισημαίνει ο Γκανές, οι χώρες τους ταυτίζονται πλέον με το πρόσωπό τους. Οσο μακραίνει η παραμονή τους στην εξουσία, τόσο πιο δύσκολα διαχωρίζεται η μοίρα του κράτους από τη μοίρα του ηγέτη.

Η Ευρώπη αποτελεί μερική εξαίρεση, όπως αναφέρει ο αρθρογράφος των Financial Times. Παρά την υψηλή μέση ηλικία των κοινωνιών της, έχει αναδείξει σε αρκετές περιπτώσεις νεότερους ηγέτες: από τον Μακρόν στη Γαλλία και τη Μελόνι στην Ιταλία, μέχρι τον Σάντσεθ στην Ισπανία. Στην Ελλάδα, οι πολιτικοί αρχηγοί των μεγαλύτερων κομμάτων σήμερα βρίσκονται ηλικιακά μεταξύ 45 και 60 ετών. Στην Ευρώπη το φαινόμενο της «παραμονής επί δεκαετίες» στην εξουσία δεν είναι κυρίαρχο.

Το επιχείρημα του Γκανές δεν στηρίζεται στη φυσική ή πνευματική κατάσταση αυτών των ηγετών. Οι περισσότεροι, όπως τονίζει, είναι νηφάλιοι, σωματικά ακμαίοι και διαθέτουν πνευματική διαύγεια. Το πρόβλημα βρίσκεται στα κίνητρά τους: ένας πολιτικός με λίγα χρόνια προσδόκιμου ζωής και εξουσίας δεν έχει κίνητρο να επιδείξει μακροπρόθεσμη σύνεση. Αντιθέτως, η επιθυμία του να αφήσει ένα ιστορικό αποτύπωμα ενδέχεται να επισκιάσει τη στρατηγική σκέψη και την ψυχραιμία.

Οπως παρατηρεί ο Γκανές, η πιθανή ένωση της Κίνας με την Ταϊβάν με μια βίαιη ενέργεια από την πρώτη, η εξάπλωση της ρωσικής επιρροής μετά τον Ψυχρό Πόλεμο από τον Πούτιν, αλλά και η ρητορική του Τραμπ περί παγκόσμιου εμπορίου και ειρήνης στην Ουκρανία, εντάσσονται σε αυτό το πλαίσιο: είναι κινήσεις ενός ηγέτη που «βιάζεται» να προλάβει την Ιστορία.

Επιπλέον, όπως υπογραμμίζει ο αναλυτής των Financial Times, η ταυτόχρονη ύπαρξη πολλών ηλικιωμένων ηγετών δημιουργεί έναν σιωπηλό συγχρονισμό — έναν παγκόσμιο «κύκλο εξόδου» που προμηνύει αστάθεια. Τι θα γίνει όταν χρειαστεί, σχεδόν ταυτόχρονα, κάποιοι άλλοι να διαδεχθούν τον Πούτιν, τον Σι, τον Ερντογάν ή τον Χαμενεΐ; Ποιος θεσμικός ή πολιτικός μηχανισμός θα εγγυηθεί ομαλή μετάβαση σε συστήματα που έχουν προσωποποιηθεί πλήρως; Η εμπειρία της Αραβικής Ανοιξης μάς έδειξε άλλωστε το πώς η ταυτόχρονη πτώση γηραιών ηγετών σε συγκεντρωτικά καθεστώτα μπορεί να οδηγήσει σε πολιτικά και κοινωνικά ρήγματα.

Οπως επισημαίνει ο αρθρογράφος των Financial Times, ακόμη και στις δημοκρατίες όπου υπάρχουν προβλεπόμενες διαδικασίες διαδοχής, η αντικατάσταση ενός ηγέτη μακράς θητείας είναι από μόνη της γεγονός αποσταθεροποιητικό. Στα αυταρχικά καθεστώτα, όμως, το ενδεχόμενο της διαδοχής ανοίγει ένα πεδίο για εσωτερικές διαμάχες, παρασκηνιακές συγκρούσεις και πιθανή κοινωνική αναταραχή. Κανείς, τονίζει ο Γκανές, δεν μπορεί να περιγράψει με βεβαιότητα ποια θα είναι η εξωτερική πολιτική μιας Ρωσίας χωρίς Πούτιν. Οι αναλυτές απαντούν με σιωπή ή με σενάρια.

Ο Γκανές προσθέτει, τέλος, μια ακόμη παρατήρηση: η ηλικία, που υποτίθεται ότι χαρίζει σοφία και επιφυλακτικότητα, στην πολιτική φαίνεται να λειτουργεί αντίστροφα. Γίνεται όχημα απελευθέρωσης από την ευθύνη του μέλλοντος. Ενας ηγέτης που δεν θα ζήσει τις συνέπειες των πράξεών του ίσως ρισκάρει περισσότερο από όσο επιτρέπει η λογική. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε, όπως γράφει ο Γκανές στους Financial Times, «όσο κυλούν οι μέρες τους, τόσο περισσότερο κινδυνεύουμε όλοι μας»…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News