«Στο μυαλό μου είμαι 45». Αυτή ήταν η ακαριαία απάντηση μιας 76χρονης γυναίκας στην ερώτηση της κόρης της «πόσων χρόνων νιώθεις μέσα σου;». Χωρίς δισταγμό, χωρίς να σηκώσει το βλέμμα, εν μέσω προετοιμασίας για το γεύμα της Ημέρας των Ευχαριστιών.

Η σκηνή περιγράφεται στην αρχή ενός άρθρου της Τζένιφερ Σίνιορ στο Atlantic, στο οποίο εξερευνά την «υποκειμενική ηλικία», δηλαδή την ηλικίας που νιώθουμε ότι διανύουμε, ανεξάρτητα από αυτό που λέει το πιστοποιητικό γέννησής μας. Η 76χρονη ήταν η μητέρα της και ο σύντομος διάλογός τους αποκαλύπτει ότι πολλοί από εμάς έχουμε ένα ηλικιακό «χάσμα»: μια ηλικία στο σώμα και μια άλλη στο μυαλό.

Το ενδιαφέρον είναι ότι αυτή η αίσθηση δεν αποτελεί απλώς μια ελαφρώς ρομαντική ή απατηλή θεώρηση του εαυτού, γράφει το Atlantic. Αντιθέτως, φαίνεται να είναι καθολική και βαθιά ριζωμένη. Σε σχετικές μελέτες, όπως εκείνη των Ντέιβιντ Ρούμπιν και Ντότθε Μπέρνστεν (2006), το εύρημα ήταν εντυπωσιακά συνεπές: Οι περισσότεροι ενήλικες άνω των 40 ετών νιώθουν κατά μέσο όρο περίπου 20% νεότεροι από την πραγματική ηλικία τους. Ο ίδιος ο Ρούμπιν (75 ετών στο ημερολόγιο, αλλά 60 «μέσα του») σημείωσε: «Τα δεδομένα στη μελέτη σχημάτιζαν μια υπέροχη, ομαλή καμπύλη».

Το ερώτημα, όμως, παραμένει: Γιατί τόσο πολλοί από εμάς νιώθουμε νεότεροι από όσο είμαστε; Η εύκολη απάντηση, ότι φοβόμαστε το γήρας, αν και εν μέρει αληθής, δεν είναι επαρκής. Σύμφωνα με το The Atlantic, ίσως το να νιώθεις νεότερος είναι δείγμα αισιοδοξίας και όχι απαραίτητα άρνησης: αποπνέει την προσδοκία ότι η ζωή έχει ακόμη να σου δώσει, ότι το μέλλον δεν είναι μόνο φθορά, αλλά και προοπτική.

Ενα ενδεικτικό παράδειγμα είναι η ίδια η συγγραφέας του άρθρου, βραβευμένη με Πούλιτζερ το 2022. Είναι 53 αλλά δηλώνει ότι εσωτερικά νιώθει 36. Οπως γράφει, αυτή ήταν η ηλικία στην οποία τα βασικά κομμάτια της ζωής της είχαν πάρει σχήμα, αλλά ακόμη υπήρχε περιθώριο εξέλιξης και ελπίδας.

Και δεν είναι η μόνη. Ο καθηγητής συνταγματικού δικαίου Ρίτσαρντ Πράιμους λέει στο Atlantic ότι νιώθει 35, ηλικία κατά την οποία η ζωή του σταθεροποιήθηκε. Μάλιστα, επικαλείται ένα μεσαιωνικό θεολογικό ερώτημα: «Πόσων ετών είναι οι άνθρωποι στον Παράδεισο;». Η απάντηση που κυριάρχησε ήταν 33· η ηλικία της σταύρωσης του Χριστού, αλλά ίσως και η τέλεια ισορροπία μεταξύ σφρίγους και ωριμότητας.

Το Atlantic σημειώνει και την κοινωνική αμηχανία που μπορεί να δημιουργεί αυτό το εσωτερικό χάσμα ηλικίας. Οπως έγραψε στο Twitter ο συγγραφέας Ιαν Λέσλι, «ένας 50χρονος μπορεί να πιστεύει ότι είναι 30, αλλά ο 30χρονος με τον οποίο μιλάει σίγουρα γνωρίζει τη διαφορά». Αυτό οδηγεί σε ασύμμετρες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, όπου η μία πλευρά ζει σε άλλη χρονική πραγματικότητα από την άλλη.

Αρκετές απαντήσεις που συνέλεξε η συγγραφέας από το διαδίκτυο περιλάμβαναν και βαθιά συναισθηματικά στοιχεία. Ενας άνθρωπος είχε «κολλήσει» στα 32 επειδή τότε πέθανε ο αδελφός του. Μια άλλη στα 12, όταν ο πατέρας της μπλέχτηκε σε μια αίρεση. Ο Ρούμπιν έχει σημειώσει γι’ αυτό το φαινόμενο ότι «ορισμένα τραυματικά γεγονότα παγώνουν την εσωτερική μας ηλικία».

Αλλοι συνδέουν την ηλικία με σταθμούς της ζωής τους: η συγγραφέας Μόλι Γιόνγκ-Φαστ είπε ότι αισθάνεται «για πάντα» 19, γιατί τότε απεξαρτήθηκε από το αλκοόλ. Μια γυναίκα 36 ετών νιώθει νεότερη διότι η πανδημία, όπως λέει, της στέρησε εμπειρίες και χωρίς εμπειρίες δεν νιώθεις ότι «μεγάλωσες».

Ορισμένοι άνθρωποι, πάντως, νιώθουν την πραγματική ηλικία τους ή και μεγαλύτεροι από αυτήν. Η συγγραφέας του άρθρου αναφέρει ότι στα 10 της αισθανόταν 40, γιατί την ενοχλούσαν οι επιφανειακές σχέσεις των συνομηλίκων της. Στα 25 της έκανε παρέα κυρίως με μεγαλύτερους. Οταν όμως όντως έφτασε τα 40 ένιωσε ανακούφιση, σαν να υπήρξε ευθυγράμμιση εσωτερικής και εξωτερικής ηλικίας.

Ο Ρούμπιν υποστηρίζει ότι η εσωτερική ηλικία σχετίζεται και με τις «αναλαμπές μνήμης», το γεγονός ότι θυμόμαστε εντονότερα τα χρόνια μεταξύ 15 και 25 επειδή είναι γεμάτα από «πρώτες φορές» (πρώτος έρωτας, πρώτη δουλειά, πρώτη ανεξαρτησία). Ισως, λοιπόν, να νιώθουμε εσωτερικά νέοι επειδή αισθανόμαστε ψυχολογικά κοντά σε εκείνη την περίοδο της ζωής μας.

Η υποκειμενική ηλικία ποικίλλει και γεωγραφικά, γράφει το Atlantic. Μια ανάλυση του 2021, που εξέτασε δεδομένα από 294 μελέτες παγκοσμίως, βρήκε ότι το χάσμα μεταξύ βιολογικής και υποκειμενικής ηλικίας είναι μεγαλύτερο στη Βόρεια Αμερική, στη Δυτική Ευρώπη και στην Αυστραλία. Αντιθέτως, στην Ασία και στην Αφρική είναι μικρότερο, ίσως επειδή οι μεγαλύτεροι άνθρωποι εκεί τυγχάνουν περισσότερου σεβασμού και κοινωνικής στήριξης.

Ο καθηγητής Χανς-Βέρνερ Βαλ (69 ετών στην πραγματικότητα, αλλά 55 μέσα του), συγγραφέας της μελέτης, θέτει ένα σημαντικό ερώτημα: «Μπορεί να είναι δυσλειτουργικό το να νιώθεις νεότερος από όσο είσαι;». Ισως για κάποιους λαούς δεν είναι απαραίτητο να νιώθουν νέοι για να αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους.

Σε αυτό το σημείο έρχεται η ερευνήτρια Μπέκα Λεβί, καθηγήτρια στο Γέιλ, να προσθέσει μια αισιόδοξη οπτική. Μελετώντας την Ιαπωνία, παρατήρησε όχι μόνο ότι οι άνθρωποι ζουν περισσότερο, αλλά και ότι έχουν πολύ πιο θετική στάση απέναντι στη γήρανση. Περιγράφει σκηνές από το Τόκιο με ηλικιωμένους να κάνουν βάρη σε πάρκα ή να μαθαίνουν ηλεκτρική κιθάρα στα 75. Για εκείνη, η υποκειμενική ηλικία δεν αντιτίθεται στην αποδοχή της φυσικής ηλικίας, αλλά μπορεί να τη συμπληρώνει. Και οι δύο δείχνουν έναν άνθρωπο με αίσθηση σκοπού, έναν άνθρωπο που θεωρεί τον εαυτό του ακόμη χρήσιμο.

Τελικά, όπως υπογραμμίζει το Atlantic, ίσως να μη χρειάζεται να διαλέξουμε μεταξύ της πραγματικής ηλικίας μας και της νεότητας. Πολλοί από τους ερωτηθέντες δήλωσαν ότι η τωρινή ηλικία τους είναι η αγαπημένη τους· όχι γιατί δεν θα ήθελαν να είναι ξανά νέοι, αλλά γιατί έχουν κατακτήσει την αυτογνωσία, τη σοφία ή την εσωτερική ειρήνη που τότε τους έλειπε.

Οπως το έθεσε η συγγραφέας Μάργκαρτ Ατγουντ, «στα 53 ανησυχείς ότι είσαι γέρος. Στα 83 ζεις τη στιγμή, ταξιδεύεις στον χρόνο και δεν σε νοιάζει πια αν φαίνεσαι γέρος. Ξέρετε γιατί; Επειδή είσαι γέρος. Και μερικές φορές περνάς και καλύτερα απ’ ό,τι στα 53. Περιμένετε και θα δείτε!».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News