Η εικόνα που χαρακτηρίζει την 30η Εκθεση Βιβλίου, που έγινε αυτές τις ημέρες στο Τορίνο της Ιταλίας, είναι ένα βιβλίο που σκαρφαλώνει έναν τοίχο. Πάνω στο εξώφυλλο, ένα κοριτσάκι στέκεται κι ατενίζει τον ορίζοντα. «Αυτή η εικόνα», λέει ο διευθυντής της Εκθεσης, Νικόλα Λατζόγια, «συμβολίζει την ιδέα της κουλτούρας όχι ως στατικού αντικειμένου, αλλά ως ζωντανής οντότητας, δυναμικής και ικανής διαρκώς ν᾽ αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού».

Η φιέστα των Ιταλών -και όχι μόνο- βιβλιόφιλων, από τις σημαντικότερες στην Ευρώπη, με πάνω από χίλιους συμμετέχοντες εκδοτικούς οίκους, φέτος γιόρτασε την ιδέα ενός κόσμου χωρίς σύνορα, ενός κόσμου δηλαδή που, πλέον ει βέβαιον, μόνο η μυθοπλασία μπορεί να μας χαρίσει. Οι θεματικές ενότητές της περιελάμβαναν τη γνωριμία με την άλλη πλευρά της Αμερικής («Another side of America»), με γυναίκες που αλλάζουν τον κόσμο («Only ourselves»), με την όψη του μέλλοντος («Hybrid Age»), με τη διαδραστικότητα λέξεων και εικόνων («Literature vs. Art»), αλλά και μουσικής και λόγου («Music’n’Books»). Δεν έλλειψε η αναφορά στην πρόσφατη τραγωδία της σεισμόπληκτης Αματρίτσε, με πρόγραμμα σχετικό με την Ιταλία που ξαναγεννιέται μέσα από τα ερείπια («The future does not collapse»).

Αναρωτιέται όμως κανείς αν έχουν θέση πλέον τέτοιες εκθέσεις βιβλίου στον παγκοσμιοποιημένο, ψηφιακό, πλανήτη μας, όπου η ηλεκτρονική ανάγνωση παρουσιάζει τεράστια αυξητική πορεία. Η απάντηση είναι θετική, αλλά με προϋποθέσεις:

Παρά την μεγάλη, σχετικά πρόσφατη, επιτυχία των tablets και, ιδιαίτερα την περίοδο 2012-14, των kindle, οι αναγνώστες βιβλίων κι αυτοί αυξάνονται. Και μάλιστα πολύ: τον τελευταίο χρόνο η δεύτερη πιο δημοφιλής συνήθεια ανάμεσα στους Ευρωπαίους ήταν η ανάγνωση βιβλίων, με ένα 68% να καταγράφεται ως αναγνώστες τουλάχιστον ενός βιβλίου τον χρόνο.

Παρἀλληλα, δεν έχουν χαθεί τα μικρά, ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία, που είναι κατά πολύ μειωμένα αλλά όχι ηττημένα. Η Amazon, με την πληθώρα αναγνωστικών προσφορών, έχει αναμφισβήτητα πλήξει το βιβλιοπωλείο, οδηγώντας σε κλείσιμο μεγαθήρια όπως το Borders. Αλλά παράλληλα οι χώροι του βιβλίου αναγκάζονται να διαφοροποιούνται δημιουργικά, προσφέροντας παράπλευρες δραστηριότητες.

Το βιβλίο λοιπόν καλά κρατεί, μη χάνοντας την θέση του ως πρωταρχική ανθρώπινη εμπειρία πολιτισμού και νοητικής/αισθησιακής απόλαυσης που καμιά οθόνη δεν μπορεί να αντικαταστήσει.

Μα για να έχει ουσιαστικό λόγο ύπαρξης μια έκθεση βιβλίου οφείλει να κερδίζει ολοένα και περισσότερους νέους αναγνώστες, μέσα από προγράμματα κι εκδηλώσεις που καθρεπτίζουν τη ζωντανή πραγματικότητα – στο Τορίνο, για παράδειγμα, φέτος παρουσιάστηκε αφιέρωμα πάνω στα αραβικά Anime καρτούν, ενώ είχε πέρυσι προηγηθεί ενότητα για τον δολοφονηθέντα στην Αίγυπτο ιταλό φοιτητή Τζούλιο Ρετζένι.

Οφείλει, επίσης, να προωθεί τον διάλογο και την έκφραση, ως όαση ελευθερίας του λόγου σε μια περίοδο όπου αυτή βάλλεται διαρκώς από τάσεις πνευματικού σκοταδισμού.  Οφείλει να  ζωντανεύει την πόλη που τη φιλοξενεί και όχι να προσφέρεται μόνο στους πιστούς (το Τορίνο ολόκληρο κάθε χρόνο χορεύει στους ρυθμούς της έκθεσης μέσα από εκδηλώσεις σε 150 σημεία). Οφείλει, τέλος, να προσφέρει και μια εικονική πραγματικότητα, χωρίς ιδεολογικά σύνορα και μικρές ιδέες, όπου όλα είναι δυνατά μέσα από την ουσιαστική επικοινωνία και την κοινή αγάπη για το βιβλίο.

Κλείνοντας, ανάμεσα στις σημαντικές πληροφορίες που κάθε εκδότης, συγγραφέας ή αναγνώστης αποκόμισε μόλις από το Τορίνο, είναι πως οι millenials… αγαπούν το διάβασμα. Ναι, μπορεί να συμβαίνει αυτό διότι, σύμφωνα με μελέτες, ένα βιβλίο αποτελεί ευπρόσδεκτο διάλειμμα από το θάμπος της οθόνης, αλλά διαφαίνεται και κάτι πιo, επί της ουσίας, αισιόδοξο: ότι έχουν κορεστεί οι νέοι από τα παράλληλα ψηφιακά σύμπαντα στα οποία έχουν συνηθίσει να ζουν. Γυρεύουν ίσως την πραγματική εμπειρία, όπως η μυρωδιά της σελίδας, ο ήχος της, η αφή της. Κανένα τάμπλετ δεν μπορεί να την προσφέρει τελικά, και γι’ αυτό το βιβλίο όχι απλώς δεν πέθανε, αλλά σε μια εποχή που διακαώς επιθυμούμε να περάσει το συντομότερο, είναι εδώ για να παραμείνει.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News