Εκείνη ήταν παντρεμένη με τον επιχειρηματία Εντουαρντ Τζάντσον, που είχε τα διπλάσια χρόνια της. Εκείνος, όμως, διέδιδε ότι θα την παντρευτεί. Και ζήτησε από έναν ακόμη υποψήφιο εραστή της, τον Αντονι Κουίν, το τηλέφωνό της. Κάπως έτσι πρωτοσυνάντησε ο Ορσον Γουέλς την ντίβα Ρίτα Χέιγουορθ. Κάπως έτσι την κατάφερε να χωρίσει τον Τζάντσον και να τον παντρευτεί. Με έναν έρωτα και έναν γάμο «αχαλίνωτου πάθους και μίσους», όπως έχουν καταλήξει οι βιογράφοι τους, από το 1943 έως το 1947. Ούτε η γέννηση της κόρης του Ρεβέκας δεν τους έφερε πιο κοντά.

Ομως όταν έφτασαν, τελικά, στο διαζύγιο, η ντίβα Χέιγουορθ το μόνο που ζήτησε να κρατήσει ως ενθύμιο από αυτή τη βουτηγμένη στο «πάθος, το αλκοόλ, τις αντιφάσεις και τα προβλήματα» σχέση ήταν τα ζωγραφικά σχέδια του Γουέλς. Καθώς αυτά τα εκτιμούσε περισσότερο, έλεγε στον δικηγόρο της, από τον ίδιο τον Όρσον. Και, όπως φαίνεται, τα εκτίμησαν μετά το τέλος εκείνης της ιστορίας και μετά το τέλος της ζωής και των δύο και πολλοί από τον κόσμο της Τέχνης. Να ένα ακόμη μυστικό του δημιουργού του θρυλικού «Πολίτη Κέιν», που δεν γνωρίζουν πολλοί. Τουλάχιστον εκείνοι που δεν θυμούνταν ότι δεν είχε σπουδάσει Κινηματογράφο, αλλά στο Ινστιτούτο Καλών Τεχνών του Σικάγο, προτού περάσει στο Θέατρο.

Εδώ είμαστε, λοιπόν. Στην ζωγραφική, εικαστική φλέβα του Ορσον Γουέλς. Χόμπι το έλεγε εκείνος. Κι ας ισχυριζόταν ότι «αν είχα ένα χόμπι, ή θα έβγαζα λεφτά κατευθείαν ή θα το παρατούσα». Και το χόμπι είχε και λεφτά δεν του έφερε – εν ζωή – και δεν το παράτησε. Αυτή την αφώτιστη πλευρά του εξερευνά τώρα, 103 χρόνια από τη γέννησή του και 33 από το θάνατό του, μια ταινία του αμετανόητου θαυμαστή του, ιστορικού και κριτικού κινηματογράφου Μαρκ Κάζινς. Και ο τίτλος αυτής «The Eyes of Orson Welles» (Τα μάτια ή ακόμη καλύτερα Η ματιά του Όρσον Γουέλς), που βρήκε ήδη διεθνή διανομή και θα έρθει να συμπληρώσει μία έκθεση με τα άγνωστα σε πολλούς σχέδιά του και τους πίνακές του, στο Εδιμβούργο, την «Αθήνα του Βορρά». Και μάλιστα εν μέσω του περίφημου διεθνούς φεστιβάλ του Εδιμβούργου, για όλες τις παραστατικές τέχνες, Fringe, που ήδη ξεκίνησε και φέρνει πάνω από 3.000 παραστάσεις, από θέατρο και μιούζικαλ μέχρι ζογκλέρ και «μαιτρ της φωτιάς» και των πιο παράξενων χορών και από stand-up comedy μέχρι μουσική και όπερα.

Καλλιτέχνης. Αυτό και μόνον τα λέει όλα. Και τα λέει στην ταινία του Κάζινς από την καλή και από την ανάποδη. Ένας καλλιτέχνης – όπως οι περισσότεροι – με συναισθηματικές μεταπτώσεις, οργισμένος ή παιχνιδιάρης, αυτάρεσκος ή επιθετικός, βυθισμένος στην κατάθλιψη ή στην πιο δημιουργική ανάταση. Καλλιτέχνης. Τελεία και παύλα. Μόνον που πίσω από τον μαιτρ του «Πολίτη Κέιν», υπήρχε ένας καλλιτέχνης που μπορούσε να… ξεσπάει όλα αυτά και στον καμβά ή στο χαρτί. Δημιουργικά. Αναζητώντας αυτόν τον Γουέλς ο Κάζινς, όπως λέει στον Γκέι Λοτζ του «Guardian», «ένιωσε σαν ντετέκτιβ που ψάχνει για στοιχεία και ίχνη. Αλλά και ερεθισμένος. Όπως όταν άνοιγαν τις σαρκοφάγους στην Αίγυπτο και δεν ήξεραν τι θα βρουν μέσα». Και όντως σε αυτό τον τομέα ο Κάζινς ήταν σαν πρώτος να ανακάλυπτε το «κέρας της Αμάλθειας» ή να άνοιγε το «κουτί της Πανδώρας» του εικαστικού Όρσον Γουέλς.

Βέβαια, αντίθετα με την υπόλοιπη δουλειά του – την κινηματογραφική ή την ραδιοφωνική – ο Γουέλς στα εικαστικά δεν άφησε ίχνη. Καταρχάς δεν χρονολογούσε τα έργα του. Κι έπρεπε κάποιος να ψάξει πολύ για να βρει σε ποια χρονική περίοδο κολλάει κάθε σχέδιο και κάθε καμβάς του. Και αυτός ο κάποιος είναι ο Μαρκ Κάζινς, παρέα με την κόρη του Γουέλς και διαχειρίστρια της κληρονομιάς του και του Ιδρύματος Γουέλς, Μπίατρις. Η ίδια ενέκρινε και την αποκατάσταση, με σκοπό να κάνει πρεμιέρα το Σεπτέμβριο στο Φεστιβάλ της Βενετίας, του πιο συζητημένου ημιτελούς του έργου: Της ταινίας του «The Other Side of the Wind» (Η άλλη πλευρά – ή, μήπως, όψη – του ανέμου). Μια σάτιρα για το Χόλιγουντ, γυρισμένη μεταξύ 1970 και 1976, με τις συμμετοχές των σκηνοθετών Τζον Χιούστον και Πίτερ Μπογκντάνοβιτς και της τότε συντρόφου του Γουέλς, της Κροάτισσας ηθοποιού, σκηνοθέτιδας και σεναριογράφου Όγια Κοντάρ. Ένα ακόμη ατού; Η νέα μουσική επένδυση από τον Μισέλ Λεγκράν για αυτό το ημιτελές, πολυαναμενόμενο κύκνειο άσμα του Όρσον Γουέλς. Το οποίο διεκδίκησε, μετά το Φεστιβάλ και θα προβάλλει, από τον Νοέμβριο, ο Έλληνας του Netflix, Τεντ Σαράντος.

Στο επίκεντρο όμως βρίσκονται τώρα, ξανά, ύστερα από χρόνια λήθης, τα εικαστικά του έργα, που έφεραν στο φως η Μπίατρις Γουέλς και το Ίδρυμά του. Από τα νεανικά του χρόνια ακόμη, ή κάποια από το Μαρόκο ή τη Δυτική Ιρλανδία. Ο Κάζινς περίμενε να ανακαλύψει στα εικαστικά του και μία ακόμη πλευρά του, πιο «πονηρή», όπως λέει, που «να αφορά τη σχέση του με τις γυναίκες». Να, όπως με την Ρίτα Χέιγουορθ, ερωτικά σημειώματα προς την οποία βγήκαν για πρώτη φορά στο φως. «Όμως, στα έργα του δεν υπάρχει τίποτα τέτοιο, πιο πονηρό. Τις αγαπούσε τις γυναίκες και δεν ήταν ποτέ αγενής απέναντί τους. Και νομίζω ότι κι εκείνες τον λάτρευαν. Και ας μην ήταν το μάτσο πρότυπο. Άλλωστε και ο ίδιος διακωμωδούσε αυτό το μάτσο του Έρνεστ Χέμινγουεϊ».

Τι ήταν εκείνο που επεδίωκε τελικά ο Κάζινς με την ταινία του; «Να δώσω σάρκα και οστά, ανθρώπινη υπόσταση στον μύθο Γουέλς», λέει στον «Guardian». «Μέσα από τα εικαστικά του έργα και μιλώντας με την κόρη του κατάφερα να φέρω τον μύθο, εδώ, κάτω στην γη. Δεν είναι πλέον η Ολύμπια φιγούρα του σινεμά και αυτό είναι καλό». Άλλωστε και εκείνος, όταν του μιλούσαν για τον μύθο του, μόνον να τον σατιρίσει ήθελε, όπως έλεγε – επαναλαμβάνοντας την παροιμιώδη φράση του – ο φίλος του, σκηνοθέτης, Πίτερ Μπογκντάνοβιτς: «Σέρνω τον μύθο μου ολόγυρά μου»!

* Η ταινία «The Eyes of Orson Welles» βγαίνει στις κινηματογραφικές αίθουσες από τις 17 Αυγούστου. Το αποκαταστημένο, ημιτελές του «The Other Side of the Wind» κάνει πρεμιέρα το Σεπτέμβριο, στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας. Σχέδια και πίνακες του Όρσον Γουέλς θα εκτίθενται μέχρι τις 23 Σεπτεμβρίου στο Summerhall του Εδιμβούργου.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News