Αρχές Ιανουαρίου του 2016 ο αιφνίδιος θάνατος του γλύπτη Γιώργου Λάππα προκάλεσε σοκ σε φίλους, μαθητές του, αλλά κυρίως στο πολυπληθές κοινό που αγάπησε την τέχνη του και τις αφηγήσεις της, ακόμα και όταν αυτές υπήρξαν κρυπτικές. Ηταν ο γλύπτης που πειραματίστηκε όσο λίγοι με τη φόρμα και εντατικά ασχολήθηκε με τη μορφή και το ρόλο του σώματος στη σύγχρονη τέχνη. Τώρα, λίγους μήνες μετά τον θάνατό του, μια μεγάλη έκθεση με έργα της πρόσφατης παραγωγής του -πολλά εκ των οποίων είναι άγνωστα στο κοινό- τον τιμά και υπενθυμίζει σε όλους πόσο σημαντικός υπήρξε με το έργο του να παραμένει ενεργό και να σηματοδοτεί. Η έκθεση που διοργανώνει το Μουσείο Μπενάκη σε συνεργασία με το Ιδρυμα ΔΕΣΤΕ (και τον πρόεδρό του Δάκη Ιωάννου μεταξύ των επιμελητών) έχει τον τίτλο «Happy Birthday». Παράδοξος τίτλος σε μια περίοδο πένθους για τον χαμό του δημιουργού. Ομως αυτός ήταν η φράση που είχε αναγράψει σε μια σειρά μικρών ανθρωπόμορφων έργων του στο εργαστήριό του, πολλά εκ των οποίων παρουσιάζονται στο κεντρικό κτίριο του Μουσείου Μπενάκη.

Είναι μια από τις εκθέσεις όπου ο επισκέπτης θα προσέλθει με τη συγκίνηση για την πρόσφατη απώλεια και θα βρεθεί να αναγιγνώσκει τις αφηγήσεις που δημιουργούσε εντατικά τα τελευταία χρόνια ο δημιουργός, ενσωματώνοντας έννοιες και ζητούμενα που πάντα διέτρεχαν την τέχνη του: ο θάνατος, η ανθρώπινη τραγωδία, το σώμα και η σωματοποίηση, η κάθαρση. Αλλωστε ο Λάππας είχε σπουδάσει κλινική ψυχολογία στο Reed και όπως δήλωνε έφερε και στην τέχνη του αποχρώσεις και ήχους από όσα βίωσε στο Κάιρο όπου γεννήθηκε με τους βομβαρδισμούς του Σουέζ όταν ήταν 6 ή 7 χρονών. Δήλωνε σε συνέντευξή του στα Νέα της Τέχνης: «Το υλικό της Τέχνης είναι η κληρονομιά της απανθρωπιάς. Ολοι οι καλλιτέχνες θέλουν να γιατρέψουν αυτή τη δαιμονική κληρονομιά. Αλλά επειδή δεν είναι θεραπευτές και συγχρόνως επειδή θέλουν, την ώρα που δουλεύουν στο τραύμα, να ανακοινώσουν και στους θεατές τους και στους ίδιους τους εαυτούς τους την πράξη τους, μπερδεύονται, αφαιρούνται, η γιατρειά της δαιμονικής κληρονομιάς τους ξεγλιστράει, και καταντάμε να μην είμαστε παρά αφηρημένοι τραυματιοφορείς».

Οι διοργανωτές εξηγούν ότι στις οριζόντιες, επιμήκεις πλευρές του χώρου της έκθεσης, αναπτύσσονται σε συνεχή διάταξη, μικρά γλυπτά από αλουμίνιο που κατασκεύαζε συστηματικά τις τελευταίες δεκαετίες της δημιουργικής του πορείας. Αυτοτελή έργα αλλά και μαζί σημειώσεις ενός ατελεύτητου «έργου εν προόδω», γλυπτικοί πειραματισμοί ή ερευνητικές χειρονομίες, τα γλυπτά αυτά ήταν προσεκτικά ταξινομημένα, κωδικοποιημένα και αριθμημένα σε κουτιά που κάλυπταν απ’ άκρη σ’ άκρη τα ράφια του εργαστηρίου. Κάποια εξ αυτών έφεραν και την αναφορά «Ηappy Birthday» που σημειώσαμε προηγουμένως. Διακόσια πενήντα, περίπου, από αυτά επιλέχθηκαν και τοποθετήθηκαν, σε ρευστή διάταξη, χωρίς ιεράρχηση, ή ομαδοποίηση, με τρόπο που να συνθέτουν ένα «κείμενο», το νόημα του οποίου γίνεται αντιληπτό μέσω των αλληλουχιών και των διαφοροποιήσεων. Πρόκειται για ένα αρχείο γλυπτών τα οποία  αντιπαρατίθενται και διασταυρώνονται, αρθρώνοντας μια αφήγηση γύρω από την ανθρώπινη κατάσταση, τα αινίγματα της ύπαρξης, την ιστορία, την ατομικότητα και το πλήθος, με έντονο το παράδοξο και το ειρωνικό στοιχείο.

Η γραμμική παράθεση αυτών των γλυπτών στις προθήκες γίνεται με βάση την ταξινόμησή τους και την οργάνωσή τους όπως την έκανε ο Λάππας στο εργαστήριό του. Μια τέτοια  εκθεσιακή λογική μοιάζει με αυτή που ακολουθούν οι αρχαιολόγοι. Ομως, όπως εξηγούν οι επιμελητές της έκθεσης, στην περίπτωση ενός γλύπτη για τον οποίο η αίσθηση της κίνησης διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο, υιοθετεί, επίσης, τον κινηματογραφικό μηχανισμό (apparatus) του παραθετικού μοντάζ. Ο θεατής μπορεί να παρατηρήσει την «πλοκή» των γλυπτών με τη μορφή κοντινών «πλάνων» ή «επεισοδίων» που συμπλέκονται, διακρίνοντας, ταυτόχρονα, τα διάκενα και τις ραφές. «Με τον τρόπο αυτό, επιχειρήσαμε την υπέρβαση του βασανιστικού διλήμματος του “πως θα έστηνε τα έργα αυτά ο καλλιτέχνης;” και “πως εμείς σήμερα;”, αναζητώντας το υπέδαφος όπου βρίσκεται η κοινή τους ρίζα. Δηλαδή εκεί όπου αναδύεται η ασυναγώνιστη αφηγηματική πρακτική του Λάππα», καταλήγουν οι επιμελητές.

Την έκθεση έχουν επιμεληθεί η σύζυγός του Γιώργου Λάππα γνωστή γλύπτρια και καθηγήτρια στην ΑΣΚΤ Αφροδίτη Λίτη, ο ιδρυτής του ΔΕΣΤΕ Δάκης Ιωάννου, η επιμελήτρια του τμήματος ζωγραφικής χαρακτικών και σχεδίων στο Μουσείο Μπενάκη Πολύνα Κοσμαδάκη και ο αρχιτέκτων και καθηγητής στο τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Γιώργος Τζιρτζιλάκης.

info:
Γιώργος Λάππας, Happy Birthday
Διάρκεια: 23 Σεπτέμβριος – 20 Νοέμβριος 2016
Μουσείο Μπενάκη, κεντρικό κτίριο

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News