791
| CreativeProtagon

Ο Μπόρις Τζόνσον και η Ηγεσία του Prozac

Ρατζ Περσόντ Ρατζ Περσόντ 11 Ιουλίου 2022, 17:20

Ο Μπόρις Τζόνσον και η Ηγεσία του Prozac

Ρατζ Περσόντ Ρατζ Περσόντ 11 Ιουλίου 2022, 17:20

«Ο απελπισμένος, αυταπατώμενος πρωθυπουργός προσκολλάται στην εξουσία», έγραψε ο Guardian στο πρωτοσέλιδό του την 7η Ιουλίου 2022. Θα μπορούσε, όμως, η περίεργη συμπεριφορά του πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου Μπόρις Τζόνσον όντως να αποδοθεί σε κάποια ψυχική διαταραχή;

Παρόμοιοι εύκολοι ισχυρισμοί είναι πολύ συνηθισμένοι στο σημερινό περιβάλλον των ΜΜΕ. Στην περίπτωση του Μπόρις Τζόνσον, όμως, είναι δύσκολο να βρεθεί δημοσίευμα που να μην προσφέρει κάποιο είδος ψυχιατρικής διάγνωσης. Εάν διεξαγόταν κάποια συζήτηση θα αφορούσε το ποια συγκεκριμένη συναισθηματική πάθηση εμφανίζει, όχι το εάν υπάρχει κάποια άλλη ψυχολογική εξήγηση για τις σουρεαλιστικές ατάκες του.

Επειτα από ένα πρωτοφανές κύμα υπουργικών παραιτήσεων την προηγούμενη εβδομάδα, σχεδόν χρειάστηκε να αρπάξουν τα κλειδιά της Ντάουνινγκ Στριτ από τα χέρια του Τζόνσον, τόσο επίμονη ήταν η άρνησή του να αποδεχτεί την προφανή λογική του αδιεξόδου του. Ακόμη και στην ομιλία του, κατά την οποία ανακοίνωσε, τελικά, ότι θα παραιτηθεί, απέδωσε την αποπομπή του σε ένα «αγελαίο ένστικτο» μεταξύ των συναδέλφων του στο Συντηρητικό Κόμμα και υπονόησε ότι είναι μάλλον «αλλόκοτη» η αλλαγή ηγεσίας στην παρούσα φάση.

Είναι όμως «αυταπατώμενος»; Για τους ψυχιάτρους, η αυταπάτη είναι ένας τεχνικός όρος με ακριβή σημασία. Τα θύματα της αυταπάτης θα προσκολληθούν σε πεποιθήσεις που είναι ξεκάθαρα ψευδείς, ακόμη και ενώπιον αδιάσειστων αποδεικτικών στοιχείων. Αλλά ακόμα και εάν κάποιος πληροί αυτά τα κριτήρια, αυτό δεν μας αποκαλύπτει πραγματικά αυτό που πρέπει να γνωρίζουμε. Πρέπει επίσης να διερωτηθούμε τι είναι αυτό που ωθεί το άτομο να αντιστέκεται τόσο πολύ σε εύλογα επιχειρήματα και τι εξηγεί τα δικά του σοβαρά λάθη στην κρίση του.

Η ψυχολογία της ηγεσίας θεωρεί ότι ακριβώς τα ίδια στοιχεία που καθιστούν ορισμένους ηγέτες δημοφιλείς μπορούν επίσης να επιφέρουν την τελική πτώση τους. Οπότε, το ψυχόδραμα ενός εκλεγμένου ηγέτη αντανακλά συχνά το ασυνείδητο ενός πολιτικού συστήματος: ενίοτε καταλήγουμε να έχουμε ηγέτες με ψευδαισθήσεις επειδή εμείς οι ίδιοι μπορεί να έχουμε τρόπον τινά ψευδαισθήσεις όταν ψηφίζουμε.

Ο Ντέιβιντ Κόλινσον, καθηγητής Ηγεσίας και Οργάνωσης στο (βρετανικό) Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ, συσχετίζει αυτή τη δυσάρεστη κατάσταση με την υπερβολική θετική σκέψη ή με αυτό που αποκαλεί «ηγεσία του Prozac», αναφερόμενος στο διάσημο αντικαταθλιπτικό που υπόσχεται να φέρνει τους ανθρώπους σε κατάσταση ευθυμίας δίχως να διορθώνει ουσιαστικά ό,τι είναι λάθος στις ζωές τους. «Η ηγεσία του Prozac», γράφει ο Κόλινσον, «ενθαρρύνει τους ηγέτες να πιστεύουν στα δικά τους αφηγήματα ότι όλα βαίνουν καλώς και αποθαρρύνει τους οπαδούς να δημιουργούν προβλήματα ή να παραδέχονται λάθη».

Στην πολιτική, οι ηγέτες του Prozac ανέρχονται στην εξουσία πουλώντας στο εκλογικό σώμα απίστευτα υπεραισιόδοξες απόψεις για το μέλλον. Οταν το κοινό πείθεται από το αφήγημα ενός ηγέτη του Prozac, είναι εκείνο που ήδη τείνει στην αυταπάτη. Μια χώρα που καταλήγει να έχει τέτοιους ηγέτες μπορεί να υποφέρει και να είναι μίζερη, να έχει απεγνωσμένα ανάγκη από ένα τεχνητό τονωτικό. Ο όρος του Κόλινσον σίγουρα θα μπορούσε να περιγράφει τον Τζόνσον, έναν άνθρωπο που φημίζεται για την εγκαρδιότητα και την αδυσώπητη ευθυμία του. Αξίζει να θυμόμαστε ότι πριν αρχίσει την καριέρα του στην πολιτική, ο Τζόνσον εμφανιζόταν συχνά σε κωμικά τηλεοπτικά προγράμματα.

Αλλά κανείς δεν γελάει τώρα. Οι ηγέτες του Prozac αναπόφευκτα πέφτουν θύματα της δικής τους θετικότητας, αρνούμενοι να λαμβάνουν υπόψη στοιχεία που έρχονται σε αντίθεση με τις ρόδινες εκτιμήσεις τους. Ακόμα κι όταν όλα καταρρέουν γύρω τους, επικεντρώνονται στα θετικά, πείθοντας τους εαυτούς τους ότι υπάρχει ακόμα διέξοδος από την άβυσσο.

Κάποιοι μπορεί επίσης να χαρακτηρίζουν τον Ντόναλντ Τραμπ ως ηγέτη του Prozac. Οταν ηττήθηκε ξεκάθαρα στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2020, έπεισε τους οπαδούς του ότι στην πραγματικότητα είχαν κερδίσει και θα επικρατούσαν. Αλλά το κατά πόσο ο ίδιος ο Τραμπ πίστευε το δικό του αφήγημα αμφισβητείται ολοένα περισσότερο. Η Επιτροπή του Κογκρέσου για τα γεγονότα της 6ης Ιανουαρίου συγκέντρωσε άφθονα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι γνώριζε πολύ καλά ότι είχε ηττηθεί.

Ενα άλλο πιθανό παράδειγμα είναι ο Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος έχει δημιουργήσει ένα είδος νοσταλγικού ονειρικού κόσμου για τους οπαδούς του και το ευρύτερο ρωσικό κοινό. Μπορεί ειλικρινά να πιστεύει ότι οι πιθανότητές του να κατακτήσει την Ουκρανία είναι μεγαλύτερες από όσο πραγματικά είναι, δεδομένων των αναφορών ότι λάμβανε ανακριβείς πληροφορίες από τους δικούς του στρατηγούς.

Ο Κόλινσον θεωρεί την επιδεικτική θετικότητα ως χαρακτηριστικό γνώρισμα της σύγχρονης κουλτούρας. Για τους επιχειρηματικούς και πολιτικούς ηγέτες, η αισιόδοξη αυτοπροβολή έχει καταστεί υποχρεωτική. Στο μυαλό του Τζόνσον ενδέχεται να είναι προφανές ότι κάποιος πρέπει να προβάλλει ισχύ, δύναμη και αυτοπεποίθηση.

Αντιθέτως, στη δική του επιστολή παραίτησης, ο πρώην υπουργός Οικονομικών Ρίσι Σουνάκ επέπληξε τον Τζόνσον επειδή απέκρυψε αρνητικές αλήθειες από το κοινό. «Η χώρα μας αντιμετωπίζει τεράστιες προκλήσεις», έγραψε ο Σουνάκ. «Αμφότεροι θέλουμε μια οικονομία με χαμηλή φορολογία και υψηλή ανάπτυξη και δημόσιες υπηρεσίες παγκόσμιας κλάσης, αλλά αυτό μπορεί να επιτευχθεί υπεύθυνα μόνο εάν είμαστε έτοιμοι να εργαστούμε σκληρά, να κάνουμε θυσίες και να πάρουμε δύσκολες αποφάσεις».


Ο Raj Persaud είναι ψυχίατρος και συγγραφέας του βιβλίου The Mental Vaccine for COVID-19 (Amberley Publishing, 2021). Το κείμενο αυτό αναδημοσιεύεται για την Ελλάδα από το Project Syndicate  

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News

Διαβάστε ακόμη...

Διαβάστε ακόμη...