Το γωνιακό μαγαζάκι. Η σταθερά της γειτονιάς. Το ψιλικατζίδικο. Με διαφορετικούς ιδιοκτήτες κατά καιρούς, αλλά πάντα με το ίδιο περιεχόμενο, τα ψιλικά.

Την τελευταία δεκαετία το δούλευε ένας νέος, ούτε τριάντα χρόνων. Μαζευόταν η παρέα του απέξω, γύρω από το ψυγείο με τα παγωτά, και έπιναν καφέ τα απογεύματα. Το βράδυ δεν έκλεινε ποτέ πριν από τις δώδεκα, το πρωί δεν άνοιγε ποτέ μετά τις 7.30. Οποτε ήταν να κλείσει για κάποιες μέρες, το ανακοίνωνε. Σπάνιο είδος συνέπειας για τα ελληνικά δεδομένα, σε μια δουλειά που σου τρώει τη ζωή σου ολόκληρη.

Μια σταθερή ανθρώπινη παρουσία στη γωνία του δρόμου, ένα φως μονίμως αναμμένο. Μια βάση ανεφοδιασμού, εκείνου του απρογραμμάτιστου που κάνεις τις στιγμές της λιγούρας ή όταν τελείωσε το γάλα και δεν το πήρες χαμπάρι. Ενα σημείο συνάντησης με γείτονες και περαστικούς, ένα «καλημέρα» που έχει εκλείψει στο αποξενωμένο αστικό τοπίο. Και μια ιδιαίτερη σχέση με τον άνθρωπο που κάθεται πίσω από το ταμείο. Ο πιο γνωστός σου άγνωστος. Δεν έχεις ιδέα ποιος είναι και τι άλλο κάνει στη ζωή του πέρα από το να δίνει αποδείξεις, αλλά τον νιώθεις οικείο, κομμάτι της ζωής σου.

«Στο τέλος του μήνα το κλείνω, δεν βγαίνει».

Δεν περίμενες ποτέ να ακούσεις κάτι τέτοιο. Πίστευες ότι το μαγαζάκι της γωνίας θα ήταν εκεί, ανοιχτό, εις τον αιώνα τον άπαντα. Ενα μνημείο αντοχής μέσα στη γειτονιά. Εσύ θα χαθείς αλλά αυτό θα μείνει.

Το μυαλό παραμυθιάζεται από μόνο του όταν δεν θέλει να χάσει το οικείο του. Αν το ταρακουνήσεις, όμως, γειώνεται στη σκληρή πραγματικότητα. Εκείνη που λέει ότι ο ταπεινός ψιλικατζής της γειτονιάς σου είναι πολύ δύσκολο να αντέξει με τα σύγχρονα δεδομένα της μικρής λιανικής.

Μετά τη μικρή άνοδο στον τζίρο τους που παρατηρήθηκε στην πανδημία, τα μαγαζάκια ευκολίας όπως λέγονται παλεύουν να παραμείνουν ανοιχτά. Ψιλικατζίδικα και μίνι μάρκετ μειώθηκαν κατά 25,7% από το 2011 έως το 2023, όπως έδειξε ετήσια έρευνα Census της NielsenIQ. Η πτώση συνεχίστηκε και τις επόμενες χρονιές.

Στην περίπτωση των περιπτέρων, τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα. Η πρωτότυπη ελληνική πατέντα micro-επιχειρηματικότητας του ενός τετραγωνικού μέτρου γνωρίζει την απόλυτη καταστροφή, αν σκεφτεί κανείς ότι τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, ένα περίπτερο κλείνει κάθε μέρα.

Αναρωτιέσαι γιατί τα μικρά αυτά καταστήματα έχουν περιέλθει σε τέτοια αστάθεια, τη στιγμή που αποδεικνύονται τόσο χρήσιμα για τους πολίτες, εξυπηρετώντας την κατανάλωση της ανάγκης, της στιγμής, της ευκολίας. Ενα μικρομάγαζο με ρούχα στη γειτονιά είναι λογικό να κλείνει, αλλά το ψιλικατζίδικο γιατί; Ολη η συνοικία το τιμάει.

Ως έναν βαθμό, αυτό είναι αλήθεια. Αλλά ο σημερινός καταναλωτής απαιτεί από τα ψιλικά να μην έχουν μόνο ψιλικά. Οι ανάγκες του έχουν μετατοπιστεί σε μια ποικιλία που μόνο τα μεγάλα δίκτυα των αλυσίδων μπορούν να έχουν, με το πλεονέκτημα της αγοραστικής τους ικανότητας που επιτρέπει μια ικανή προμήθεια ειδών, κρατώντας και τις τιμές προσιτές.

Franchise, η λέξη των καιρών. Κολλάει σε όλα, και στα ψιλικατζίδικα. Πολλά από αυτά δεν παρέχουν μόνο τεράστια γκάμα προϊόντων, είναι πολυεργαλεία: φέρνουν φρέσκο ψωμί, παραλαμβάνουν δέματα, σου φτιάχνουν ακόμα και καφέ. Μένουν ανοιχτά όλο το 24ωρο, σηκώνοντας το βάρος έξτρα υπαλλήλων και κόστους λειτουργίας.

Πώς να συναγωνιστεί την αλυσίδα ο ψιλικατζής παλαιότερης κοπής, ο οποίος επιβίωνε σταθερά από τα τσιγάρα, τις εφημερίδες και τα αναψυκτικά; Οι φόροι που επιβλήθηκαν στον καπνό τον αποδυνάμωσαν απέναντι στη βασική πελατεία του. Τα έξοδα ενοικίασης και λειτουργίας τον αποτελείωσαν. Το έσοδο του συρρικνώθηκε τόσο αναλογικά με τις ώρες εργασίας του, που στο τέλος της μέρας αισθάνεται κορόιδο.

Στελέχη της αγοράς του λιανεμπορίου σημειώνουν ότι μόνο ένας εκσυγχρονισμός που ικανοποιεί τις μεταβαλλόμενες ανάγκες των καταναλωτών σώζει τις μικρές επιχειρήσεις ψιλικών. Πόσο ευέλικτος, όμως, μπορεί να είναι στην πράξη ένας μικροεπιχειρηματίας, για να εναρμονιστεί με τις καταναλωτικές τάσεις που θέλουν τα ράφια του να γεμίζουν με πολλά και εξειδικευμένα προϊόντα, καφέ και φαΐ, θέλουν διευρυμένο ωράριο, εξατομικευμένες προσφορές, αυτοματοποιημένα ταμεία και ένα σωρό άλλες υπηρεσίες; Πώς να συναγωνιστεί την ευκολία με την οποία μια αλυσίδα θα βάλει στο εσωτερικό ενός ψιλικατζίδικου νέας κοπής όλα τα παραπάνω, ψαρεύοντας σταθερά τον τζίρο της γειτονιάς;

Αποχαιρετώ το μαγαζάκι της γωνίας με θλίψη. Κατάστημα ευκολίας το λένε, αλλά οι καιροί έφεραν τη δυσκολία στην πόρτα του.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News