Ενας δωρητής σπέρματος, ο οποίος χωρίς να το γνωρίζει είναι φορέας μιας γενετικής μετάλλαξης που αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο καρκίνου, έχει συμβάλει στο να γεννηθούν τουλάχιστον 197 παιδιά σε όλη την Ευρώπη. Μερικά από αυτά τα παιδιά έχουν ήδη πεθάνει από καρκίνο και μόνο λίγα από όσα κληρονόμησαν τη μετάλλαξη αναμένεται να γλιτώσουν από τον καρκίνο κατά τη διάρκεια της ζωής τους.

Αυτό αποκάλυψε μεγάλη έρευνα που πραγματοποίησαν 14 δημόσιοι ραδιοτηλεοπτικοί φορείς, συμπεριλαμβανομένου του BBC, στο πλαίσιο του Δικτύου Ερευνητικής Δημοσιογραφίας της Ευρωπαϊκής Ραδιοτηλεοπτικής Ενωσης.

Οπως μετέδωσε το βρετανικό δίκτυο, το επίμαχο σπέρμα είχε σταλεί προς χρήση (κατόπιν πληρωμής) σε 14 χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Μάλιστα, επτά κλινικές στην χώρα μας φαίνεται πως έχουν λάβει σπέρμα από τον συγκεκριμένο δότη.

Οπως γράφει η «Καθημερινή», τον Νοέμβριο του 2020, ελληνας γιατρός εξειδικευμένος στον παιδικό καρκίνο –οποίος μίλησε υπό το καθεστώς ανωνυμίας– είχε εντοπίσει τη μετάλλαξη TP53 σε τρία παιδιά μίας οικογένειας στην Ελλάδα, τα οποία είχαν όλα γεννηθεί μέσω εξωσωματικής γονιμοποίησης σε ελληνικές κλινικές, με σπέρμα από τον συγκεκριμένο δότη. Ενα από τα παιδιά έχει ήδη νοσήσει με καρκίνο.

Το 2023, ο ίδιος γιατρός είχε εντοπίσει και τέταρτο παιδί με σπέρμα από τον ίδιο δότη, το οποίο επίσης φέρει τη μετάλλαξη.

Το σπέρμα προήλθε από έναν ανώνυμο άνδρα (Δανό σύμφωνα με νεότερες πληροφορίες) που πληρώθηκε για να γίνει δωρητής ως φοιτητής, ξεκινώντας το 2005.

Το σπέρμα του χρησιμοποιήθηκε στη συνέχεια από γυναίκες για περίπου 17 χρόνια. Ο άνδρας ήταν υγιής και πέρασε τους ελέγχους διαλογής των δωρητών. Ωστόσο, το DNA σε ορισμένα από τα κύτταρά του μεταλλάχθηκε πριν από τη γέννησή του. Αυτό προκάλεσε βλάβη στο γονίδιο TP53, το οποίο έχει τον κρίσιμο ρόλο να αποτρέπει τα κύτταρα του σώματος από το να εξελιχθούν σε καρκινικά.

Η έρευνα αποκάλυψε ότι έως και το 20% του σπέρματός του περιέχει την καρκινογόνο μετάλλαξη. Ωστόσο, τα παιδιά που θα γεννηθούν από το προσβεβλημένο σπέρμα θα έχουν τη μετάλλαξη σε κάθε κύτταρο του σώματός τους.

Αυτό είναι γνωστό ως σύνδρομο Li Fraumeni και συνοδεύεται από πιθανότητα έως και 90% να εμφανιστεί καρκίνος, ιδιαίτερα κατά την παιδική ηλικία, καθώς και καρκίνος του μαστού σε μεταγενέστερη ηλικία.

Οσοι έχουν σύνδρομο Li Fraumeni υποβάλλονται τακτικά σε απεικονιστικές και άλλες εξετάσεις ώστε οι όγκοι να εντοπιστούν κατά το δυνατόν πιο έγκαιρα. Οι γυναίκες συχνά επιλέγουν να υποβληθούν σε προληπτική μαστεκτομή για να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.

Οι αρμόδιοι της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Σπέρματος –που εδρεύει στη Δανία– δήλωσαν ότι «ο ίδιος ο δότης και τα μέλη της οικογένειάς του δεν είναι άρρωστοι» και ότι μια τέτοια μετάλλαξη «δεν ανιχνεύεται προληπτικά με γενετικό έλεγχο». Πρόσθεσαν ότι μόλις αποκαλύφθηκε η γονιδιακή μετάλλαξη «αμέσως απέκλεισαν» τον δότη. Παραδέχτηκαν ωστόσο ότι το σπέρμα είχε χρησιμοποιηθεί για τη γέννηση «πάρα πολλών» παιδιών στην Ευρώπη, εκφράζοντας τη λύπη τους για την εξέλιξη.

Σύμφωνα με το BBC, γιατροί που εξέταζαν παιδιά με καρκίνο ο οποίος συνδέεται με τη δωρεά σπέρματος εξέφρασαν ανησυχίες στην Ευρωπαϊκή Εταιρεία Ανθρώπινης Γενετικής. Ανέφεραν ότι είχαν εντοπίσει 23 παιδιά με την επικίνδυνη γονιδιακή μετάλλαξη. Δέκα από αυτά είχαν ήδη διαγνωστεί με καρκίνο…

Προς το παρόν δεν είναι σαφής ο ακριβής αριθμός των παιδιών που γεννήθηκαν από αυτό το σπέρμα – ο αριθμός 197 δεν θεωρείται τελικός αφού ακόμη συγκεντρώνονται στοιχεία από τις χώρες όπου πωλήθηκε το σπέρμα. Επιπλέον, ακόμη δεν είναι γνωστό το πόσα από αυτά τα παιδιά έχουν κληρονομήσει το προβληματικό γονίδιο. Η σχετική έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη.

Η δρ Εντγουίγκε Κάσπερ, ειδική στη Γενετική του καρκίνου στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Ρουέν στη Γαλλία, η οποία παρουσίασε τα αρχικά δεδομένα, δήλωσε ότι ανάμεσα στα «πολλά» παιδιά που έχουν ήδη αναπτύξει καρκίνο υπάρχουν κάποια εμφάνισαν δύο διαφορετικούς τύπους της νόσου και μερικά από αυτά έχουν ήδη πεθάνει…

Το BBC αναφέρει την περίπτωση της Σελίν, μιας ανύπαντρης μητέρας στη Γαλλία, η οποία απέκτησε μια κόρη με το σπέρμα του δότη πριν από 14 χρόνια. Πρόσφατα έλαβε ένα τηλεφώνημα από την κλινική γονιμότητας όπου απευθύνθηκε, στο Βέλγιο, που την προέτρεπε να υποβάλει την κόρη της σε εξετάσεις. Διαπιστώθηκε ότι το παιδί είχε κληρονομήσει την μετάλλαξη.

Λέει στο BBC ότι δεν έχει «καμία κακία» προς τον δότη, αλλά θεωρεί απαράδεκτο το γεγονός ότι της δόθηκε σπέρμα που «δεν ήταν καθαρό, δεν ήταν ασφαλές, ενείχε κίνδυνο». Και ξέρει ότι ο καρκίνος θα τους ακολουθεί για το υπόλοιπο της ζωής τους. «Δεν ξέρουμε πότε, δεν ξέρουμε ποιοι και πόσοι (καρκίνοι). Αλλά θα το παλέψουμε, όσες φορές χρειαστεί»…

67 κλινικές σε 14 χώρες

Το σπέρμα του δότη χρησιμοποιήθηκε από 67 κλινικές γονιμότητας σε 14 χώρες. Δεν υπάρχει περιορισμός στο πόσες φορές μπορεί να χρησιμοποιηθεί το σπέρμα ενός δότη σε παγκόσμιο επίπεδο. Ωστόσο, κάθε χώρα θέτει τα δικά της όρια.

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Σπέρματος παραδέχτηκε ότι αυτά τα όρια «δυστυχώς» παραβιάστηκαν σε ορισμένες χώρες και ότι βρίσκεται «σε διάλογο με τις αρχές της Δανίας και του Βελγίου».

Στο Βέλγιο, ένας δωρητής σπέρματος μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο από έξι οικογένειες. Αντ’ αυτού, 38 γυναίκες γέννησαν 53 παιδιά από τον εν λόγω δωρητή, σύμφωνα με το BBC.

Το όριο στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι 10 οικογένειες ανά δωρητή.

Ο καθηγητής Αλαν Πέισι, ο οποίος διευθύνει την Τράπεζα Σπέρματος του Σέφιλντ και είναι αναπληρωτής αντιπρόεδρος της Σχολής Βιολογίας, Ιατρικής και Υγείας του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ, δήλωσε στο βρετανικό δίκτυο ότι οι χώρες είναι ουσιαστικά εξαρτημένες από τις μεγάλες διεθνείς τράπεζες σπέρματος και ότι το ήμισυ του σπέρματος στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι πλέον εισαγόμενο.

Πρόσθεσε: «Πρέπει να εισάγουμε από μεγάλες διεθνείς τράπεζες σπέρματος που το πωλούν και σε άλλες χώρες, γιατί έτσι βγάζουν τα χρήματά τους, και εκεί αρχίζει το πρόβλημα, γιατί δεν υπάρχει διεθνής νομοθεσία για το πόσο συχνά μπορείς να χρησιμοποιήσεις το σπέρμα». Και εξήγησε: «Δεν μπορείς να ελέγξεις τα πάντα, δεχόμαστε μόνο το 1% ή 2% όλων των ανδρών που υποβάλλουν αίτηση για να γίνουν δότες σπέρματος με την τρέχουσα διαδικασία ελέγχου, οπότε, αν την κάνουμε ακόμα πιο αυστηρή, δεν θα έχουμε καθόλου δότες σπέρματος – εκεί βρίσκεται η ισορροπία».

Η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Ανθρώπινης Αναπαραγωγής και Εμβρυολογίας πρότεινε πρόσφατα ένα όριο 50 οικογενειών ανά δότη. Ωστόσο, ανέφερε ότι αυτό δεν θα μείωνε τον κίνδυνο κληρονομικότητας σπάνιων γενετικών ασθενειών.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News