Τι σημαίνει να είσαι κουλ (cool); Στο σχολείο, κουλ είναι τα παιδιά με τα πιο ωραία και μοντέρνα ρούχα, που χρησιμοποιούν λέξεις όπως το cringe (και κριντζάρω, σούπερσταρ της εφηβικής αργκό για την ανατριχίλα που προκαλεί η αηδία…) και έχουν τους περισσότερους φίλους.  Ναι, μιλάμε για το ελληνικό σχολείο, επίσης, αφού το κουλ μπορεί μεν να είναι αγγλική λέξη αλλά έχει διεισδύσει άνετα -και- στο δικό μας λεξιλόγιο.

Cool, σύμφωνα με το λεξικό της Οξφόρδης, είναι μια λέξη που χρησιμοποιείται (ανεπίσημα) για να δείξει ότι θαυμάζεις ή εγκρίνεις κάποιον/κάτι επειδή είναι/ μοντέρνος/ό, ελκυστικός/ό και συχνά διαφορετικός/ό. Σύμφωνα, δε, με το λεξικό του Κέιμπριτζ, cool είναι κάποιος που έχει την ικανότητα να παραμένει ήρεμος και ψύχραιμος, να μην τρομάζει και να μην επηρεάζεται από έντονα συναισθήματα,  και να ενεργεί λογικά ακόμη και σε δύσκολες καταστάσεις. Αλλά οι ερμηνείες τους είναι μάλλον περιορισμένες αν σκεφτεί κανείς σε πόσες, ακόμη, περιπτώσεις χρησιμοποιούν οι άνθρωποι τις λέξεις cool και coolness.

Τι ακριβώς, λοιπόν, είναι κουλ; Είναι το ίδιο πράγμα το να είσαι κουλ και καλός; Και ακόμη, διαφέρουν τα χαρακτηριστικά των κουλ ανθρώπων ανάλογα με την κουλτούρα τους; Σε αυτά τα ερωτήματα απαντάει μια νέα μελέτη, που δημοσιεύτηκε τη Δευτέρα στο Journal of Experimental Psychology, την οποία υπογράφουν ο Τοντ Πετσούτι, αναπλ. καθηγητής στη σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Αδόλφο Ιμπάνιες στο Σαντιάγο της Χιλής, και οι Καλέμπ Γουόρεν, αναπλ. καθηγητής στο τμήμα Μάρκετινγκ του κολεγίου Μάνατζμεντ Ελερ του πανεπιστημίου της Αριζόνα και Τζούντζι Τσεν, αναπλ. καθηγητής στη σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων του πανεπιστημίου της Τζόρτζια στις ΗΠΑ.

Η παγκόσμια λαχτάρα να είσαι κουλ

Στην έρευνα συμμετείχαν 5.943 άτομα από 12 χώρες σε όλο τον κόσμο (Αυστραλία, Χιλή, Κίνα -ηπειρωτική χώρα και Χονγκ Κονγκ-, Γερμανία, Ινδία, Μεξικό, Νιγηρία, Ισπανία, Νότια Αφρική, Νότια Κορέα, Τουρκία και Ηνωμένες Πολιτείες), που αποκάλυψαν ότι οι πεποιθήσεις τους για το τι είναι «cool» ήταν παρόμοιες, ανεξάρτητα από το πού ζούσαν και παρά τις διαφορές τους στην ηλικία, το επίπεδο εισοδήματος, την εκπαίδευση ή το φύλο. Φάνηκε επίσης ότι πολλά από τα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με τους κουλ τύπους συνδέονται επίσης με τους καλούς ανθρώπους. Το να είσαι κουλ και καλός, ωστόσο, δεν είναι το ίδιο, τονίζουν οι συγγραφείς της μελέτης στη δημοσίευσή τους.

Οι ερευνητές μελέτησαν ποιες αξίες και χαρακτηριστικά προσωπικότητας συνδέονται με τους κουλ ανθρώπους και αν τα ίδια χαρακτηριστικά συνδέονται με τους καλούς ανθρώπους. Και διαπίστωσαν  ότι οι κουλ τύποι έχουν μεταξύ τους έξι συγκεκριμένα κοινά χαρακτηριστικά: Είναι σε μεγάλο βαθμό ισχυροί, ηδονιστές, περιπετειώδεις, αυτόνομοι, ανοιχτοί και εξωστρεφείς. Παραδόξως, δε, ακόμη και όταν ανήκουν σε διαφορετικές κουλτούρες, τα χαρακτηριστικά τους διαφέρουν ελάχιστα.

Από το Σαν Φρανσίσκο μέχρι το Σαντιάγο και από το Σίδνεϊ μέχρι τη Σεούλ, οι άνθρωποι θέλουν να είναι κουλ και το να είναι κανείς κουλ διαμορφώνει ποιον θαυμάζει, πώς μιλάει, πού ψωνίζει, και πώς διασκεδάζει. Οι χρήστες των social media, για παράδειγμα, ακολουθούν τους μοντέρνους microinfluencers και τις megacelebrities, οι έφηβοι χρησιμοποιούν αργκό, οι μιλένιαλς ψάχνουν σε καταστήματα μεταχειρισμένων ειδών για βίντατζ τζιν και bootleg βινύλια, και οι διευθύνοντες σύμβουλοι τεχνολογίας οδηγούν ηλεκτρικά σπορ αυτοκίνητα και  εκτοξεύονται (κυριολεκτικά) στο διάστημα.

Το σατιρικό περιοδικό The Onion αστειεύεται ότι οι καταναλωτές ξοδεύουν 14 τρισ. δολάρια ετησίως προσπαθώντας να φαίνονται κουλ. Πέρα από τη σάτιρα, όμως, οι ερευνητές συμφωνούν ότι οι άνθρωποι ξοδεύουν υπερβολικά πολύ χρόνο και χρήμα στην προσπάθειά τους να φανούν κουλ. Αλλά το κουλ δεν είναι απλώς ένας επιπόλαιος τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι απαλλάσσονται από τους πόρους τους.

Ολοένα και περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι το να θεωρούνται κουλ -ή όχι- επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αξιολογούνται από τους άλλους (δηλ. το στάτους τους) και τον εαυτό τους (δηλ. την αυτοεκτίμησή τους). Οι κουλ τύποι θαυμάζονται και  θεωρούνται φιλικοί, ικανοί, ελκυστικοί. Καθώς, δε, επηρεάζεται το στάτους και η αυτοεκτίμηση κάποιου, το να θεωρείται κουλ ή όχι κουλ πιθανότατα επηρεάζει μια σειρά σημαντικών αποτελεσμάτων, όπως η πρόσβαση σε πόρους, η κοινωνική ένταξη και η ευημερία.

Οι συμμετέχοντες στη μελέτη έπρεπε να αναγνωρίσουν τη λέξη «cool» στα αγγλικά, χωρίς μετάφραση, γεγονός που υποδηλώνει ότι ήταν ήδη εξοικειωμένοι -ή ίσως ακόμη και να είχαν ειδωλοποιήσει- τις έννοιες της coolness σε πλούσιες δυτικές χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Υπό αυτή την έννοια, η μελέτη προσφέρει μια ματιά στην εξάπλωση των πολιτισμικών πεποιθήσεων από μια ομάδα ανθρώπων σε μια άλλη, δήλωσε στους New York Times ο Τζόζεφ Χένριχ, ανθρωπολόγος και καθηγητής Ανθρώπινης Εξελικτικής Βιολογίας στο Χάρβαρντ, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.

«Σε παγκόσμιο επίπεδο, η αμερικανική επιτυχία έχει οδηγήσει στη διάδοση μουσικών στυλ και ενός τεράστιου όγκου πολιτιστικού περιεχομένου, συμπεριλαμβανομένης, προφανώς, της έννοιας του κουλ», τόνισε ο δρ Χένριχ.

Αλλο cool, άλλο good

Το κουλ δεν είναι ευρέως μελετημένο θέμα, σημειώνει στους New York Times η Κριστίνα Κάρον. Προηγούμενες έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι το κουλ θεωρείται συνήθως ως κάτι θετικό: Οι κουλ τύποι είναι επίσης φιλικοί, ικανοί, μοντέρνοι και ελκυστικοί. Αλλά ο δρ Κάλεμπ Γουόρεν -ο οποίος εδώ και δύο δεκαετίες ερευνά την ψυχολογία του καταναλωτή- και οι συνάδελφοί του ήθελαν να μάθουν τι κάνει ένα άτομο ξεκάθαρα «κουλ» και όχι απλώς «καλό».

Ετσι, ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να σκεφτούν συγκεκριμένα άτομα: ένα που είναι κουλ και ένα που δεν είναι κουλ, ένα που είναι καλό και ένα που δεν είναι καλό. Και στη συνέχεια, τους ζήτησαν να αξιολογήσουν κάθε άτομο απαντώντας σε ερωτηματολόγια, τα οποία μετρούσαν συνολικά 15 διαφορετικά χαρακτηριστικά.

Ενώ οι κουλ και οι καλοί άνθρωποι είχαν αλληλεπικαλυπτόμενα χαρακτηριστικά, οι καλοί άνθρωποι -σε σύγκριση με τους κουλ ομολόγους τους- θεωρούνταν πιο συμμορφούμενοι, παραδοσιακοί, ασφαλείς, θερμοί, ευχάριστοι, οικουμενικοί (ο βαθμός στον οποίο ένα άτομο βλέπει τους πάντες και τα πάντα ως ίσα ή εξίσου άξια φροντίδας και σεβασμού), ευσυνείδητοι και ήρεμοι.

Οσοι, δε, θεωρούνταν ικανοί, θεωρούνταν εξίσου κουλ και καλοί.

Ενας περιορισμός της μελέτης ήταν ότι όσοι δεν γνώριζαν τη λέξη «cool» φιλτράρονταν αυτόματα. Ως αποτέλεσμα, τα δεδομένα δεν μπορούν να προσδιορίσουν πόσο συχνά χρησιμοποιείται η λέξη σε διάφορες χώρες ή αν σε ορισμένους πολιτισμούς η «coolness» οδηγεί σε υψηλότερο κοινωνικό στάτους σε σχέση με άλλους. Επιπλέον, ενώ η μελέτη περιλάμβανε συμμετέχοντες με ένα ευρύ φάσμα ηλικιών, ο πληθυσμός τους αφορούσε κυρίως νέους: Ο μέσος όρος ηλικίας από κάθε περιοχή ήταν γενικά 30 ετών ή μικρότερος.

Αλλες μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχουν σημαντικές πολιτισμικές διαφορές, που μπορούν να επηρεάσουν τα χαρακτηριστικά που εκτιμούμε.

«Παράγοντες όπως η επιθετικότητα μάς κάνουν να θεωρούμε ότι ορισμένοι δυτικοί πολιτισμοί είναι ανώτεροι και ταυτόχρονα ότι η Ανατολή είναι κατώτερη», δήλωσε στους New York Times ο καθηγητής Ψυχολογίας Μιτς Πρίνσταϊν, επικεφαλής στην Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία, ο οποίος έχει γράψει δύο βιβλία για τη δημοτικότητα, η οποία μπορεί να είναι συνέπεια του coolness.

Η έρευνα δείχνει ότι η επιθυμία να είναι κανείς κουλ είναι ιδιαίτερα έντονη κατά την εφηβεία και επηρεάζει όχι μόνο τι αγοράζουν οι άνθρωποι ή ποιον θαυμάζουν, αλλά και τον τρόπο που μιλάνε και τι κάνουν για να διασκεδάσουν.

Αλλά αυτό που θεωρείται κουλ από την ευρύτερη κουλτούρα μπορεί να μην είναι το ίδιο με αυτό που εσείς προσωπικά πιστεύετε ότι είναι κουλ, υπογραμμίζει η Κριστίνα Κάρον στους New York Times. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο δρ Γουόρεν και οι συνάδελφοί του ζήτησαν από κάθε συμμετέχοντα να σκεφτεί τους ανθρώπους που θεωρούσε κουλ έναντι των καλών. Και παρουσιάζει ενδιαφέρον το γεγονός ότι, γενικά, τα είδη χαρακτηριστικών που συνήθως συνδέονται με την ευγένεια ή την εξυπηρετικότητα θεωρούνταν συχνότερα καλά αντί για κουλ.

Το να είναι, λοιπόν, κάποιος κουλ είναι ένα χαρακτηριστικό που αξίζει να το επιδιώκει; «Εχω σοβαρές αμφιβολίες», απαντά ο δρ Γουόρεν.

Το coolness, που συνεπάγεται την ανάληψη ρίσκου και την κοινωνικά πρόωρη ωριμότητα κατά την εφηβεία, μπορεί να προσφέρει δημοτικότητα κατά τη διάρκεια της νεότητας, αλλά μια μελέτη του 2014 διαπίστωσε ότι πολλοί έφηβοι που συμπεριφέρονταν με αυτόν τον τρόπο, θα δυσκολεύονταν αργότερα στα 20 τους, αναπτύσσοντας προβλήματα με το αλκοόλ, τα ναρκωτικά και τις σχέσεις. «Κάνουν ακραία πράγματα προσπαθώντας να συμπεριφέρονται cool», δήλωσε στους New York Times ο Τζόζεφ Π. Αλεν καθηγητής Ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια και επικεφαλής της έρευνας.

Για τα δημοφιλή παιδιά στο σχολείο, «στάτους σημαίνει κυριαρχία, ορατότητα, προσοχή», εξήγησε ο δρ Πρίνσταϊν. Αλλά, πρόσθεσε, αυτό που συμβάλλει στη μακροπρόθεσμη επιτυχία είναι το πόσο αγαπητός είναι κάποιος. «Ακόμα και το πιο μη-κουλ παιδί θα τα πάει πιθανότατα καλά αν έχει τουλάχιστον έναν στενό φίλο», πρόσθεσε.

Ισως, λοιπόν, το να είσαι κουλ -ιδιαίτερα η περιφρονητική ποικιλία «too cool for school» (πολύ κουλ για το σχολείο)- δεν είναι τόσο καλό πράγμα όσο πιστεύεται ότι είναι…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News