Θα μου πείτε τι κάθονται και λένε εν μέσω πανδημίας. Θα σας πω ότι η επιστήμη δεν σταματάει το έργο της. Κι έτσι ακόμη και με ημερομηνία 18 Μαρτίου 2020, δεν… δίστασε να δημοσιευθεί μία έρευνα αμερικανών και ευρωπαίων ειδικών για τη χρονολόγηση μνημείων και συμβάντων στην ιστορία της Μεσογείου.

Και τι μας λέει, με δυο λόγια σταράτα, αυτή η έρευνα; Oτι έχουν χρονολογηθεί λανθασμένα, με μικρή μεν πλην σημαντική για τη «γραφή» της ιστορίας απόκλιση, κομβικά συμβάντα, όπως η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας που σηματοδότησε και το τέλος του εμβληματικού στον ρου της ιστορίας της Ευρώπης μινωϊκού πολιτισμού. Ή όπως τα χρόνια που ηγεμόνευσε και που πέθανε ο σημαντικότατος (και πολύχρυσος) για την Αιγυπτιολογία Φαραώ Τουταγχαμών.

Πόσο ρόλο μπορεί να παίζει μια απόκλιση της τάξεως των 50-70 ετών στη χρονολόγηση της προϊστορίας της Μεσογείου; Μεγάλο, για τους ειδικούς και για τους ιστορικούς. Μεγαλύτερο από όση είναι η απόκλιση σε σύγκριση με κοντά 4.000 χρόνια Ιστορίας. Καθότι αλλάζουν τα δεδομένα της εποχής.

Φανταστείτε, ας πούμε, η Μικρασιατική Καταστροφή να είχε χρονολογηθεί λάθος στο 1922 και να διαπίστωναν οι ιστορικοί του μέλλοντος ότι συνέβη κάπου κοντά στο 1960. Σήμερα που είμαστε κοντά, ξέρουμε πόσο διαφορετικό θα ήταν και το κοινωνικό και το πολιτικό περιβάλλον αυτής της ιστορικής στιγμής, όχι μόνον για τον ελληνικό «μικρόκοσμο» αλλά και για τους ιστορικούς του μέλλοντος. Η διαφορά ετών φαντάζει μικρή μπροστά στα 5.000, ας πούμε, χρόνια ιστορίας που θα έχουν περάσει, αλλά η ιστορία θα έπρεπε ουσιαστικά να ξαναγραφτεί.

Βέβαια, για να μην παρεξηγούμαστε, στο συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός έχουμε μια σειρά από αδιάσειστες ιστορικές πηγές και δεν θα φτάσει κάποιος να το αμφισβητήσει χρονικά. Ομως στην προϊστορία, που δεν έχουμε πολλές άλλες πηγές και κυρίως γραπτές και φωτογραφικές, η όσο πιο ακριβής χρονολόγηση είναι σχεδόν η μόνη που τοποθετεί σε χρονικό πλαίσιο την ιστορία κάθε εποχής και τόπου.

Γιατί οι επιστήμονες, που υπογράφουν την έρευνα και τη δημοσίευσαν εν μέσω… κορονοϊού, πιστεύουν πως ήταν μέχρι τώρα λανθασμένη και με μικρή αλλά σημαντική απόκλιση η χρονολόγηση στη Μεσόγειο ειδικά; Διότι στη μέθοδο χρονολόγησης με βάση το ισότοπο του άνθρακα-14, που εντοπίζεται (ανάλογα με την περιβαλλοντική «κατάσταση» και τη συγκέντρωση του συγκεκριμένου ισοτόπου σε κάθε εποχή) στους δακτυλίους μέσα στους κορμούς των δέντρων, κάτι έχουμε κάνει λάθος.

Η μέθοδος αυτή της χρονολόγησης, που έλυσε –να το λέμε κι αυτό– τα χέρια αρχαιολόγων και ιστορικών αντιστοίχως, μπήκε στη ζωή μας από τη δεκαετία του ’40. Το ζήτημα είναι ότι ξεκίνησε με συγκριτικό άξονα δείγματα δέντρων από την Κεντρική και τη Βόρεια Ευρώπη, των δακτυλίων τους και την αντίστοιχη συγκέντρωση άνθρακα-14 σε ανάλογες περιοχές.

Το ισότοπο άνθρακας-14, που προέρχεται, όπως έχει αποδειχθεί, από την κοσμική ακτινοβολία. Η οποία, με τη σειρά της, δεν είναι σταθερή, αλλά κυμαίνεται ανά περιόδους και αυτό έγινε «εργαλείο» για τη χρονολόγηση με βάση το ισότοπο του άνθρακα.

Τι έρχονται να πουν τώρα οι νέοι ειδικοί; Οτι εκείνα τα δεδομένα δεν μπορούν να εφαρμοστούν και στη Μεσόγειο, που είχε διαφορετικά περιβαλλοντικά δεδομένα (και άρα μια απόκλιση στη συγκέντρωση άνθρακα-14). Αρα, άλλα τα στοιχεία που βρίσκονται, ας πούμε, στο Νοσέτο της Βόρειας Ιταλίας και άλλα στους κέδρους, φέρ’ ειπείν, της Ιορδανίας, που μελέτησαν συγκριτικά εν προκειμένω.

Ή αντίστοιχες ενδείξεις από την περιοχή του προϊστορικού οικισμού στο Κιούλτεπε της Καππαδοκίας ή στο Καραχογιούκ της Νότιας Τουρκίας, που επίσης χρησιμοποιήθηκαν συγκριτικά από τους ειδικούς.

Και κυρίως, στοιχεία από δείγματα ξύλου από την Ανατολία και ιδιαίτερα από το αρχαίο Γόρδιον (γνωστό μας από την… κοπή του Γόρδιου Δεσμού από τον στρατηλάτη Μέγα Αλέξανδρο). Κέντρο του βασιλείου του μυθικού βασιλιά Μίδα (που ό,τι έπιανε γινόταν χρυσός). Πρωτεύουσα της Φρυγίας, η οποία ήκμασε τον 8ο π.Χ. αιώνα, στη δεξιά όχθη του ποταμού Σαγγάριου.

Αυτές οι αποκλίσεις και συγκρίσεις κατέδειξαν, όπως υποστηρίζουν στην έρευνα, και τις χρονικές, μικρές αλλά σημαντικές, αποκλίσεις σε εκείνα που μέχρι τώρα θεωρούνταν δεδομένα.

Ας πάρουμε την πολυσυζητημένη –και διόλου οριστική ως προς τον χρόνο της– έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας που άλλαξε τη Μεσόγειο. Η Θήρα, που αίφνης τον 12ο μ.Χ. αιώνα, άρχισε να ονομάζεται και Σαντορίνη. Από τον παλαιοχριστιανικό ναό της Αγίας Ειρήνης (του 5ου π.Χ. αιώνα), που βρίσκεται μισοθαμμένος στην Περίσσα. Σάντα Ιρένε = Σαντορίνη (έτσι, να μαθαίνουμε και κάτι παραπάνω).

Ειδικοί από όλο τον κόσμο έχουν υπερθεματίσει, με βάση τις δικές τους έρευνες, για διάφορες χρονολογίες στον 17ο αιώνα π.Χ.. Από το 1680 π.Χ. μέχρι και το 1613 συν πλην 12 χρόνια. Που εκτιμήθηκε –το 2009– πως ήταν η χρονολογία που η ηφαιστειακή στάχτη έθαψε το Ακρωτήρι και σάρωσε τον ακμαίο και εξαιρετικά προηγμένο μινωϊκό πολιτισμό.

Τώρα, οι ειδικοί της νέας έρευνας τοποθετούν χρονικά την έκρηξη στον επόμενο αιώνα! Ήτοι, πάνω κάτω στο 1550 π.Χ. (16ος αιώνας π.Χ.). Νωρίτερα απ’ ό,τι εκτιμούν αρχαιολόγοι, αλλά αρκετά αργότερα απ’ ότι είχαν εκτιμήσει οι ειδικοί της χρονολόγησης με βάση τον άνθρακα-14.

Στην περίπτωση του πολύχρυσου Τουταγχαμών η νέα έρευνα έρχεται να διαψεύσει –οριστικά, όπως φαίνεται– τις αρχικές εκτιμήσεις, με βάση τον άνθρακα-14, και να τοποθετήσει την ταφή του μεταξύ 1320 και 1310 π.Χ. Συμφωνώντας ουσιαστικά με τους σύγχρονους ειδικούς Αιγυπτιολόγους, που με βάση άλλες πηγές από την αρχαία Αίγυπτο «διαφωνούσαν» με παλαιότερες, δημοσιευμένες, χρονολογήσεις. Και με μία απόκλιση της τάξης έως και μισού αιώνα. Ασήμαντα όλα αυτά; Καθόλου.

Η εκτενέστατη, λεπτομερής και ειδική έρευνα, υπό τον τίτλο (σε ελεύθερη απόδοση) «Μεσογειακές ενδείξεις με βάση τον ραδιενεργό άνθρακα και χρονολογήσεις της Προϊστορίας» (Mediterranean radiocarbon offsets and calendar dates for prehistory), δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Science Advances». Επικεφαλής της έρευνας και πρώτος υπογράφων είναι ο Στιούαρτ Μάνινγκ, καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ, στην πολιτεία της Νέας Υόρκης, και στο ειδικό του Εργαστήριο χρονολόγησης «Δενδρικών Δακτυλίων» (Tree Ring Laboratory) και δεύτερος τη τάξει ο Μπερντ Κρόμερ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης και διευθυντής στο Ινστιτούτο Περιβαλλοντικής Φυσικής του ιδρύματος.

«Η σωστή και ακριβής χρονολόγηση», παρατηρούν, «θα ξαναγράψει την ιστορία μας, με την έννοια ότι θα έχουμε πιο σαφή –χρονικά– εικόνα για το ποιες ομάδες ήταν σημαντικές για την διαμόρφωση του κλασικού Πολιτισμού». Διόλου ασήμαντη απόκλιση, λοιπόν, αν την αγκαλιάσει και η υπόλοιπη επιστημονική κοινότητα. Διόλου ασήμαντη, τουλάχιστον για την Ιστορία. Και για τη Γνώση της Ανθρωπότητας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News