Οταν η Αφίνα (Αθηνά) Χατζίνοβα εγκατέλειψε τη Μαριούπολη στις 15 Μαρτίου, είχε 10 λεπτά για να συγκεντρώσει μερικά απαραίτητα για το επικίνδυνο ταξίδι μακριά από τις ρωσικές βόμβες – έγγραφα, κουβέρτες, τρόφιμα έκτακτης ανάγκης.

Ομως ένα ολόκληρο αρχείο που τεκμηριώνει την ιστορία των Ρουμέων, του ελληνικού πληθυσμού που ζει στη νότια Ουκρανία εδώ και γενιές, έμεινε πίσω. Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες και παλαιότερες κοινότητες ελλήνων ομογενών στον κόσμο, αναφέρει το Politico.

Αυτή η ιστορία κινδυνεύει να χαθεί εν μέσω της σχεδόν ολοκληρωτικής καταστροφής της Μαριούπολης και των γύρω χωριών, αναφέρει στην έρευνά της η δημοσιογράφος Νεκταρία Σταμούλη. Η πόλη-λιμάνι των 450.000 κατοίκων έχει βιώσει μερικές από τις χειρότερες καταστροφές από τη στιγμή που η Ρωσία έστειλε τα στρατεύματά της να εισβάλουν στην Ουκρανία. Κατά τη διάρκεια αυτής της επίθεσης, τουλάχιστον 10 Ελληνες έχασαν τη ζωή τους και αμέτρητοι άλλοι έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.

«Τι παίρνεις πρώτα από το σπίτι σου;» διερωτήθηκε μιλώντας στη δημοσιογράφο του Politico η Χατζίνοβα. «Εχουμε φωτογραφίες, έχουμε έργα τέχνης και έχουμε το αρχείο. Δεν χωράνε σε μια βαλίτσα- δεν ήμασταν έτοιμοι να τα πάρουμε».

Ντοκουμέντα ελληνισμού

Ο πατέρας της, δάσκαλος και λαογράφος τη δεκαετία του 1960 και του ’70, είχε περάσει τη ζωή του χτίζοντας την πολύτιμη συλλογή ντοkουμέντων, η οποία αφηγείται την ιστορία των Ρουμέων μέσα από μια δεξαμενή φωτογραφιών, ποιημάτων και τραγουδιών. Αυτή η ιστορία είναι τώρα αποθηκευμένη σε ένα σπίτι υπό ρωσική πολιορκία, το οποίο μπορεί να έχει ήδη καταστραφεί.

«Είναι όλα ακόμα εκεί, ένα ολόκληρο αρχείο της ιστορίας και του πολιτισμού των Ρουμέων», είπε. «Είναι μεγάλη απώλεια». Είναι μόνο μία από τις πολλές απώλειες εν μέσω της ρωσικής επίθεσης που έχει θέσει σε κίνδυνο την ελληνική κοινότητα της Ουκρανίας – και τη σύνδεσή της με την Αθήνα.

Οι προσπάθειες για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς της ομάδας είχαν προηγουμένως συμβάλει στην αμφισβήτηση του στερεότυπου ότι οι Ελληνες της Ουκρανίας ήταν υπερβολικά φιλορώσοι. Τώρα, με την κοινότητα διασκορπισμένη και χωρίς επαφή, η Ρωσία εκμεταλλεύεται την κατάσταση και προωθεί το αφήγημα ότι οι Ελληνες της Ουκρανίας κατηγορούν τον στρατό του Κιέβου για τη διάπραξη των θηριωδιών που στην πραγματικότητα συνδέονται με τη ρωσική βαρβαρότητα.

Μια ιστορία, δύο γλώσσες

Οι Ρουμέοι είναι μέρος της ελληνικής κοινότητας της Βόρειας Αζοφίας, η οποία κατάγεται από τους Ελληνες που η Ρωσία μετέφερε τον 18ο αιώνα από την Κριμαία στην περιοχή που σήμερα είναι η ανατολική Ουκρανία. αναφέρει το έγκυρο Μέσο. Η συγκεκριμένη πληθυσμιακή ομάδα, η οποία περιλαμβάνει περίπου 70.000 άτομα, χωρίζεται σε Ρουμέους, η γλώσσα των οποίων είναι παρόμοια με τη σύγχρονη ελληνική, και σε Ουρούμς, οι οποίοι μιλούν μια τουρκογενή διάλεκτο κοντά στα σύγχρονα ταταρικά της Κριμαίας. Και οι δύο γλώσσες ομιλούνται μόνο σε αυτή τη νοτιοανατολική γωνιά της Ουκρανίας και κινδύνευαν με εξαφάνιση πριν από τον πόλεμο, καθώς δεν υπήρχαν κρατικά προγράμματα για τη διαφύλαξή τους μέσω της διδασκαλίας τους στα σχολεία.

Η Χατζίνοβα, που γεννήθηκε στο χωριό Σαρτανά, ήταν μέλος μιας ομάδας ερευνητών και ακτιβιστών που προσπαθούσαν να διατηρήσουν και να αναβιώσουν τις ελληνικές γλώσσες και τον πολιτισμό της Βόρειας Αζοφίας. Ο πόλεμος έχει πλέον αποδεκατίσει την ομάδα.

Εγκλωβισμένη στον εφιάλτη

Για δύο εβδομάδες, η Χατζίνοβα ήταν παγιδευμένη στη Μαριούπολη υπό συνεχείς βομβαρδισμούς, χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, νερό, θέρμανση ή οποιαδήποτε τηλεφωνική και διαδικτυακή σύνδεση. Μαγείρευε έξω και έβραζε νερό από ένα κοντινό ρυάκι σε μια φωτιά.

Κάθε μέρα παρακολουθούσε τον καπνό από τις εκρήξεις καθώς οι πύραυλοι έπλητταν την άλλη πλευρά της πόλης, όπου ζουν ο αδελφός της και οι δύο ανιψιές της. Δεν είχε τρόπο να επικοινωνήσει μαζί τους. Οι φίλοι της και άλλοι ακτιβιστές ήταν επίσης αδύνατο να επικοινωνήσουν, είτε στη Μαριούπολη είτε στα γύρω χωριά που βομβαρδίστηκαν και γρήγορα περιήλθαν υπό ρωσικό έλεγχο. «Το χειρότερο πράγμα ήταν η άγνοια. Δεν ξέραμε τι συνέβαινε στον κόσμο, ή στην Ουκρανία, ή ακόμη και στη Μαριούπολη. Δεν είχαμε ιδέα. Ηταν πολύ επικίνδυνο ακόμη και να βγούμε από το σπίτι γιατί θα μπορούσαμε να καταλήξουμε κάτω από βομβαρδισμό», είπε.

Οταν η Χατζίνοβα και η μητέρα της έφυγαν, το σπίτι της ήταν ένα από τα λίγα κτίρια που έμειναν άθικτα – αν και έκτοτε έχει ακούσει ότι και αυτό βομβαρδίστηκε. Εως και το 90% των κτιρίων της πόλης έχουν υποστεί ζημιές, σύμφωνα με τον δήμαρχο της Μαριούπολης, και χιλιάδες άμαχοι μπορεί να έχουν χάσει τη ζωή τους, ανέφερε ο Οργανισμός Aνθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ. Τώρα στην Κύπρο με τη μητέρα της, η Χατζίνοβα δεν έχει την παραμικρή ενημέρωση για το αν οι συγγενείς της, ή άλλοι ακτιβιστές, είναι ζωντανοί ή νεκροί.

Ο έλληνας πρόξενος στη Μαριούπολη, Μανώλης Ανδρουλάκης, έφυγε δύο ημέρες μετά την Χατζίνοβα. Πολλά μέλη της Ομοσπονδίας Ελληνικών Σωματείων της Ουκρανίας παραμένουν εκεί,όμως κάθε επικοινωνία είναι αδύνατη.

Η επικεφαλής της ομοσπονδίας, Αλεξάνδρα Προτσένκο, έφτασε με ασφάλεια στην Ελλάδα στα τέλη Μαρτίου. Η ίδια υποστήριξε ότι το Ελληνικό Κέντρο στη Μαριούπολη είχε καταστραφεί.

Οι ελληνορωσικές σχέσεις

Οι επιθέσεις στη Μαριούπολη προκάλεσαν από την πρώτη στιγμή την έντονη αντίδραση της Ελλάδας, σημειώνει το Politico. Ο έλληνας πρωθυπουργός καταδίκασε την εισβολή της Ρωσίας και υποσχέθηκε στρατιωτική βοήθεια για την Ουκρανία. Η Ελλάδα δεσμεύτηκε επίσης να συνεργαστεί με τη Γαλλία και την Τουρκία για τη δημιουργία ενός ανθρωπιστικού διαδρόμου για την εκκένωση της Μαριούπολης, προτείνοντας μάλιστα τον υπουργό Εξωτερικών της για να ηγηθεί προσωπικά της πρωτοβουλίας. Η χώρα δεσμεύτηκε επίσης να υποστηρίξει μια προσφυγή στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για τη διερεύνηση πιθανών εγκλημάτων πολέμου στη Μαριούπολη. Ηταν μια απότομη στροφή για μια χώρα που έχει θρησκευτικούς, οικονομικούς και πολιτιστικούς δεσμούς με τη Ρωσία, από τις αρχές του 19ου αιώνα.

Ελληνικά και ρωσικά μέσα ενημέρωσης έχουν υποστηρίξει, κατά καιρούς, τους ισχυρισμούς ότι οι Ελληνες στην Ουκρανία, όπως και οι ρωσόφωνοι, υφίστανται διακρίσεις. Και εντός της Ουκρανίας, μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινότητας είχε παραδοσιακά φιλορωσικές απόψεις πριν από την τρέχουσα εισβολή. Οι πιο εθνικιστές Ουκρανοί έβλεπαν την ομάδα με καχυποψία, ιδιαίτερα μετά το 2014, όταν η Κριμαία και τμήματα της περιοχής του Ντονέτσκ, με τις μεγάλες ελληνικές κοινότητες, περιήλθαν ουσιαστικά υπό ρωσικό έλεγχο. «Πάντα υπερασπιζόμουν τους Eλληνες, ακόμη και αν ήταν φιλορώσοι. Ποτέ δεν έπεσα θύμα διακρίσεων, ούτε καταπιέστηκα στην Ουκρανία επειδή ήμουν Ελληνίδα. Αλλά υπάρχει ένα στερεότυπο στην Ουκρανία ότι όλοι οι Έλληνες υποστηρίζουν τους αυτονομιστές», δήλωσε η Χατζίνοβα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News