Στον μαρξιστικό κόσμο του Σι Τζινπίνγκ δεν υπάρχει πολύς χώρος για ατομικές ψυχαναλυτικές θεωρίες. Ο κόσμος εξηγείται με πολύ διαφορετικούς τρόπους και ερμηνευτικά εργαλεία, που προτάσσουν τις ομάδες –κοινωνικές, οικονομικές και άλλες– έναντι του ατόμου. Κι όμως, ο ίδιος ο κινέζος πρόεδρος είναι ένα ζωντανό παράδειγμα του πώς η σχέση με τους γονείς μπορεί να διαμορφώσει καθοριστικά όχι μόνο ένα άτομο, αλλά μια χώρα ολόκληρη. Την Κίνα τού σήμερα, εν προκειμένω.

Ο Economist, ανατρέχοντας στο οικογενειακό παρελθόν του Σι, και κυρίως στη σχέση του με τον πατέρα του, ξεκινά το ρεπορτάζ με ένα περιστατικό που προκαλεί ανατριχίλα. «Οταν ο Σι Ζονγκσούν, ο πατέρας του Σι Τζινπίνγκ, έφτασε τα 70», γράφει, «είχε χάσει πολλά από τα δόντια του και τα σκληρά φαγητά ήταν πλέον για αυτόν μια πρόκληση. Κατά τη διάρκεια ενός οικογενειακού γεύματος, έβγαλε από το στόμα του μερικά μισομασημένα παϊδάκια και τα έδωσε στον γιο του να τα φάει. Ο Σι Τζινπίνγκ ήταν τότε περίπου 35 ετών και ανερχόμενο αστέρι στο Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Πήρε την τροφή από τον πατέρα του χωρίς δισταγμό ή αντίρρηση. Εβαλε στο στόμα του τα υπολείμματα και τα κατάπιε».

Τα παιδικά χρόνια

Ως παιδί, ο σημερινός πρόεδρος της Κίνας και ένας από τους ισχυρότερους ηγέτες του κόσμου, ήταν συνηθισμένος στα… περισσεύματα, παρατηρεί ο Economist. Οταν ήταν μικρό αγόρι, έκανε μπάνιο με το ίδιο νερό που είχε πλυθεί προηγουμένως ο πατέρας του. Με το ίδιο νερό θα έπλεναν τα ρούχα της οικογένειας το επόμενο πρωί.

Καταλάβαινε επίσης τη σημασία του σεβασμού, καθώς ο Σι Ζονγκσούν τού είχε διδάξει ότι τα παιδιά που δεν σέβονταν τους γονείς τους ήταν καταδικασμένα να αποτύχουν ως ενήλικες. Κάθε σεληνιακό νέο έτος, ο Σι εκτελούσε το παραδοσιακό τελετουργικό της υπόκλισης, προσκυνώντας τον πατέρα του, σε μια επίδειξη ευλάβειας. Αν η τεχνική του ήταν λάθος, ο πατέρας του τον χτυπούσε…

Αυτές και πολλές παρόμοιες ιστορίες παραθέτει στο βιβλίο «Τα Συμφέροντα του Κόμματος Προηγούνται», μια βιογραφία του Σι Ζονγκσούν, ο αμερικανός ακαδημαϊκός Τζόζεφ Τόργκιαν. Ο συγγραφέας βασίζεται σε μια δεκαετία έρευνας κατά την οποία μελέτησε κινεζικές, αγγλικές και ρωσικές πηγές, συμπεριλαμβανομένων επίσημων εγγράφων, εφημερίδων, ημερολογίων και συνεντεύξεων. Το βιβλίο είναι πολύτιμο, σύμφωνα με τον Economist, «όχι μόνο για το πορτρέτο του Σι Ζονγκσούν –ο οποίος ήταν μια σημαντική προσωπικότητα στην ιστορία του Κόμματος– αλλά και για τις γνώσεις που προσφέρει για τους απογόνους του, ιδιαίτερα τον τωρινό ανώτατο ηγέτη της Κίνας».

Ως αδιαμφισβήτητος ηγέτης της Κίνας, πιθανώς εφ’ όρου ζωής, ο Σι είναι το πιο σημαντικό πρόσωπο στον κόσμο. Θα ασκεί εξουσία πολύ μετά την αποχώρηση του Ντόναλντ Τραμπ από τον Λευκό Οίκο. Ωστόσο, οι πληροφορίες που έχουμε για αυτόν είναι ελάχιστες. Κάθε κίνησή του είναι πολύ προσεκτικά σχεδιασμένη από έναν τεράστιο μηχανισμό προπαγάνδας που έχει αποκλειστικό σκοπό να τον παρουσιάζει με κολακευτικό τρόπο.

Στις αφηγήσεις της ζωής του, οι πραγματικά ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες διαγράφονται από αυταρχικούς λογοκριτές. Υπάρχουν ελάχιστοι τρόποι για να κατανοήσει κανείς τον Σι: η προσεκτική εξέταση κομματικών αρχείων, η εκμάθηση βασικών στιγμών στην κινεζική ιστορία που έζησε και η μελέτη των ανθρώπων που τον επηρέασαν περισσότερο. Και λίγοι άνθρωποι έχουν διαμορφώσει τον Σι περισσότερο από τον πατέρα του. Η σχέση του Σι Ζονγκσούν με το Κόμμα και οι ματαιωμένες φιλοδοξίες του προσφέρουν μια πολύ καλή εικόνα για το τι θέλει ο γιος του για την Κίνα.

Οπως συνέβη με πολλούς Κινέζους της γενιάς του, η ζωή του Σι Ζονγκσούν σημαδεύτηκε από τραγωδίες, όπως περιγράφει ο Economist. Γεννημένος το 1913, σε μια οικογένεια αγροτών, ήταν ένθερμος υποστηρικτής του κομμουνισμού από νεαρή ηλικία. Η πίστη του ενισχύθηκε στα εφηβικά του χρόνια, καθώς έγινε μάρτυρας «της τραγικής κακομεταχείρισης των εργαζομένων». Συμμετείχε σε βίαιες φοιτητικές διαμαρτυρίες, το 1928, και φυλακίστηκε από τις τότε αντικομμουνιστικές αρχές. Οι γονείς του πέθαναν όταν ήταν έφηβος. Ο ίδιος πίστευε ότι δεν άντεξαν τη στενοχώρια της φυλάκισής του. Δύο από τις αδελφές του πέθαναν από την πείνα.

Μετά τον εμφύλιο πόλεμο, ο Σι Ζονγκσούν ανέβηκε γρήγορα στις τάξεις του Κόμματος και «έφτασε στην κορυφή της διακυβέρνησης», γράφει ο Τορίγκιαν στο βιβλίο του.

Το 1962 «εκκαθαρίστηκε» από τον Μάο Τσε Τουνγκ επειδή υποστήριξε την έκδοση ενός μυθιστορήματος το οποίο ο Μάο θεωρούσε ανατρεπτικό. Τέσσερα χρόνια αργότερα, ένας ολοένα και πιο παρανοϊκός Μάο ξεκίνησε την Πολιτιστική Επανάσταση, εξαπολύοντας οργανωμένες διώξεις που σκότωσαν μεταξύ 500.000 και 2 εκατομμυρίων ανθρώπων και εκτόπισαν πολλά εκατομμύρια. Ο Σι Ζονγκσούν συνελήφθη, κρατήθηκε στην απομόνωση και βασανίστηκε. Περίπου 20.000 άνθρωποι έγιναν στόχος επειδή τον υποστήριξαν, εκτιμά ο συγγραφέας, και τουλάχιστον 200 «ξυλοκοπήθηκαν μέχρι θανάτου, τρελάθηκαν ή τραυματίστηκαν σοβαρά».

Η οικογένειά του υπέφερε επίσης, συνεχίζει ο Economist. Μία από τις κόρες του αυτοκτόνησε. Εφηβος τότε, ο Σι Τζινπίνγκ χαρακτηρίστηκε «καπιταλιστής» (δηλαδή, προδότης) εξαιτίας του πατέρα του. Ο νεαρός Σι, σε μια περίπτωση αναγκάστηκε να φορέσει ένα βαρύ ατσάλινο καπέλο και να υποστεί δημόσιο εξευτελισμό. Το οργισμένο πλήθος τον χλεύασε, φωνάζοντας συνθήματα όπως «Κάτω ο Σι Τζινπίνγκ». Η ίδια η μητέρα του συμμετείχε στον εξευτελισμό του.

Ο Σι Τζινπίνγκ ρίχτηκε στη φυλακή, όπου κοιμόταν σε ένα παγωμένο πάτωμα κατά τη διάρκεια του χειμώνα. «Ολο μου το σώμα ήταν καλυμμένο με ψείρες», έγραψε. Κάποια στιγμή κατάφερε να δραπετεύσει και επέστρεψε στο σπίτι του. Παρακάλεσε τη μητέρα του για λίγο φαγητό. Εκείνη, όχι μόνο αρνήθηκε, αλλά τον κατήγγειλε και στις Αρχές, φοβούμενη ότι διαφορετικά θα συλλαμβανόταν. Κλαίγοντας, ο Τζινπίνγκ έφυγε από το σπίτι μέσα στη βροχή.

«Ο,τι δεν σε σκοτώνει»

Τα προβλήματα δεν τελείωσαν εκεί, αναφέρει ο Economist. Το 1969, σε ηλικία 15 ετών, ο Σι Τζινπίνγκ «στάλθηκε» στην επαρχία μαζί με εκατομμύρια άλλους νέους που εξορίστηκαν από τις πόλεις. Ζούσε σε μια σπηλιά, σε ένα έρημο μέρος της χώρας, όπου τα κορίτσια πωλούνταν σε γαμπρούς έναντι προίκας που υπολογιζόταν με βάση το βάρος τους. «Ακόμα κι αν δεν καταλαβαίνεις, είσαι αναγκασμένος να καταλάβεις», θυμήθηκε αργότερα για εκείνη την εποχή. «Ολα αυτά σε αναγκάζουν να ωριμάσεις νωρίτερα».

Πατέρας και γιος, παρ’ όλα αυτά, παρέμειναν αφοσιωμένοι σε ένα κόμμα που τους είχε προκαλέσει τόσο πόνο. Πώς εξηγείται αυτό; Ο Τορίγκιαν πιστεύει ότι η απάντηση κρύβεται στο «Τι Πρέπει να Γίνει;», ένα μυθιστόρημα του 1863, του ρώσου δημοσιογράφου Νικολάι Τσερνισέφσκι. Σε αυτό, ένας νεαρός άνδρας, ονόματι Ράκμε, κοιμάται σε ένα κρεβάτι από καρφιά, για να ενισχύσει την αποφασιστικότητά του και τον χαρακτήρα του.

Ο Σι Τζινπίνγκ φανταζόταν ότι ήταν ο Ράκμε υπέμεινε τα κρύα πατώματα, τις ψείρες, τις καταιγίδες και τις χιονοθύελλες. Τόσο ο πατέρας όσο και ο γιος μπορεί να είχαν επηρεαστεί από τη μπολσεβίκικη πολιτική κουλτούρα που εξυμνούσε τη «σφυρηλασία»· την ιδέα ότι ο πόνος ενισχύει τη δύναμη της θέλησης και την αφοσίωση στον σκοπό.

Σε όλη του τη ζωή, ο Σι Τζινπίνγκ παρέμεινε πιστός σε δύο ομάδες που απαιτούσαν από αυτόν απόλυτη υπακοή: την οικογένεια και το Κόμμα. Και οι δύο ήταν συχνά «άδικα» αυστηροί, έχει πει ο ίδιος ο πρόεδρος της Κίνας, ωστόσο αυτό δεν μείωσε την αφοσίωσή του. Ο Τορίγκιαν εξηγεί πώς ο Σι Τζινπίνγκ εξισορροπεί την αφοσίωση με τον ρεαλισμό: «Εάν είχα γεννηθεί στις ΗΠΑ, δεν θα εντασσόμουν στο Κομμουνιστικό Κόμμα των Ηνωμένων Πολιτειών. Θα εντασσόμουν στο Δημοκρατικό Κόμμα ή στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα», είπε κάποτε ο κινέζος πρόεδρος στον Αμπε Σίνζο, όταν ήταν πρωθυπουργός της Ιαπωνίας. Ο Ιάπωνας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Σι εντάχθηκε στο Κόμμα όχι λόγω ιδεολογίας, αλλά για να αποκτήσει εξουσία.

Μετά την αποκατάσταση του Σι Ζονγκσούν, από τον Ντένγκ Χσιαοπίνγκ, στα τέλη της δεκαετίας του 1970, ο πατέρας του σημερινού προέδρου ανέλαβε την ηγεσία της επαρχίας Γκουανγκντόνγκ και άρχισε να απελευθερώνει την τοπική οικονομία. Οταν ο Σι Τζινπίνγκ έγινε γενικός γραμματέας του Κόμματος, το 2012, πολλοί περίμεναν ότι θα συνέχιζε τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις του πατέρα του, σημειώνει ο Economist.

Αυταρχισμός

Η υπόθεση ότι ο Σι Τζινπίνγκ θα ήταν «φιλελεύθερος» αποδείχθηκε λανθασμένη: δεν ενδιαφέρεται καθόλου να δημιουργήσει μια ανοιχτή και ελεύθερη χώρα. Πιστεύει στην αποκατάσταση του μεγαλείου της Κίνας και θεωρεί ότι, για τον σκοπό αυτόν, το Κόμμα θα πρέπει να χρησιμοποιήσει κάθε απαραίτητο μέσο. Η εμπειρία του από την αδικία δεν τον έχει στρέψει εναντίον της αυθαίρετης εξουσίας. Τον δίδαξε, μόνο, ότι αυτή θα πρέπει να ασκείται λιγότερο χαοτικά από ό,τι επί Μάο. Και ότι ο ίδιος είναι αρκετά σοφός για να το πετύχει.

Σε λίγο περισσότερο από μια δεκαετία, ο Σι Τζινπίνγκ έχει γίνει ο πιο αυταρχικός κινέζος ηγέτης από την εποχή του Μάο, επισημαίνει ο Economist. Το καθεστώς του καταστέλλει ανελέητα τους αντιφρονούντες στο εσωτερικό και τους ακτιβιστές στο εξωτερικό. Επιβάλλει ασφυκτική πολιτική συμμόρφωση, αναγκάζοντας πολλούς Κινέζους να μελετήσουν τη «Σκέψη του Σι Τζινπίνγκ», όπως κάποτε μελετούσαν το Κόκκινο Βιβλιαράκι του Μάο.

Τέτοιες μέθοδοι δικαιολογούνται, πιστεύει, επειδή βλέπει τον εαυτό του ως «άνθρωπο του πεπρωμένου», με ιερό καθήκον απέναντι στις γενιές του παρελθόντος και του μέλλοντος. Συχνά μιλάει για τον εαυτό του ως προστάτη του κινεζικού πολιτισμού. «Οποιος πετάει αυτά που άφησαν πίσω τους οι πρόγονοί μας είναι προδότης», είχε πει στον Μα Γινγκ-τζέου, πρώην πρόεδρο της Ταϊβάν.

Αυτή η στάση είναι εμφανής στην πολιτική του Σι για την Ταϊβάν, η οποία αντανακλά την επιρροή του πατέρα του. Προς το τέλος της καριέρας του, ο Σι Ζονγκσούν ανέλαβε το έργο της «ενοποίησης» με την Ταϊβάν. Το Κόμμα είχε φιλόδοξα όνειρα να ανακτήσει το νησί, το οποίο αυτοδιοικείται από τότε που έληξε ο εμφύλιος πόλεμος της Κίνας, το 1949, και η ηττημένη πλευρά, το Κουομιντάνγκ (Εθνικιστικό Κόμμα), κατέφυγε εκεί. Ομως, ο Σι Ζονγκσούν πέθανε το 2002, με αυτή την φιλοδοξία ανεκπλήρωτη.

Ο γιος του λαχταρά να την εκπληρώσει, γράφει ο Economist. Ο Σι έχει καταστήσει παραπάνω από σαφές ότι θέλει να πάρει πίσω την Ταϊβάν. Οσοι κυβερνούν την Κίνα πρέπει να θυμούνται ότι «η περιοχή που μας άφησαν οι πρόγονοί μας δεν πρέπει να συρρικνωθεί», είπε το 2012. Το πότε ή πώς μπορεί να προσπαθήσει να καταλάβει την Ταϊβάν –μέσω πολέμου, αποκλεισμού ή άλλων τρόπων– παραμένει ασαφές και μόνιμος πονοκέφαλος για τη διεθνή κοινότητα.

«Αυτό που είναι σαφές, ωστόσο, είναι ότι τα βάσανα της οικογένειάς του έχουν διαμορφώσει τη σκοτεινή άποψη του Σι Τζινπίνγκ για την πολιτική», καταλήγει ο Economist. «Οι άνθρωποι που σπάνια συναντούν την εξουσία και είναι μακριά από αυτήν, βλέπουν πάντα αυτά τα πράγματα ως πολύ μυστηριώδη», είπε κάποτε ο ίδιος. «Αυτό που έχω δει εγώ είναι κάτι περισσότερο από την επιφάνεια των πραγμάτων. Δεν είδα μόνο τη δύναμη, τα λουλούδια, τη δόξα και τα χειροκροτήματα. Είδα επίσης τους στάβλους, όπου οι άνθρωποι περιορίστηκαν κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης, και την ασταθή φύση του κόσμου».

Τα χρόνια κατά τα οποία διαμορφώθηκε ο χαρακτήρας του Σι, τον έκαναν ξεκάθαρο και κυνικό, σκληρό και αγέρωχο. Η κοσμοθεωρία που διδάχθηκε από τον πατέρα του θα επηρεάσει όχι μόνο 1,4 δισεκατομμύρια Κινέζους, αλλά και ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News