Σε ένα υπέροχο νεοκλασικό κτίριο του 1890 που απέχει μόλις 200 μέτρα από τη Βαρβάκειο Αγορά στην καρδιά του ιστορικού κέντρου της Αθήνας στεγάζεται το πρωτότυπο Μουσείο Ελληνικής Γαστρονομίας. Η ιδέα ανήκει σε δύο αδέλφια, την Αλκυόνη και τον Κωνσταντίνο Ματσουρδέλη που όραμά τους ήταν η ανάδειξη των ελληνικών γαστρονομικών παραδόσεων, των ιδιαίτερων γεύσεων και της διατροφικής αξίας της τοπικής κουζίνας. Και με την πραγματοποίησή της κατάφεραν να ενώσουν τα γνωστικά τους πεδία, την τέχνη και τη γαστρονομία καθώς η Αλκυόνη είναι curator και ο Κωνσταντίνος οικονομολόγος ο οποίος μετά τις σπουδές του στην Αγγλία άρχισε δραστηριοποιείται στο χώρο της διατροφής.

Η ιδέα που ζυμωνόταν για αρκετό καιρό στο μυαλό τους, έγινε απτή μόλις μπήκαν μέσα στο διόροφο ψηλοτάβανο κτίριο το οποίο βρίσκεται ακριβώς δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, την πρώτη μητρόπολη της Αθήνας όταν έγινε πρωτεύουσα. Οι εκπληκτικές οροφογραφίες, οι αυλές, τα υπόγεια και ο παλιός στάβλος του σπιτιού που κάποτε ανήκε σε έναν καραβοκύρη και τα οποία ο τωρινός ιδιοκτήτης φρόντισε να τα αποκαταστήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, τους μάγεψαν. Εφτιαξαν λοιπόν έναν πολυχώρο με τη ρομαντική ατμόσφαιρα ενός αθηναϊκού σπιτιού του προηγούμενου αιώνα όπου η τέχνη και η γαστρονομία πάνε συνεχώς μαζί καθώς πραγματοποιούνται περιοδικές εκθέσεις και μαθήματα ενώ ταυτόχρονα λειτουργεί εστιατόριο με θεματικά μενού τα οποία «συνομιλούν» με το περιεχόμενο της εκάστοτε έκθεσης.

«Η πρώτη έκθεση που πραγματοποιήθηκε ήταν λαογραφικής προσέγγισης σχετική με τη μοναστηριακή μαγειρική, ακολούθησαν μια έκθεση τέχνης με έργα 12 εικαστικών που δούλεψαν πάνω στον σύγχρονο τρόπο διατροφής και στη συνέχεια μια έκθεση φωτογραφίας οικολογικού χαρακτήρα με τίτλο “Από τον πλανήτη στο πιάτο”. Ο Παύλος Γεωργιάδης, σε ένα ταξίδι του σε όλο τον κόσμο, είχε συλλέξει υλικό για το πώς καλλιεργούν και σέβονται τη γη φυλές που ζουν ακόμα με πρωτόγονο τρόπο οπότε είναι ενδιαφέρον να δει κανείς τη σχέση τους με τη φύση, την καλλιέργεια και τα ζώα» μας λέει ο Κωνσταντίνος Ματσουρδέλης ενώ μας ξεναγεί στο χώρο με τα έργα της Σοφίας Γκααφάρ.

Οι εκθέσεις γίνονται στο ισόγειο, το εστιατόριο βρίσκεται στον πρώτο όροφο, στο υπόγειο –χώρος με ιδανική θερμοκρασία- ετοιμάζεται μια ατμοσφαιρική κάβα με κρασιά του ελληνικού αμπελώνα η οποία θα λειτουργεί και ως μπαρ ενώ τα μαθήματα μαγειρικής πραγματοποιούνται στο αίθριο πλάι στους παλιούς στάβλους που σήμερα στεγάζουν την κεντρική κουζίνα του Μουσείου. Μαθήματα μαγειρικής γίνονται δύο φορές το μήνα για το ελληνικό κοινό και άλλες τρεις φορές το μήνα για τους ξένους επισκέπτες. «Πηγαίνουμε στη Βαρβάκειο Αγορά σε ομάδες των 15 ατόμων, εντοπίζουμε τα υλικά που θέλουμε να μαγειρέψουμε πράγμα που έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον ειδικά για ανθρώπους από την Αμερική ή την Αυστραλία που δεν έχουν τη δική μας επαφή με τα τρόφιμα, αφού στις χώρες τους τα πάντα πωλούνται συσκευασμένα. Οπότε γι’ αυτούς η επίσκεψη σε μια ιστορική αγορά όπως η Βαρβάκειος όπου ο χασάπης για παράδειγμα σου κόβει το κομμάτι του κρέατος που θέλεις να μαγειρέψεις, είναι μια μοναδική εμπειρία.» μας λέει ο Κωνσταντίνος.

Οι συμμετέχοντες ψωνίζουν, μαγειρεύουν με την καθοδήγηση του σεφ και το μάθημα καταλήγει σε ένα γεύμα που συνδυάζεται με ελληνικά κρασιά, τσίπουρα και κοκτέιλ που φτιάχνουν επίσης οι ίδιοι. Τα μαθήματα για το ελληνικό κοινό γίνονται απογευματινές ώρες χωρίς ξενάγηση στην αγορά, η οποία όμως περιλαμβάνεται στα μαθήματα για σχολεία (συμμετέχουν παιδιά από την 4η Δημοτικού και πάνω).

Η ξενάγηση στην αγορά είναι πολύ σημαντική γιατί βοηθάει τους μαθητές να κατανοήσουν την καταγωγή, την εποχικότητα, την τοπικότητα των προϊόντων, πράγματα δηλαδή που αγνοούν σήμερα τα παιδιά των πόλεων. Ακολουθεί μια δραστηριότητα μαγειρικής, συνδεδεμένη με θεματικές ενότητες από ανάλογα μαθήματά τους π.χ. η Σμύρνη και η κουζίνα της, η κουζίνα των νησιών κλπ κατά τη διάρκεια της οποίας τα παιδιά μαθαίνουν να μαγειρεύουν μια – δυο απλές συνταγές. Στη συνέχεια γίνεται μια δραστηριότητα που συνδέει την τέχνη με υλικά για μαγείρεμα και τα παιδιά με καμβά μεγάλα τραπέζια φτιάχνουν έργα χρησιμοποιώντας διάφορα υλικά για το μαγείρεμα.

Σύμφωνα με ένα δημοσίευμα της βρετανικής εφημερίδας Guardian, τα μαθήματα στο Μουσείο Γαστρονομίας είναι ένα από τα 10 καλύτερα πράγματα που μπορεί κανείς να κάνει στην Αθήνα. Στη Γαλλία έχουν επίσης δημοσιευτεί ανάλογα άρθρα. Κάπως έτσι λοιπόν έχουν γίνει δημοφιλή στους ξένους επισκέπτες της πόλης μας οι οποίοι μαζί με τους μαθητές αποτελούν το βασικό κοινό του μουσείου.

Προς το παρόν στο Μουσείο Γαστρονομίας μόνιμη έκθεση δεν υπάρχει, το στήσιμό της όμως ανήκει στα άμεσα μελλοντικά σχέδια των δύο αδελφών οι οποίοι δουλεύουν αυτό το project μαζί με μια ομάδα νέων επιστημόνων. Πρωτίστως θα έχει ψηφιακή μορφή στο διαδίκτυο και τμήματά της θα παρουσιάζονται στο χώρο, με στοιχεία ιστορίας, πολιτισμού και τέχνης γύρω από τη διατροφή. Θα διαθέτει επίσης πολλά τεχνικά στοιχεία με συνταγές μαγειρικής και τεχνικές από όλη την Ελλάδα.

Καθώς ανεβοκατεβαίνουμε στην ωραία ξύλινη σκάλα το μάτι μου πέφτει στο χοντρό βιβλίο επισκεπτών που βρίσκεται δίπλα στην είσοδο. Φεύγοντας τα πιτσιρίκια γράφουν διάφορα επιφωνήματα, όπως τσούκου τσούκου, yolo, cool και άλλα τέτοια, βλέπω όμως επίσης θερμές αφιερώσεις ακόμη και στα κινέζικα. «Δεν είναι εύκολο το εγχείρημά μας, η πρωτοβουλία είναι εντελώς ιδιωτική, αντιμετωπίζουμε συνεχώς πάρα πολλές δυσκολίες. Οταν πέφτει η ψυχολογία μας όμως το βιβλίο των επισκεπτών είναι μια τονωτική ένεση. Κάθε φορά που έχω τα νεύρα μου το ανοίγω και διαβάζω κάτι που με τονώνει. Κάθε σχόλιο είναι στοιχείο του ανθρώπου που πέρασε από εδώ και άφησε το συναίσθημά του, δεν έχει σχέση με σχόλια διαδικτυακά, που μου φαίνονται πιο απόμακρα και ψυχρά. Με συγκινεί για παράδειγμα το γεγονός ότι μας επισκέφτηκε ο διοργανωτής της τελετής έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκίνου» μας λέει ο Κωνσταντίνος Ματσουρδέλης την ώρα του αποχαιρετισμού κι εμείς του ευχόμαστε καλή επιτυχία.

«Great Minds Eat Alike»

Το φαγητό είναι μια διαδικασία τελετουργική που προκαλεί όλες τις αισθήσεις μας. Οπότε τι γίνεται όταν το φαγητό εισβάλλει τόσο έντονα στη ζωή και στο μυαλό μας; Και πώς συνδέεται αυτό που βλέπουμε με αυτό που είναι; Πώς παίζουν η συνήθεια με την ψευδαίσθηση και η εικόνα με την ουσία; Εχοντας σπουδάσει ψυχολογία και διαφήμιση στο Λονδίνο και με ένα μεταπτυχιακό στη φωτογραφία μόδας και διαφήμισης, στην έκθεσή της με τίτλο «Great Minds Eat Alike» η Σοφία Γκααφάρ παρουσιάζει μία σειρά από φωτογραφίες και εγκαταστάσεις με επίκεντρο το φαγητό. Οι εικόνες της είναι σκηνοθετημένες με χιουμοριστικό τρόπο, στην έκθεση υπάρχει ακόμη και μια εγκατάσταση με τα αντικείμενα που χρησιμοποίησε στις φωτογραφίσεις της παντρεύοντάς τα με υλικά φαγητού.

Ενα ξυραφάκι είναι ακουμπισμένο πάνω σε ένα κομμάτι παρμεζάνας, λίγη πάστα ψαριού σε μια οδοντόβουρτσα, ένα αυγό σε μια σαπουνοθήκη, ένα κομμάτι πίτσας σε μια μυγοσκοτώστρα (γιατί όταν κάτι μας αρέσει πάρα πολύ στην Αγγλία λέμε «θα σκότωνα γι’ αυτό»). Μαλλιά αγγέλου μπλέκονται σε μια χτένα ακουμπισμένη σε ένα νιπτήρα, μια παρκετέζα Λόλα έχει κιμά αντί για κρόσια, μια κρέμα ενυδάτωσης γίνεται μαγιονέζα για χοτ ντογκ και τα ζυμαρικά φουσίλι καλώδιο τηλεφώνου στο έργο «ο κύριος Φουσίλι στο τηλέφωνο». Το ενδιαφέρον στοιχείο βρίσκεται πάντα στο κέντρο της φωτογραφίας και το μήνυμά του είναι ξεκάθαρο γιατί όπως μας λέει «έχουμε πια ανάγκη για όσο πιο λίγες πληροφορίες γίνεται, για τη λιγότερη «σάλτσα» όπως θα λέγαμε μαγειρικά».

Info

Μουσείο Ελληνικής Γαστρονομίας, Αγίου Δημητρίου 13, Ψυρρή, τηλ: 210-3211311, http://gastronomymuseum.gr
Η έκθεση «Great Minds Eat Alike» θα διαρκέσει μέχρι τέλος Ιουλίου. Ο εκθεσιακός χώρος θα λειτουργεί καθημερινά 12-8μμ (δωρεάν) και παράλληλα θα υπάρχει καφές και διάφορα σνακς. Tα θεματικά δείπνα της έκθεσης θα γίνονται μετά τις 8 το βράδυ, αρχικά κάθε Τετάρτη και Παρασκευή.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News