Eνα φάντασμα πλανάται πάνω από την Ευρώπη: το φάντασμα του ευρωπαϊσμού.

Η παράφραση της ρήσης του Καρλ Μαρξ (από το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο») πλάστηκε από έναν σύγχρονο οπαδό του γερμανού στοχαστή με σκοπό την προάσπιση της ιδέας της Ευρώπης, αφού για αυτόν η Ευρώπη είναι ιστορική αναγκαιότητα και αναντικατάστατη θέση.

Απευθύνεται, σίγουρα, στους πολιτικούς του αντιπάλους που κινούνται στο χώρο της Δεξιάς αλλά και στους αριστερούς οι οποίοι δεν συνειδητοποιούν ότι η Ευρώπη αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για κάθε μελλοντική μάχη με στόχο την πρόοδο. Για τον Σλαβόι Ζίζεκ ο λόγος, ο οποίος πρόσφατα βρέθηκε στη Ρώμη για να παρουσιάσει το νέο του βιβλίο «Like A Thief In Broad Daylight: Power in the Era of Post-Humanity» («Σαν τον κλέφτη στο καταμεσήμερο: Η δύναμη στην εποχή της μετα-ανθρωπότητας») αλλά και να συνομιλήσει με το ιταλικό αναγνωστικό κοινό.

Ο σλοβένος μαρξιστής φιλόσοφος εξακολουθεί να είναι απρόβλεπτος. Συχνά οι απόψεις του χαρακτηρίζονται (και πιθανώς κάποιες από αυτές να είναι) παράδοξες, ενώ αρκετοί θεωρούν πως είναι απλά ένας ελεύθερος σκοπευτής του πνεύματος που βάλλει προς κάθε κατεύθυνση. Διαβάζοντας, ωστόσο, το τελευταίο συγγραφικό του πόνημα και συνομιλώντας μαζί του, ο Γιάκοπο Τζανκίνι, υποδιευθυντής της ιταλικής επιθεώρησης Internazionale, ανακάλυψε ένα στοιχείο της σκέψης του που έχει έντονο ενδιαφέρον, ειδικά ενόψει των επικείμενων ευρωεκλογών της 26ης Μαΐου – το πάθος του για την Ευρώπη.

Το μίσος για την Ευρώπη

«Σε έναν κόσμο όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται σε κεκλεισμένων των θυρών συναντήσεις των ‘ισχυρών ηγετών’ δεν υπάρχει θέση για την Ευρώπη όπως τη γνωρίζουμε. Προφανώς ο Τραμπ αισθάνεται άνετα όταν βρίσκεται με αυταρχικούς ηγέτες με τους οποίους μπορεί να μιλήσει για ‘μπίζνες’, ειδικά εάν αυτοί ενεργούν αποκλειστικά για λογαριασμό της χώρας τους. Το ‘Πρώτα η Αμερική’ ταιριάζει με το ‘Πρώτα η Κίνα’ ή το ‘Πρώτα η Ρωσία’ ή το μετά Brexit ‘Πρώτα η Βρετανία’, όχι με μια ενωμένη Ευρώπη. Ο στόχος του Τραμπ είναι να συνεργαστεί οικονομικά με μεμονωμένους εταίρους οι οποίοι μπορούν να εκβιαστούν έως την υποταγή, και για αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό η Ευρώπη να ενεργεί ως μια δύναμη, οικονομική και πολιτική» σημειώνει ο Ζίζεκ στο βιβλίο του.

«Γιατί η Ευρώπη δεν αρέσει σε τόσους πολλούς ανθρώπους ανά τον κόσμο; Ο Τραμπ δεν αντέχει την Ευρώπη και ούτε ο Στιβ Μπάνον, ο απεσταλμένος του, ο οποίος έρχεται συχνά στη Γηραιά Ηπειρο με δηλωμένο στόχο να την καταστρέψει. Και ο Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος θεωρητικά αντιτίθεται στον Τραμπ, κάνει συστηματικά το ίδιο: δεν τον απασχολεί η Αριστερά ή η Δεξιά, τάσσεται υπέρ της ανεξαρτησίας της Καταλονίας, υποστηρίζει τον Σαλβίνι στην Ιταλία, τη Λεπέν στη Γαλλία και ούτω καθεξής. Μόνο για να καταστρέψει την Ευρώπη» ανέφερε κατά την παρέμβασή του στο φεστιβάλ βιβλίου της Αιώνιας Πόλης.

«Και δεν μπορείτε ούτε καν να φανταστείτε πόσο ισχυρό είναι αυτό το μίσος για την Ευρώπη στους κόλπους της αποκαλούμενης ‘alternative right’ στις ΗΠΑ» πρόσθεσε. Στους ιστοτόπους αυτής της «εναλλακτικής Δεξιάς» την οποία στηρίζουν εθνικιστές και υπέρμαχοι της ανωτερότητας της λευκής φυλής, «ο Αντίχριστος είναι η Ενωμένη Ευρώπη και οι Βρυξέλλες είναι η Νέα Βαβυλώνα».

Σε τούτον τον κόσμο, υπογραμμίζει ο Ζίζεκ στο βιβλίο του, «οι πραγματικοί εχθροί των ΗΠΑ δεν είναι οι ισλαμιστές τρομοκράτες –τίποτα παραπάνω από μαριονέτες που χειραγωγούνται υπό άκρα μυστικότητα από τους κοσμικούς Ευρωπαίους, από τις δυνάμεις του Αντιχρίστου δηλαδή, που επιδιώκουν να αποδυναμώσουν τις ΗΠΑ για να εγκαθιδρύσουν μια Νέα Παγκόσμια Τάξη Πραγμάτων με επικεφαλής τα Ηνωμένα Εθνη. Κατ’ αυτήν την έννοια, οι σκέψεις αυτές είναι σωστές: η Ευρώπη δεν αποτελεί απλά ακόμα ένα γεωπολιτικό μπλοκ ισχύος, αλλά ένα παγκόσμιο όραμα το οποίο τελικά είναι ασύμβατο με τα κράτη-έθνη. Τι εμποδίζει οπότε την Ευρώπη να ανασυντάξει τις δυνάμεις της και να αντιδράσει;» διερωτάται ο 70χρονος, πλέον, στοχαστής.

Ο Ζίζεκ, σε αντίθεση με πολλούς αναλυτές και λοιπούς ειδικούς, θεωρεί πως η εποχή μας δεν είναι συγκρίσιμη με τη δεκαετία του ’30 αλλά με τα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα. Η παρακμή της Βρετανικής Αυτοκρατορίας προκάλεσε ισχυρότατες εντάσεις σε διεθνές επίπεδο, με αποτέλεσμα να ξεσπάσουν συγκρούσεις για την κάλυψη του κενού ισχύος. Η πορεία προς τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν αναπόφευκτη και κανένας δεν μπορούσε να τη σταματήσει. Σύμφωνα με τον Ζίζεκ, και σήμερα είμαστε μάρτυρες της παρακμής μιας υπερδύναμης, των ΗΠΑ, η οποία δημιουργεί ένα νέο κενό που θέλουν να καλύψουν οι αναδυόμενες δυνάμεις. Υποστηρίζει επίσης πως και τώρα οδεύουμε προς έναν νέο πόλεμο, ο οποίος θα ξεσπάσει κατά τη διάρκεια των επόμενων δέκα ή είκοσι χρόνων, αν δεν αντιδράσει η Ευρώπη.

«Είναι τόσο γεμάτη με κινδύνους αυτή η νέα κατάσταση, που προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία στην Ευρώπη: να εργαστεί για τη δημιουργία ενός νέου παγκόσμιου οικονομικού συστήματος στο οποίο δεν θα κυριαρχεί το δολάριο ως διεθνές νόμισμα» εξηγεί στο βιβλίο του. «Στην παγκόσμια οικονομία διεξάγεται πόλεμος, είναι ώρα για ακραία μέτρα. Η Ευρώπη πρέπει να γνωρίζει πως δεν είναι δυνατή η επιστροφή στις συνθήκες που υφίσταντο πριν από τον Τραμπ. Για να επιβληθεί στον Τραμπ η τιμωρία που του αξίζει, είναι απαραίτητη μια πραγματικά νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Ούτε η Ρωσία ούτε η Κίνα μπορούν να τη δημιουργήσουν, γιατί παίζουν το ίδιο παιχνίδι και μιλούν την ίδια γλώσσα με τον Τραμπ». Μόνον η Ευρώπη μπορεί να τη δημιουργήσει, παρ’ όλο που συχνά, δυστυχώς, χάνει τις ευκαιρίες που της παρουσιάζονται.

«Αυτό που περιπλέκει περαιτέρω τα πράγματα είναι το ότι η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσει τη δική της λαϊκιστική εξέγερση, που προκλήθηκε από την αυξανόμενη δυσπιστία των ανθρώπων προς την τεχνοκρατία των Βρυξελλών, καθώς θεωρούν πως αποτελούν ένα κέντρο εξουσίας χωρίς δημοκρατική νομιμοποίηση. Το αποτέλεσμα των τελευταίων εκλογών στην Ιταλία ήταν να ανέλθουν στην εξουσία, πρώτη φορά σε ανεπτυγμένη δυτική χώρα, οι ευρωσκεπτικιστές λαϊκιστές» λέει.

Ο μαζοχισμός της Αριστεράς

Ωστόσο ένα μέρος της ευρωπαϊκής Αριστεράς «φετιχοποιεί ιδιαίτερα» την αντίληψη σύμφωνα με την οποία οι Βρυξέλλες δεν είναι τίποτα παραπάνω από «μια διεφθαρμένη τεχνοκρατία ειδικών στα χρηματοοικονομικά, η οποία κινούνται εκτός της πραγματικότητας».

«Προφανώς και είμαι ιδιαίτερα επικριτικός προς το ευρωπαϊκό κατεστημένο, αλλά είμαι πεπεισμένος περισσότερο από ποτέ πως η Ευρώπη εξακολουθεί να είναι μια απίστευτα ισχυρή ιδέα: ελευθερία, αλληλεγγύη, ανθρώπινα δικαιώματα και επίσης κοινωνική ασφάλεια που προέρχεται από το κράτος πρόνοιας. Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες πιστεύουν στην Ευρώπη περισσότερο από εμάς» δηλώνει πικραμένος ο φιλόσοφος, προτρέποντάς μας να κρίνουμε καλοπροαίρετα όλες τις κατακτήσεις –«απίστευτες» σύμφωνα με τον ίδιο- των σκανδιναβικών σοσιαλδημοκρατιών και της Δυτικής Ευρώπης.

«Θέλω να είμαι στυγνός και να πω κάτι που ενδέχεται να φανεί παράδοξο σε κάποιον που δηλώνει κομμουνιστής» προειδοποίησε ο Ζίζεκ, υποστηρίζοντας πως ποτέ ξανά στην παγκόσμια Ιστορία τόσοι πολλοί άνθρωποι δεν έζησαν τόσο σχετικά ελεύθεροι, ασφαλείς και προστατευμένοι χάρη στο κράτος πρόνοιας, όσοι στη Δυτική Ευρώπη κατά τα τελευταία σαράντα χρόνια.

Αναντίρρητα, κάποιες ευρωπαϊκές χώρες συμπεριφέρθηκαν ως βίαιες αποικιοκρατικές δυνάμεις του παρελθόντος και το ζήτημα των ευθυνών που φέρουν είναι και πολυσύνθετο και ιδιαίτερα σημαντικό. «Αλλά αυτό που δεν μου αρέσει», τονίζει ο Ζίζεκ, «είναι εκείνο που αποκαλώ μαζοχισμό της ευρωπαϊκής Αριστεράς. Πολλοί άνθρωποι της Αριστεράς αισθάνονται τόσο ένοχοι που θεωρούν πως οτιδήποτε κακό συμβαίνει στις αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει αναγκαστικά να οφείλεται στον ευρωπαϊκό αποικιοκρατισμό. Πρέπει να επιμείνουμε για την ενίσχυση της Ευρώπης, πατώντας, προφανώς σε βάσεις πιο αριστερές».

Ο οξυδερκής στοχαστής δεν παραβλέπει πως σε πάρα πολλούς η πρότασή του ενδεχομένως να φαίνεται ουτοπική. Και αναγνωρίζει πως ενδέχεται όντως να είναι. Αλλά μας προσκαλεί να σκεφτούμε καλά τις συνέπειες της κατάστασης που επικρατεί σήμερα: «Στην περίπτωση που κόμματα όπως εκείνα του Σαλβίνι και της Λεπέν καταλάβουν την εξουσία σε πολλές χώρες, τότε θα επέλθει το τέλος της Ευρώπης».

Για τον Ζίζεκ οι πραγματικοί εχθροί της Ευρώπης είναι όλοι όσοι δηλώνουν πως είναι οι προστάτες των συνόρων και του πολιτισμού της. «Είναι οι σημερινοί λαϊκιστές που εναντιώνονται στους πρόσφυγες και στους μετανάστες, είναι η πραγματική απειλή στην καρδιά του ευρωπαϊκού διαφωτισμού. Μια Ευρώπη στην οποία κατέχουν την εξουσία άτομα σαν τη Μαρίν Λεπέν ή τον Γκερτ Βίλντερς, δεν είναι πια η Ευρώπη» επισημαίνει στο βιβλίο του.

Στις σελίδες του οποίου, ωστόσο, επικρίνει σφοδρά και τον γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, υποστηρίζοντας πως μεταξύ του Μακρόν και της Λεπέν οι γάλλοι πολίτες καλούνται να κάνουν «μια άθλια επιλογή». Και, ολοκληρώνοντας την ομιλία του στη Ρώμη, θέλησε να επικρίνει και τον «κόκκινο» Τζέρεμι Κόρμπιν για την αποστασιοποίησή του όσον αφορά την αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ.

«Είναι εξαιρετικά σημαντικό για την ευρωπαϊκή Αριστερά, ή για ό,τι έχει απομείνει από αυτή, να είναι πανευρωπαϊκή. Ούτε ο Τζέρεμι Κόρμπιν έχει καταλάβει ακόμα ότι εκτός της Ευρώπης κανένας δεν μπορεί να αναχαιτίσει μόνος του το παγκόσμιο κεφάλαιο».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News