Κατ' αρχάς, ξεκαθαρίζω ότι δεν τρέφω μεγάλη εκτίμηση για την πολιτεία του Χάρη Θεοχάρη στη θέση του Γ.Γ. Δημοσίων Εσόδων. Θεωρώ ότι η ανάταξη της ελληνικής οικονομίας είναι πρωτίστως πολιτικό εγχείρημα και όχι οικονομικό. Απαιτεί σαρωτική αναδιάρθρωση δομών, πολιτικό σχεδιασμό, πολιτική σταθερότητα και υποστήριξη από ένα ελάχιστο τμήμα του εκλογικού σώματος μέσα στο δημοκρατικό πλαίσιο.

Ως εκ τούτου, άνθρωποι σε θέσεις-κλειδιά απαιτείται να συστρατεύονται στην κοινή πολιτική στρατηγική και να διαθέτουν τις πολιτικές αρετές που απαιτούν οι καθημερινοί χειρισμοί, η προσαρμογή της στρατηγικής και η ανάγκη να αποφευχθούν «πολιτικά ατυχήματα» που θα πάνε πίσω ή θα οδηγήσουν σε κατάρρευση τη στρατηγική.

Διότι το κρίσιμο ζήτημα δεν είναι να βρούμε τις σωστές μεταρρυθμιστικές πολιτικές, αλλά να βρούμε τους τρόπους να υλοποιήσουμε όσο περισσότερες από αυτές με συνέπεια, σταθερότητα, αποτελεσματικότητα και σε βάθος χρόνου.

Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ, η κυβέρνηση έκρινε ότι ο Θεοχάρης δεν διέθετε ορισμένα από αυτά τα χαρακτηριστικά και, ναι μεν -έχει δίκιο ο παραιτηθείς- δεν χάρασσε αλλά απλώς εφήρμοζε ψηφισμένες πολιτικές, αλλά λειτουργούσε ως μοναχικός καουμπόι, ως απομονωμένος μάνατζερ, παραγνωρίζοντας τις αδήριτες πολιτικές πραγματικότητες και επιταγές.

Από τον εξόφθαλμο εξαναγκασμό του σε παραίτηση προκύπτουν ορισμένα ζητήματα.

Μικροπολιτική

Η απομάκρυνση Θεοχάρη δεν παρουσιάσθηκε ως απόφαση με τους όρους που περιγράφονται πιο πάνω, ως αναγκαία για λόγους αρχής ή εύρυθμης λειτουργίας του κρατικού μηχανισμού ή της ανάγκης να ενεργεί και να μιλά ενιαία και συντονισμένα η κυβέρνηση.

Η επιλογή του χρόνου για την «παραίτησή» του μοιάζει να υπαγορεύθηκε σαφώς από τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών. Επειδή η βελόνα των διαθέσεων του εκλογικού σώματος μετακινήθηκε προς την αντιπολίτευση, πετάξαμε στα λιοντάρια τον Γ.Γ. που -έστω, πράγματι- μας έκανε εκλογική ζημιά.

Θεσμική δοκιμασία

Η προηγούμενη παρατήρηση θα ήταν μια απλή κοινοτυπία, αν δεν αφορούσε μία δημόσια θέση πρωτοποριακή για την Ελλάδα. Δεν αφορά ένα πολιτικό πρόσωπο (υπουργό, υφυπουργό), αλλά έναν μόνιμο Γ.Γ., που επελέγη προκειμένου να υπηρετήσει για συγκεκριμένη θητεία, ανεξαρτήτως κυβέρνησης και πολιτικών.

Είναι, λοιπόν, σαφές ότι ο νέος αυτός θεσμός απέτυχε στο πρώτο τεστ. Η απομάκρυνση Θεοχάρη πιστοποιεί μια θεαματική θεσμική αποτυχία.

Να καταργηθεί

Το μείζον ερώτημα που αφήνει πίσω του το περιστατικό είναι αν είναι εφικτό, αλλά κυρίως αν είναι σκόπιμο, να διατηρηθεί αυτός ο θεσμός του μονίμου Γενικού Γραμματέα Δημοσίων Εσόδων. Τον αποδεχθήκαμε υπό την πίεση των δανειστών, αλλά -όπως έχουμε δει και σε άλλες περιπτώσεις- οι δανειστές πάσχουν από κάποιον ιδιότυπο οριενταλισμό: δεν διαθέτουν ούτε μεγάλη διορατικότητα, ούτε ικανότητα προσαρμογής των ιδεών τους σε ένα ξένο κοινωνικό πλαίσιο.

Η θέση συνοδεύεται από έντονη δημοσιότητα και ισχυρούς συμβολισμούς. Όταν αλλάξουν οι πολιτικές (και αυτό επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια της εκλεγμένης κυβέρνησης), το συγκεκριμένο πρόσωπο, συνδεδεμένο με τις προηγούμενες, δεν θα μπορεί να τις υπηρετήσει.

Ακόμη περισσότερο, αν αλλάξει η κυβέρνηση και αναλάβει τις τύχες της χώρας η σημερινή αντιπολίτευση, υπάρχει κανείς που να πιστεύει ότι θα μπορεί ο μόνιμος Γ.Γ. να λειτουργήσει ή ότι η νέα κυβέρνηση θα μπορεί να συνεργασθεί μαζί του;

Αυτός ο υβριδικός θεσμός, που κατέρρευσε στο πρώτο εμπόδιο, θα πρέπει να καταργηθεί. Ίσως όχι βραχυπρόθεσμα (αφού είμαστε αναγκασμένοι να λαμβάνουμε υπ' όψιν τις ανησυχίες των δανειστών, οι οποίοι ήδη φωνασκούν για την παραίτηση Θεοχάρη).

Εν ευθέτω χρόνω όμως, θα πρέπει να επανέλθουμε σε ορισμό Γ.Γ. που θα είναι πολιτική επιλογή (όπως όλοι οι Γενικοί Γραμματείς), ώστε να συνδιαμορφώνει, να υπηρετεί και να υλοποιεί τις κυβερνητικές πολιτικές.

Η λύση για να πετύχουμε όσα σκοπεύαμε με τη θέσπιση μόνιμης θέση Γ.Γ. είναι η ενίσχυση των υπηρεσιακών δομών. Αυτές οι δομές, θωρακισμένες νομοθετικά, είναι που θα πρέπει να διασφαλίζουν την αποτελεσματικότητα, την προστασία από μικροκομματικές, ρουσφετολογικές πιέσεις και από τα διαπλεκόμενα.

Μπορεί αυτό να ακούγεται μακρινό και φαντασιακό, αλλά επί της αρχής η πολιτική ηγεσία πρέπει να κάνει τη δουλειά της και η δημόσια διοίκηση τη δική της.

ΥΓ: Μία απαραίτητη διευκρίνηση, καθώς από τα σχόλια των αναγνωστών φαίνεται ότι το κείμενό μου παρουσίασε ανισοβαρώς κάποια πράγματα (αν και αναφέρονται -στο τέλος-, παραβλέπονται από τους περισσότερους, ίσως επειδή δεν αναπτύσσονται επαρκώς).

Είναι αναμφισβήτητη και απόλυτη η ανάγκη να αποκτήσουμε θεσμική συνέχεια και μνήμη και να αποδεσμευθεί από πολιτικά και κομματικά δεσμά η λειτουργία του Δημοσίου.

Δεν πιστεύω όμως ότι τους στόχους αυτούς θα τους επιτύχει ένα μη πολιτικό πρόσωπο σε μία πολιτική θέση, με δημόσια παρουσία και παρέμβαση, το οποίο επί πλέον βρίσκεται στο απυρόβλητο λόγω μονιμότητας.

Π.χ. η άστοχη επιλογή του χρόνου ανακοίνωσης ενός μέτρου μπορεί να έχει πολιτικές επιπτώσεις που θα ενισχύσουν τις αντίρροπες δυνάμεις και τελικά θα ακυρώσουν αυτήν καθαυτήν την υλοποίηση του μέτρου. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους χαρακτηρίζω πρωτίστως πολιτικό το εγχείρημα, γι' αυτό ο Γ.Γ. απαιτείται να διαθέτει πολιτικές αρετές.

Πιστεύω ότι το ρόλο του θεματοφύλακα της αποτελεσματικότητας της Διοίκησης και της ορθολογικής εφαρμογής των πολιτικών θα πρέπει να αναλάβουν, ενισχυόμενες, οι υπηρεσιακές δομές. Η δημόσια διοίκηση είναι εκείνη που θα μπορέσει να μας προστατεύσει από πολιτικές παρεμβάσεις και, τελικά, να διασφαλίσει την υλοποίηση των ψηφισμένων πολιτικών από τις μικροκομματικές ορέξεις αυτών που τις ψήφισαν.

Προφανώς, η προσέγγιση αυτή δεν αφορά το άμεσο μέλλον, αλλά κάποιο απώτερο, καθώς απαιτεί συνολική αναδιάρθρωση των δομών και της φύσης της δημόσιας διοίκησης, έργο τιτάνιο.

Άλλωστε, επί του παρόντος και για το ορατό μέλλον, ούτως ή άλλως, δεν τίθεται ζήτημα κατάργησης της θέσης.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News