Τα γυάλινα κτίρια είναι αναμφίβολα εντυπωσιακά για εμάς τους ανθρώπους, ωστόσο μπορεί να γίνουν ιδιαίτερα επικίνδυνα για ένα σμήνος πουλιών. Είναι γεγονός ότι κάθε χρόνο εκατοντάδες γυάλινα κτίρια σε όλον τον κόσμο μετατρέπονται σε παγίδες σοβαρού τραυματισμού, ακόμη και θανάτου, για πετούμενα.

Κάποιοι αρχιτέκτονες, λοιπόν, έχουν αρχίσει να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους τον παράγοντα αυτόν στα κτίρια που σχεδιάζουν. Για παράδειγμα, ο «Aqua Tower» της Τζιν Γκανγκ, ένας ουρανοξύστης 82 ορόφων στο Σικάγο, έχει προκαλέσει διεθνές ενδιαφέρον καθώς, όταν ολοκληρώθηκε, ήταν το υψηλότερο κτίριο στον κόσμο που είχε σχεδιάσει γυναίκα αρχιτέκτονας (ξεπεράστηκε το 2020 από το St. Regis, σχεδιασμένο επίσης από το Studio Gang), αλλά και επειδή είναι φιλικό προς τα πουλιά.

Στο βιβλίο του Δημήτρη Μπούσμπουρα «Θανάτωση Πουλιών από Πρόσκρουση σε Γυάλινα Κτίρια, Τζάμια και Διαφανείς Κατασκευές. Μέθοδοι Πρόληψης», που κυκλοφόρησε το 2020 από τις εκδόσεις Κουτσομύλι στη Θεσσαλονίκη, ο βιολόγος και μέλος της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, ο οποίος αρθρογραφεί στο dasarxeio.com, εξηγεί γιατί πέφτουν και σκοτώνονται τα πουλιά σε γυάλινα κτίρια.

Τα πουλιά, γράφει, έχουν ανεπτυγμένη την όραση και δυνατότητα να αντιλαμβάνονται εικόνες και στο φάσμα του υπεριώδους, αλλά δεν διαθέτουν στερεοσκοπική όραση ή, όπου υπάρχει, αυτή είναι περιορισμένη, οπότε δεν μπορούν να αντιληφθούν τα διαφανή τζάμια και πέφτουν πάνω τους με ορμή. Το πρόβλημα είναι πιο έντονο σε περιοχές κοντά σε πάρκα και σε ακτές, σε εξοχικά και δημόσια κτίρια με μεγάλα τζάμια, και σε ψηλά κτίρια.

Στην περίπτωση που οι γυάλινες επιφάνειες αντανακλούν ή είναι κατασκευασμένες ως ανακλαστικοί υαλοπίνακες (καθρέπτες), αντανακλούν την εικόνα του περιβάλλοντος, δίνοντας ψευδή εντύπωση. Ειδικά αν το περιβάλλον περιλαμβάνει δέντρα και θάμνους, οι θάνατοι αυξάνονται, καθώς τα πουλιά νομίζουν πως κινούνται προς τη βλάστηση.

Στην Ελλάδα δεν είναι καταμετρημένα τα περιστατικά. Σύμφωνα με τον κ. Μπούσμπουρα, μια από τις περιπτώσεις καταγραφής του φαινομένου στη χώρα μας ήταν η μαζική θανάτωση στρουθιομόρφων σε διαφανή ηχοπετάσματα της Αττικής Οδού κατά τη διάρκεια της μετανάστευσής τους: υπήρξαν περιπτώσεις με 100 νεκρά πουλιά ημερησίως, όπως σημειώνεται σε άρθρο του ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Ο έλληνας  βιολόγος ανέφερε ακόμα στο βιβλίο του πως στις ΗΠΑ «υπολογίζεται ότι ετησίως συμβαίνουν κατά μέσο όρο 600 εκατ. θάνατοι πουλιών από πρόσκρουση σε κτίρια, με τάση αύξησης. Οι θάνατοι αυξάνονται κατά την εαρινή και φθινοπωρινή μετανάστευση, αλλά διαπιστώνονται και στις περιόδους αναπαραγωγής και διαχείμασης».

Τρία χρόνια αργότερα, ωστόσο, φαίνεται ότι οι θανατηφόρες προσκρούσεις σε γυάλινα κτίρια έχουν αυξηθεί δραματικά στις ΗΠΑ. Οπως αναφέρεται στο abcbirds.org, οι εμπειρογνώμονες του American Bird Conservancy (ABC) Κριστίν Σέπαρντ και Μπράιαν Λεντς πιστεύουν ότι ο πραγματικός αριθμός των θανάτων πουλιών είναι κοντά στο ένα δισεκατομμύριο ή και μεγαλύτερος.

Tο Σικάγο, ειδικά, που βρίσκεται κατά μήκος του Mississippi Flyway, μιας από τις τέσσερις κύριες μεταναστευτικές διαδρομές Βορρά-Νότου, είναι από τα πιο επικίνδυνες περιοχές για τα πουλιά, γράφει στον Guardian η Μαάνβι Σινγκ, ανταποκρίτρια της βρετανικής εφημερίδας με έδρα το Οκλαντ. Στις 5 Οκτωβρίου, τουλάχιστον 1.000 πουλιά πέθαναν μέσα σε μία ημέρα από πρόσκρουση σε μόνον ένα γυάλινο κτίριο στο Σικάγο. Στη Νέα Υόρκη, εξάλλου, η οποία βρίσκεται κατά μήκος του Atlantic Flyway, εκατοντάδες είδη διασχίζουν τον ορίζοντα και δεκάδες χιλιάδες πουλιά πεθαίνουν κάθε χρόνο.

Καθώς αυξάνεται, λοιπόν, η επίγνωση των κινδύνων που ενέχουν οι αστραφτεροί ουρανοξύστες και τα λαμπερά φώτα, οι αρχιτέκτονες αρχίζουν να οραματίζονται αλλιώς τον ορίζοντα των πόλεων, σχεδιάζοντας κτίρια με τολμηρή αισθητική, τα οποία επιπλέον είναι ασφαλή για τα πουλιά.

Μερικοί πειραματίζονται με νέους τύπους γυαλιού, με σχέδια ή επικάλυψη που μπορούν να δουν τα πουλιά. Αλλοι ξανασκέφτονται τους γυάλινους ουρανοξύστες από την αρχή, πειραματιζόμενοι με εξωτερικές όψεις στις οποίες προσθέτουν ράβδους από ξύλο, σκυρόδεμα ή χάλυβα. Θολώνοντας τα όρια μεταξύ εσωτερικών και εξωτερικών χώρων, ορισμένοι αρχιτέκτονες δημιουργούν πράσινες στέγες και προσόψεις, προσκαλώντας τα πουλιά να φωλιάσουν μέσα στο κτίριο.

«Πολλοί άνθρωποι σκέφτονται τον φιλικό προς τα πουλιά σχεδιασμό κτιρίων ως έναν ακόμη περιορισμό, μια ακόμη απαίτηση» δήλωσε στον Guardian ο Νταν Πισέλι, διευθυντής βιωσιμότητας στην αρχιτεκτονική εταιρεία FXCollaborative με έδρα τη Νέα Υόρκη. «Αλλά υπάρχουν πάρα πολλά κτίρια με πρωτοποριακό σχεδιασμό, που αποδεικνύουν με τέλειο τρόπο ότι δεν υπάρχει λόγος να περιορίζετε το σχέδιό σας, την ελευθερία σας» τονίζει.

Πώς τα σύγχρονα κτίρια θέτουν σε κίνδυνο τα πουλιά

Η Ντέμπορα Λόρελ, διευθύντρια της εταιρείας Prendergast Laurel Architects, συνειδητοποίησε τον κίνδυνο πριν από δυο δεκαετίες. Ηταν έτοιμη να παραλάβει ένα βραβείο για την ανακαίνιση του Παιδικού Μουσείου του Στάτεν Αϊλαντ στη Νέα Υόρκη, όταν ο διευθυντής του μουσείου τής ανέφερε ότι πολλά πουλιά είχαν πέσει πάνω στη νέα προσθήκη. «Τρομοκρατήθηκα» είπε στον Guardian.

Μετά από αρκετά χρόνια επίμονης έρευνας η Λόρελ ανακάλυψε ότι οι τεχνολογικές και αρχιτεκτονικές εξελίξεις τον τελευταίο μισό αιώνα είχαν μετατρέψει κατά κάποιο τρόπο τη Νέα Υόρκη και τους περισσότερους ορίζοντες άλλων πόλεων και προαστίων στις ΗΠΑ σε παγίδες θανάτου για τα πτηνά. Διαπίστωσε επίσης ότι υπήρχαν ελάχιστες πρακτικές συμβουλές για τους αρχιτέκτονες. Συνεργάστηκε, λοιπόν, με την NYC Audubon, κοινότητα προστασίας των άγριων πουλιών και των βιοτόπων τους στη Νέα Υόρκη, για να αναπτύξει έναν οδηγό ασφαλών κτιρίων για τα πουλιά.

 

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

 

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη New York City Audubon (@nycaudubon)

Οι πράσινες ταράτσες παρέχουν ασφαλές καταφύγιο σε πουλιά, μέλισσες, πεταλούδες και άλλους επικονιαστές

Πριν από τη δεκαετία του 1960, το μεγάλο φύλλο γυαλιού που χρησιμοποιούσαν στις προσόψεις κτιρίων κατασκευαζόταν μέσω μιας επίπονης και δαπανηρής διαδικασίας χύτευσης και στίλβωσης. Ετσι, συχνά το τζάμι είχε φυσαλίδες ή άλλες ατέλειες που έκρυβαν τη διαύγειά του. Αλλά από τη δεκαετία του 1960 άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως το float glass, κατασκευασμένο με μια νέα τεχνική που δημιουργεί ομοιόμορφα φύλλα γυαλιού, απόλυτα λεία, επίπεδα και καθαρά. «Αυτό το νέο γυαλί είναι τέλειο και επίσης πιο ανακλαστικό» εξηγεί η αμερικανίδα αρχιτέκτονας.

Τις επόμενες δεκαετίες, οι κατασκευαστές άρχισαν επίσης να εγκαθιστούν στα κτίρια όλο και πιο συχνά διπλούς υαλοπίνακες για μόνωση και εξοικονόμηση ενέργειας. Αλλά έτσι το γυαλί γινόταν ακόμα πιο ανακλαστικό. «Αυτά τα δύο βήματα στην τεχνολογία έχουν επηρεάσει πραγματικά σημαντικά τα πουλιά» επισημαίνει η Ντέμπορα Λόρελ.

Ορισμένες ώρες της ημέρας οι γυάλινοι ουρανοξύστες χάνονται σχεδόν μέσα στον ουρανό. Αλλες ώρες τα παράθυρα φαίνονται τόσο καθαρά ώστε γίνονται αόρατα για τα πουλιά, και τότε μπορεί να προσπαθήσουν να περάσουν μέσα από αυτά. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, εξάλλου, τα δέντρα και το πράσινο που αντικατοπτρίζονται στις γυαλιστερές προσόψεις των κτιρίων μπορούν επίσης να τα ξεγελάσουν, ενώ τη νύχτα ο έντονος φωτισμός των κτιρίων μπορεί να τα μπερδέψει και να τα σαστίσει.

Για κακή τύχη των πουλιών, τη δεκαετία του 1970 η διαφανής αρχιτεκτονική του γυαλιού έγινε πολύ δημοφιλής – και έκτοτε επιμένει. «Ξεκίνησε με καλή πρόθεση, για χώρους γεμάτους φως, για να έχουν οι άνθρωποι μια αίσθηση ανοιχτότητας» λέει ο Νταν Πισέλι. «Αλλά το υλικό έχει αυτές τις πολύπλευρες συνέπειες».

Αλλαγές που θα μπορούσαν να σώσουν ζωές

Πριν από περίπου μια δεκαετία, η FXCollaborative έκανε τη μελέτη ανακαίνισης του συνεδριακού κέντρου Jacob K Javits της Νέας Υόρκης, που κόστισε μισό δισ. δολάρια. Ηταν μια διαστημική κατασκευή, επενδυμένη με αστραφτερό γυαλί, που σκότωνε 4.000-5.000 πουλιά τον χρόνο – κάτι σαν μαύρο «Αστρο του Θανάτου» μέσα στο αστικό τοπίο, περιγράφει ο Πισέλι.

Για να το κάνει πιο φιλικό για τα πουλιά, το γραφείο FXCollaborative (που τότε ονομαζόταν FXFowle) μείωσε την ποσότητα του γυαλιού και αντικατέστησε το υπόλοιπο με fritted glass, ένα πορώδες γυαλί μέσα στο οποίο υπάρχουν κεραμικά σχέδια. Οι μικροσκοπικές, ανάγλυφες κουκκίδες στο γυαλί δεν γίνονται αντιληπτές από τους ανθρώπους, αλλά τα πουλιά μπορούν να τις δουν. Αυτός ο τύπος γυαλιού μπορεί επίσης να μειώσει την ηλιακή θερμότητα, διατηρώντας το κτίριο πιο δροσερό και μειώνοντας το κόστος του κλιματισμού. Ετσι, έγινε τυπικό παράδειγμα υλικού «φιλικού προς τα πουλιά την τελευταία δεκαετία» είπε ο Πισέλι.

Μετά την ανακαίνιση δημιουργήθηκε επίσης μια ταράτσα γεμάτη φυτά, που παρακολουθείται από το NYC Audubon και χρησιμεύει πλέον ως καταφύγιο για πολλά είδη πουλιών, μεταξύ άλλων και μιας αποικίας απειλούμενων γλάρων (herring gulls). Εκτοτε, οι πράσινες ταράτσες έγιναν δημοφιλείς στη Νέα Υόρκη και σε άλλες μεγάλες πόλεις, αντιστρέφοντας την πρακτική δεκαετιών που ήθελε τα κτίρια να οχυρώνονται με ακίδες απώθησης πουλιών, καρφιά και αγκαθωτά σύρματα.

Το εκπληκτικό είναι, στο μεταξύ, ότι τα πουλιά αντεπιτίθενται και παίρνουν την εκδίκησή τους! Σύμφωνα με έρευνα του Κέντρου Βιοποικιλότητας Naturalis και του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Ρότερνταμ, τα πουλιά κλέβουν τα αιχμηρά απωθητικά που υπάρχουν σε κτίρια και τα τοποθετούν γύρω από τις φωλιές τους για να μεγιστοποιήσουν την ασφάλειά τους. (Δείτε στο βίντεο πώς χρησιμοποιούν τα πουλιά αιχμηρά απωθητικά στις φωλιές τους)

Στην Ολλανδία, το κτίριο που στεγάζει τα κεντρικά γραφεία του WWF είναι μια φουτουριστική καμπύλη κατασκευή σαν σταγόνα υδράργυρου, με φωλιές και χώρους για να ζουν πουλιά και νυχτερίδες στην πρόσοψή της.

Νωρίτερα φέτος, η Αζαντέ Ομιντφαρ Σόγερ, επίκουρη καθηγήτρια Τεχνολογίας Κτιρίων στην Αρχιτεκτονική Σχολή του πανεπιστημίου Κάρνεγκι Μέλον στο Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια στις ΗΠΑ, χρησιμοποίησε λογισμικό ανοιχτού κώδικα για να βοηθήσει τους σχεδιαστές να δημιουργούν ειδικά μοτίβα γυαλιού, φιλικά στα πουλιά. Πρόσφατα δημοσίευσε ένα βιβλίο με 50 μοτίβα, που περιλαμβάνουν περίπλοκα γεωμετρικά πλέγματα και αφηρημένες σειρές γραμμών και σταγόνων. «Οποιοσδήποτε αρχιτέκτονας μπορεί να πάρει αυτό το βιβλίο και να επιλέξει ένα μοτίβο που του αρέσει ή να το προσαρμόσει» είπε η Σόγερ στον Guardian.

Κατασκευαστές πειραματίζονται επίσης με μοτίβα τυπωμένα στο γυαλί με υπεριώδη ακτινοβολία, τα οποία είναι αόρατα στον άνθρωπο αλλά αντιληπτά στα περισσότερα πουλιά. Ακόμη, οικολόγοι και αρχιτέκτονες προτρέπουν τους κατοίκους να σβήνουν τα φώτα των κτιρίων τη νύχτα, ειδικά την περίοδο της μετανάστευσης, γιατί η φωτεινή λάμψη στον ορίζοντα μιας πόλης μπορεί να αποπροσανατολίσει τα πουλιά.

Ακόμη, οι αρχιτέκτονες ενσωματώνουν όλο και περισσότερο στις προσόψεις των κτιρίων κατακόρυφα πάνελ ή μεταλλικά προστατευτικά που παρέχουν σκιά, αλλά επίσης είναι ορατά από τα πουλιά. Οι New York Times, για παράδειγμα, στεγάζονται σε ένα επιβλητικό οικολογικό κτίριο 52 ορόφων στο Μανχάταν, που φέρει την υπογραφή του Ρέντσο Πιάνο. Είναι ένας μεταλλικός σκελετός με γυάλινες προσόψεις από fritted glass, επενδυμένες με κεραμικές ράβδους. Η απόσταση μεταξύ των ράβδων αυξάνεται προς την κορυφή του κτιρίου, ώστε να δίνεται η εντύπωση ότι το κτίριο διαλύεται στον ουρανό.

Η αρχιτέκτονας Τζιν Γκανγκ ενσωματώνει στα κτίριά της δομές, που μπορούν να χρησιμεύσουν σε παρατηρητές ή φωτογράφους πουλιών, ή ράβδους για να κουρνιάζουν τα πουλιά. To μπαλκόνι του δεύτερου ορόφου στο Writers Theater που σχεδίασε στο Γκλένκοε του Ιλινόις, για παράδειγμα, περιβάλλεται από ένα ξύλινο πλέγμα, που δίνει την αίσθηση στους επισκέπτες ότι βρίσκονται στη σκιά δέντρων.

Απορρίπτοντας την ιδέα του ιριδίζοντος κτιρίου, εξ ολοκλήρου από γυαλί, «όπου δεν μπορείς να διακρίνεις τη διαφορά μεταξύ του οικήματος και του ουρανού», η Γκανγκ στοχεύει στο αντίθετο. «Πάντα προσπαθούσα να κάνω τα κτίρια πιο ορατά με το φως και τη σκιά και τη γεωμετρία, για να έχω πιο σταθερή παρουσία» λέει στον Guardian.

Η πρωτοπόρος αμερικανίδα αρχιτέκτονας πειραματίστηκε, μάλιστα, τοποθετώντας ταΐστρες πουλιών γύρω από το σπίτι της, σε μια προσπάθεια να μειώσει την πρόσκρουσή τους στα παράθυρα, και ενθαρρύνει άλλους ιδιοκτήτες σπιτιών να κάνουν το ίδιο. «Διαπίστωσα ότι τα πουλιά επιβραδύνουν και σταματούν στις ταΐστρες αντί να προσπαθούν να πετάξουν μέσα από το γυαλί» εξηγεί.

 

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

 

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Feather Friendly (@featherfriendly)

Ακόμη και τα παράθυρα σπιτιών μπορεί να είναι επικίνδυνα για τα πουλιά

Είναι, δε, γεγονός ότι τα πολυώροφα κτίρια και τα τεράστια αστικά έργα τραβούν τη μεγαλύτερη προσοχή, αλλά για τους περισσότερους θανάτους πουλιών ευθύνονται τα σπίτια και τα χαμηλά κτίρια. «Το γυαλί είναι παντού και αυτό είναι τεράστια πρόκληση» υπογραμμίζει η Κριστίν Σέπαρντ, η οποία διευθύνει το πρόγραμμα πρόσκρουσης σε γυαλί του American Bird Conservancy (ABC). «Είναι πολύ δύσκολο να ξέρω όσα ξέρω και να μην ανατριχιάζω όταν το βλέπω» λέει.

Το ABC έχει φτιάξει μια βάση δεδομένων με τεχνικές κατασκευής και υλικά παραθύρων, ταξινομημένα ανάλογα με τον βαθμό επικινδυνότητάς τους για τα πουλιά. Στις συμβουλές για τη βελτίωση των σπιτιών που δίνονται στον κατάλογο περιλαμβάνεται η τοποθέτηση βιτρό ή αυτοκόλλητων με σχέδια στα τζάμια, καθώς βοηθούν τα πουλιά να δουν ότι υπάρχει παράθυρο.

Σε κάθε περίπτωση, η πρόκληση του σχεδιασμού κτιρίων, μικρών ή μεγάλων, ασφαλών για τα πουλιά μπορεί να είναι «απελευθερωτική» παρατηρεί η Τζιν Γκάνγκ, η οποία έχει γίνει τόσο φανατική παρατηρήτρια πουλιών ώστε στο πρωινό της τζόκινγκ έχει μαζί της και τα κιάλια της. «Σου δίνει μια άλλη διάσταση για να προσπαθήσεις να φανταστείς» σημειώνει η διάσημη αμερικανίδα αρχιτέκτονας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News